Samenvatting werken aan verandering
(macro)
Methodisch handelen:
Iedereen heeft te maken met veranderingen, gewild of ongewild. Sociaal werk ->
helpen/begeleiden/beïnvloeden van mensen bij ‘veranderingsprocessen’. Domein van de
agogie = voeren, leiden. ‘agogiek’: theorie van het doen veranderen van mensen ‘sociaal-
agogisch werk’. Reactie op uitdagingen is vaak onzekerheid of uitdaging.
Alledaagse/toevallige/belanghebbende beïnvloeding <>’professionele’ beïnvloeding bij
veranderingsproces. -> wijze waarom mensen helpen/begeleiden/beïnvloeden bij hun
‘verandering’.
- Natuurlijk methodisch handelen
Mensen leren door handelingen op bepaalde werkbare, logische wijze te ordenen
Automatisch, onbewust, intuïtief handelen.
“Herinner je je de eerste keer toen je eten maakte? Waarschijnlijk wist je niet waar eerst te
beginnen, was je pasta klaar voor de groenten gaar waren en was de tafel nog niet gedekt
toen je wou opdienen. Hoe komt dat? Omdat je nog geen werkbare, logische
handelingswijze om eten te maken ontwikkeld had. Mensen leren door handelingen op een
logische wijze te ordenen. In het begin ben je hier heel bewust mee bezig, na een tijd
worden deze handelingen geautomatiseerd. Je handelt dan volgens een bepaald patroon,
bekwaam maar onbewust.”
- Professioneel methodisch handelen
Overstijgt dat automatisch, onbewust, intuïtief handelen
Op reflectieve wijze bewust van wat je doet en waarom
Professioneel methodisch handelen als sociaal werker is de basis voor het handelen als
professioneel sociaal werker (way of work). Het helpt je om verantwoorde handelingskeuze
te maken. Het laat je toe aan anderen uit te leggen waarom je wat doet. Vele
verschijningsvormen: psychosociale hulpverlening, belangenbehartiging, personeelsbeheer,
educatief werken, preventie, netwerkvorming, beleidsbeïnvloeding,…
Het gaat om doordacht, doelgericht, bewust, systematisch en procesmatig werken uitgaande
van een welbepaalde beroepsethiek en visie.
Begrippen:
- Methode = het ‘wat’ en ‘hoe’ : specifieke manier van handelen om een bepaald doel
te bereiken
- Methodiek = het ‘waarom’ we iets doen : handelen vanuit praktijktheorie (snijvlak
praktijk – theorie – wetenschap)
- Methodologie = logica achter het systematisch ontwerpen van methoden.
- Methodiekontwikkeling = ontwerpproces waarbij methoden systematisch afgeleid
worden van theorieën en referentiekaders. Werkvormen, technieken en interventies
= bouwstenen van methoden en methodieken
, Samenvatting werken aan verandering
(macro)
Het handelen is bewust. Je weet wat je doe en waarom je het doet, verantwoording, streven
naar kwaliteitsverbetering door kritische en ethische reflectie
Het handelen is doelgericht:
Sociaal werk is veranderingsgericht. Verandering van huidige naar een gewenste toestand.
Vertrekbasis is een gezamenlijke probleem en oplossingsdefiniëring tussen sociaal werk en
cliënt, onderscheid tussen middel en doel. Je handelen is altijd gericht op verandering naar
een gewenste toestand. In mijn praktijk betekent dit dat ik een cliënt elke paar dagen
begeleid om een drugstest te doen. Dat is een middel, geen doel. Het gaat niet om
controleren, maar om de cliënt op weg te houden. Je vertrekt vanuit een richting waar je uit
wilt gaan. Waar wil je naartoe? -> scherp krijgen waar je wilt geraken of doel dat je wilt
bereiken. Middel als doel zijn is interessant. Het is belangrijk om als sociaal werker
tussendoelen te leren hanteren! Verandering te realiseren is een vaak langdurig proces! Een
variatie van doelen:
- Algemene doelen: opnieuw controle krijgen over het eigen leven, inzicht verwerven
in eigen probleemsituatie ontmoeting tussen bewonersgroepen in een wijk is
verbeterd,…
- Specifieke doelen: een job vinden, stoppen met druggebruik, leren omgaan met
agressie, bewoners nemen deel aan activiteiten,…
- Hoofddoelen: zich zeker voelen in de omgeving van andere mensen,…
- Tussendoelen: leren om de weg te vragen,…
Het handelen van sociaal werkers beoogt steeds een combinatie van doelen
- Sociale doelen: realiseren van een menswaardig bestaan (welzijn) op micro-
(veranderingen en interventies bij individuen/op individueel niveau), meso-
(veranderingen binnen groepen, organisaties profit/non-profit en kleine netwerken),
macroniveau (veranderingen van grotere samenlevingsverbanden buurt, stad,
samenleving). -> feitelijk materieel (financiële hulpverlening, voedselbedeling) en
beleving-immaterieel
- Agogische doelen: agogiek=de leer van het doen veranderen van mensen
Sociaal werkers zijn gericht op verandering -> ontwikkelingsgericht: sociaal werkers
zijn niet de piloot, maar faciliteren, initiëren en begeleiden verandering. De richting
van de verandering wordt bepaald in dialoog. Sociaal werkers streven sociaal-
agogische doelen na en alle vormen van sociaal werk kunnen we plaatsen onder de
noemer ‘sociaal-agogisch handelen’
Het handelen is systematisch:
Sociaal werkers ondersteunen mensen op een systematische manier. het doel is om een
situatie van mensen en hun functioneren in de samenleving optimaliseren door planmatig te
interveniëren. Verloopt ordelijk en samenhangend, volgens stappenplan in functie van het
doel, dus tussendoelen hanteren en stap voor stap werken is planmatig/systematisch
handelen. Geen lineair-chronologisch, maar circulair proces. Voortdurend afstemmen en
inspelen op dynamiek van cliënten en omgeving.
