Inleiding in de psychologie
Examen:
• Voordeel methode de groot: beschermt de student tegen een te moeilijk examen en
de docent tegen een te makkelijk examen
HOOFDSTUK 1: OM TE BEGINNEN
Psychologie als wetenschappelijke discipline wordt vaak verkeerd ingeschat (zowel
onderschatting als overschatting)
• Een psycholoog kan niet door iemand kijken
Enkele voorbeelden van vragen die in de psychologie op een wetenschappelijke manier
beantwoorden
• Een leugendetector is opmerkelijk accuraat in het opsporen van lichamelijke reacties
die erop wijzen dat een verdachte liegt
o Fout: er is opvallend weinig objectief bewijs voor de effectiviteit van
leugendetectors. Zelfs iemand met vele jaren ervaring kan iemand ten
onrechte beschuldigen van liegen
Maar …
• Vele dingen die we meemaken worden niet bewaard in het geheugen
o Waar: het grootste deel van de informatie rond ons komt nooit in het
geheugen terecht, en wat er wel in terecht komt wordt vaak vervormd
• Alleen mensen herkennen zichzelf in hun spiegelbeeld
o Niet waar: skinner en zijn medewerkers toonden aan dat de columba livia
domestica (huisduif) zichzelf herkent in de spiegel
Maar …
• Beide vierkanten in het midden zijn gelijk
o Waar
• Intelligentie is een zuiver aangeboren trek die onveranderd blijft gedurende iemands
leven
o Fout: intelligentie is het resultaat van zowel erfelijkheid als
omgevinginvloeden, en kan veranderen gedurende het leven
• De meest frequente mentale stoornis komt voor bij 30% van de bevolking
o Waar: depressie, de meest frequente mentale stoornis, komt ooit tijdens het
leven voor bij 30% van de bevolking
• Het herhaaldelijk zien van hetzelfde gezicht zorgt ervoor dat we er minder van gaan
houden
o Fout: vertrouwde mensen (en hun gezicht) vinden we over het algemeen
aangenamer dan minder vertrouwde
,Wat is psychologie – en wat is het niet?
• Roediger et al. (1996):
Psychologie is
De wetenschappelijke studie van de mentale processen en gedrag
• Zimbardo et al. (2009):
Psychologie is
De empirische studie van het gedrag en de mentale processen
• 48 divisies
Experimental psychology – evaluation, measurement and statistics – physiological and
comparative psychology – developmental psychology – personality and social
psychology – clinical psychology – consulting psychology – industrial and
organizational psychology – educational psychology – school psychology – counceling
psychology – military psychology – rehabilitation psychology – consumer psychology –
experimental analysis of behavior – community psychology – psychopharmacology –
psychotherapy – psychological hypnosis – humanistic psychology – psychology of
women – psychology of religion – health psychology – psychoanalysis – clinical
neuropsychology – psychology and law – family psychology – exercise and sport
psychology – psychological study of lesbian and gay issues – psychological study of
ethnic minority issues – media psychology – peace psychology – addictions - …
• Ook andere wetenschappen bestuderen het gedrag
o Economie, criminologie, sociologie, …
o Gebruik van verschillende methoden !
• Psychologie betwist ongefundeerde uitspraken van pseudowetenschappelijke aard
o Pseudowetenschap –
Elke poging om fenomenen uit de natuurlijke wereld te verklaren die
niet gebaseerd is op empirische observatie of op de wetenschappelijke
methode
Bv.astrologie grafologie toekomstvoorspelling
• 40% tot 75% hecht geloof aan telepathie, helderziendheid, …
o Recente studie van daryl bem over voorspellen van toekomst
•
Pas na het antwoord is gegeven wordt er bepaald of links of rechts het juiste
antwoord was
Alle proefpersonen waren van het mannelijk geslacht
Als ze verkeerd hadden gekozen, was er een gordijn met niks te zien, was het
antwoord juist dan kregen ze een erotische scène te zien (als beloning)
MAAR dit is onzin!
• Na 90 jaar geen enkele wetenschappelijke evidentie voor extra sensory perception
,Het Freud probleem
Freud was geen psycholoog, maar een arts!
• Minder dan 10% van de APA-leden onderschrijven ideeën van Freud
Er zijn heel weinig psychologen die de psychoanalyse ernstig nemen
• Nog minder onderschrijven de ideeën van Jung
• Al eens gehoord van …
o Skinner?
o Hubel & Wiesel?
o Roger Sperry?
o Herbert Simon?
o Kahneman & Tversky?
