Deel 2: Lesreeks 1: wat is sociaal werk
dr. Hans Grymonprez
Wat is sociaal werk ?
Onbegonnen taak; sociaal werk is zeer breed qua invulling, doelgroepen,…
Sociaal werkers identificeren zich/ stellen zich meestal niet voor als sociaal werkers
Meestal op een concreet herkenbare manieren
3 manieren
Vanuit bepaalde doelgroep; identificeren van met wie ze werken vb. jeugdwerker
die werkt met jeugd.
Vanuit functie; wat de taken in het werkveld zijn vb. trajectbegeleider die mensen
gidst doorheen het inburgeringstraject.
Vanuit organisatie; vb. ziekenfonds
Doen (ook) aan sociaal werk
Beroepsbeoefenaars na opleiding sociaal werk, MAAR ook Vrijwilligers vb.
studentenverenigingen
Mantelzorgers= hulp en ondersteuning uit een directe omgeving vb. Zoon die zorgt voor
zieke moeder.
Andere professionals met andere opleidingen= concurrentie van buitenaf. Mensen zonder
diploma SW mogen ook het beroep beoefenen. In verschillende jobs zit SW vb. ex-
drugsverslaafde heeft ervaring met drugs dus gaat snel een job vinden dankzij de ervaring daarom
moet een SW-er goed opgeleid zijn.
Metafoor van de boom:
Wortels; historische wortels. Gemeenschappelijke basis. Gegrond in de sociale strijd
tussen arbeid en kapitaal
Stam; gemeenschappelijke stam. De ‘generieke’/ algemene opleiding sociaal werk of
maatschappelijk assistent, kennis, vaardigheden van SW.
Takken; specialisatie, verdieping van dezelfde boom dus zelfde diploma andere
specialisatie vb. sociaal cultureel werk, maatschappelijk werk, personeelswerk, syndicaal
werk,…
Wat is sociaal werk ?
Onbegonnen taak want voortdurend in evolutie
Onderhevig aan allerlei veranderingen(nadenken over samenleving zoals doel, missie,
problemen,…)
Onderwerp van discussie (bij armoede hebben we het over individueel of structureel
probleem)
Moet steeds opnieuw gebeuren
Maar ook zekere continuiteit
Definities trachten sociaal werk te vatten
Staat in relatie tot de samenleving; vb. migratie heeft een grote invloed op de samenleving, wat
er van ons verwacht wordt. Polarisatie(strijd in de samenleving), de inburgering, de waarden en
normen van onze samenleving aannemen.
Emancipatiebeweging: vrijkomen en loskomen van oudere externe autoriteit vb. jongere in de
jaren 50, vrouwen, andere seksuele voorkeur heeft grote invloed op maatschappij en voor werk
,SW’er. Vroeger was homo een ziekte nu heeft iedereen ongeacht geaardheid dezelfde rechten.=
motor verandering van de samenleving
Responsabilisering: een genereuze samenleving met rechten en de bescherming ervan.
Discussie: rechten en plichten, we moeten meer onze plichten nakomen maar die zijn onze eigen
verantwoordelijkheid. Werkloosheidsuitkering, leefloon: activeren mee te gaan werken en hier
vanaf te geraken, er hangen voorwaarden aan vast, het stopt na een tijd want voor wat hoort wat.
Ons leven staat niet meer vast, geen vast levenspad meer vb. vroeger geboren in chr. gezin dan
was er al veel bepaald, geboren in arm gezin= arm blijven, papa loodgieter= zoon loodgieter. Nu
zijn de levenslopen niet meer zo voorspelbaar. Fluïde samenleving, vloeibaar en nadenken over
wat je met je leven wil doen= zo vormen we ons eigen leven. zelf veel keuzes maken, altijd
uitdagingen= fundamentele onzekerheid.
Meritocratie; (on)succes gekeurd op basis van inspanning of verdienste. Succes wordt
bekeken als iets individueel. Sw’er moet hier voorzichtig met zijn en pleite voor gelijkheid.
Samenleving is nu zeer complex: als daklozen een huis zoeken is zeer moeilijk door dure
huizen, niet veel keuze, voorwaarden bij opvang + je moet naar OCMW.