, Samenvatting werken aan verandering
(macro)
Het handelen is procesmatig:
Verschillende stappen van systematisch handelen sluiten op elkaar aan en daarbij wordt
rekening gehouden met het effect dat de ene stap op de volgende heeft. Ingrijpen van
sociaal werkers is ook steeds in een proces dat reeds aan de gang is. vaak is er al heel wat
gebeurd alvorens een professional bij de situatie betrokken wordt. Noodzaak tot afstemming
en aanpassing aan cliënt(systeem), monitoring. Veranderprocessen kunnen enkel succesvol
zijn in zogenaamde zone van naaste ontwikkeling ofwel begint het waarde cliënt is of staat ->
door ondersteuning tillen naar ‘hoger niveau’. Vygotski was onderzoeker (begin 20ste eeuw)
aan het psychologisch instituut van Moskou en deed onderzoek naar het zelflerend
vermogen van kinderen en de rol hierbij van leeftijdsgenoten en volwassenen. Vygotski
onderscheidt twee ontwikkelingsniveaus. Allereerst is er het actuele niveau: de taken en
activiteiten die een kind zelfstandig kan uitvoeren. Daarnaast is er het hogere
ontwikkelingsniveau: de taken en activiteiten die een kind nog niet zelfstandig kan uitvoeren,
maar wel als hij bepaalde ondersteuning krijgt. Dat noemt Vygotski ‘de zone van de naaste
ontwikkeling’. De gedachte achter die theorie is dat kinderen het meeste leren van taken en
activiteiten die nét een beetje moeilijker zijn dan wat ze zelf al kunnen. Met hulp van een
ander kunnen ze de taak wel volbrengen. Door aan te sluiten bij wat het kind alleen kan en
het te helpen bij wat het nog niet kan, doen kinderen kennis en vaardigheden op die ze
alleen nog niet hadden kunnen verwerven.
Het handelen vertrek vanuit een welbepaalde kijk om de wereld:
Hoe je denkt bepaalt voor een groot deel wat je ziet en hoe je handelt. Mentale modellen
zijn patronen van voelen en denken die ieder van ons in zijn of haar leven aangeleerd heeft.
Allemaal heel sterk kijken vanuit onze eigen bril. Kijken vanuit eigen bril beïnvloedt uw
handelen. Mentale modellen ontstaan in interactie met onze sociale omgeving en zijn
ingebed in een socialisatieproces. Socialisatie: proces waarbij iemand, bewust en onbewust,
de waarden, normen en andere cultuurkenmerken van zijn groep krijgt aangeleerd.
De gekozen of vastgelegde methodieken van jouw werkplek zijn medebepalend voor
het methodisch handelen
Jouw kijk op ‘verandering’ op de wereld, jouw ‘ethische’ blik
Het begeleiden van veranderingsprocessen is per definitie niet neutraal, altijd
waardengeladen en normatief. Mensen hebben bewust of onbewust een bepaalde bedoeling
met hun handelen er zit een onuitgesproken visie achter). Werkplek kleurt uw ethische kijk.
Bewust zijn van uw bril en u laten lijden is belangrijk. Wees je bewust van je mentale
modellen, je persoonlijke kijk op verandering en hoe deze je kijk en handelen beïnvloeden.
Normatieve professionaliteit van het sociaal werk: professioneel handelen -> morele kant,
normen en waarden spelen altijd een rol. ‘Doe de dingen goed, maar doe je ook de goede
dingen?’ kijk steeds kritisch naar je handelen. Ethisch-verantwoord handelen gebaseerd op
het globale ethische beroepskader van sociaal werkers.