Hebben allemaal een Nobelprijs gekregen
Drie belangrijke kenmerken
1. Systematisch empirisme:
Onderzoeksbenadering vertrekt van sensorische ervaring en observatie als
onderzoeksgegevens
Sensorisch -> verwijst naar zintuigen -> dingen die we kunnen waarnemen
o Geen gezagsargumenten
Astronoom Francesco Sizi (reactie op ontdekking van manen rond Jupiter
door Galileo):
“er zijn zeven ‘vensters’ in ons hoofd, twee neusgaten, twee oren, twee ogen,
en één mond; zo staan er ook aan de hemel twee uitverkozen sterren, twee
ongunstige, twee lichtgevende, en mercurius alleen, onbeslist en
onverschillig. Hieruit, en uit vele soortgelijke natuur-fenomenen, zoals de
zeven metalen enz., te veel om op te noemen, kunnen we afleiden dat het
aantal planeten noodzakelijk gelijk is aan zeven. Immers, de joden en andere
oude volkeren, en moderne europeanen, delen de week in in zeven dagen en
die zijn genoemd naar de zeven planeten. Als we nu het aantal planeten
verhogen, dan valt dit hele systeem in duigen … verder zijn deze
zogenaamde satelieten onzicht-baar voor het blote oog en kunnen ze
daarom geen invloed uitoefenen op de aarde en zijn ze bijgevolg nutteloos en
dus bestaan ze niet.”
Als je bepaalde lenzen in een bepaalde positie zet, dan krijg je een verrekijker ->
Francesco Sizi reageerde hier op met bovenstaande
o Gebrek aan systematisch empirisme: aderlatingen Benjamin Rush bij patiënten
(gele koorts)
Rush beweerde dat de aderlating de beste manier was om iemand met gele
koorts te behandelen -> hij zij dat elke keer als hij dat doet dat dan de patiënt
genas, behalve als die patiënt te ziek was want dan ging hij dood -> als je op
die manier geen systematisch onderzoek doet, dan ga je nooit kunnen
aantonen dat die methode niets te maken heeft met het genetisch proces
o Poppers kritiek op de psychoanalyse
Hij zegt dat er geen manier is om aan te tonen dat de psychoanalyse fout is,
dus is geen wetenschappelijke vooruitgang
2. Publiek verifieerbare kennis:
o Eis van repliceerbaarheid
Als iemand iets zegt/vindt, moet het ook repliceerbaar zijn
Moeder Maria zien is geen wetenschappelijke kennis want dat is niet
repliceerbaar
o Zelfde procedure -> zelfde resultaten
o Peer review
Als ik een onderzoek uitschrijf, dan wordt dat niet meteen uitgegeven -> eerst
wordt et gecontroleerd door …
, 3. Toetsbare theorieën
o Falsifieerbaarheid: fouten zijn in principe aantoonbaar
o Psychoanalyse?
o ‘nixons oeidpale drang naar falen’
o Syndroom gilles de la tourette
o Toetsbaarheid kan variëren met de tijd!
Het vijfstapsproces van de wetenschappelijke methode
hypothese ontwikkelen
gecontroleerde test
objectieve gegevens
verzamelen
analyseren van de resultaten
publiseren, becritiseren, en
repliceren van de resultaten
• Hypothese-ontwikkeling
o Hypothese – een uitspraak die het resultaat van een wetenschappelijke studie
voorspelt
o Operationele definities – exacte procedures om experimentele condities en
metingen van resultaten vast te leggen
• Gecontroleerde test
o Onafhankelijke variabele – de variabele die door de onderzoeker
gemanipuleerd wordt
o Randomisatie – enkel gebruik maken van toeval voor het vastleggen van de
aanbiedingsvolgorde van de stimuli of toewijzen van proefpersonen aan condities
• Objectieve data verzamelen
o Gegevens (data) – informatie verzameld door de onderzoeker voor het testen
van de hypothese
o Afhankelijk variabele – het gemeten resultaat van een studie; de responsen
van deelnemers in een studie
• Analyseren van de resulaten
o
o Gebaseerd op statistische analyse van de resultaten: aanhouden of verwerpen
van de hypothese
• Publiceren bekritiseren en repliceren van de resultaten