Evidence based; van een sociaal werker. Werken volgens wetenschappelijk bepaalde methoden.
Die zijn bewezen dat het effectief werkt. Deze methodes worden uitgekozen voor ons terwijl het
niet altijd het beste is hangt van de sociaal werker zelf af.
Veranderende verwachtingen; multidisciplinaire omgeving waarin de SW’er samen met
verschillende andere disciplines moet samenwerken vb. arts, psycholoog, verpleegster. Ze moeten
dus meer in discussie gaan met andere kennissen en de moeilijkheid van beroeps hiërarchie komt
hier bij kijken maar onze stem is belangrijk.
Toenemende neoliberalisatie; doorgedreven marktwerking, commodificatie of
marktafhankelijkheid. Sociaal werk moet functioneren in vraag en aanbod en verwijst naar
marketing. Sociale praktijken op de vrije markt privé bedrijven zien wel.
Verschuivingen in relatie tussen burger en sociaal werk naar meer burgerlijke initiatieven. Niet
door professionals.. Vb. Mantelzorg, Informele netwerken, actiegroepen… maar ook (veeleisende)
gebruiker of consument van sociaal werk
Staat in relatie tot plaats;
Waar sociaal werk wordt uitgeoefend op andere plaatsen en op verschillende manieren in de
wereld. Vb. bij de inheemse bevolking zoals Aboriginals pakken ze dit anders aan dan bij ons. In
Amerika is er vooral sociaal werk voorzien voor veteranen, het is sterk uitgewerkt op dat vlak. Er
zijn veel veteranen die na de strijd hulp nodig hebben. Arabische landen hebben ook sociaal werk
en voeren dit uit op hun manier, a.h.v. hun principes.
Staat in relatie tot tijd;
Grootste deel van sociaal werk is ontstaan dankzij vrouwen nml. de founding mothers. Ander
voorbeeld jeugd integreren in nazi-Duitsland met jugendstil. In het heden door de technologie
meer te gebruiken vooral online hulpverlening en dus niet meer door direct contact.
Definitie sociaal werk
Opeenvolgende definities getuigen van veranderingen (kennen: zie handboek)
Zie handboek definitie van definities een ‘sociaal construct’ zijn.
In deze cursus globale definitie van 6 juli 2014 centraal
Goedgekeurd door het IFSW(= international federation off social work) en het
IASSW(=international association schools off social work).
, Waarom in 2014 nieuwe definitie?
Vertaalt een westerse kijk en westerse dominantie op sociaal werk (teveel vanuit westerse
bril bekeken, door globalisering meer in contact met elkaar).
Vooral gericht op individuele rechten en minder op collectieve rechten(mensenrechten zijn
zelfs te veel gericht op het individu).
Hechten teveel belang aan stabiliteit, continuïteit en sociale cohesie(teveel belang
gehecht aan het samenhouden van de samenleving, SW’er mag niet teveel veranderen
aan een stabiele samenleving).
Te beperkte aandacht voor theoretische onderbouwing( nu meer toegevoegd).
Geen aandacht voor lokale inheemse kennis (nu meer globaal, over de hele wereld
vroeger enkel beperkt tot het westen).
Sociaal werk is een op de praktijk gebaseerd beroep en een academische discipline die
sociale verandering en ontwikkeling, sociale cohesie, empowerment en bevrijding van
mensen bevordert. Principes van sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve
sociale verantwoordelijkheid en respect voor vormen van diversiteit staan centraal in het
sociaal werk. Onderbouwd door sociaalwerk theorieën, sociale-en menswetenschappen en
inheemse of lokale vormen van kennis, engageert sociaal werk mensen en structuren om
problemen aan te pakken en welzijn te bevorderen.
(De bovenstaande definitie kan naargelang de nationale en/of regionale situatie versterkt worden.)
Een praktijk-gebaseerd beroep
Debat beroep of professie
2 visies op professie benadering
Essentialistisch: de ‘essentiële’ kenmerken van een beroep, de kern, op basis van
kenmerken zeggen of iemand juist wel of geen SW’er is.
Relationeel: laat zich kennen in interactie met anderen
Professie: kern professie vaag maar grenzen tov andere professies duidelijk. Hoge voorwaarden
zoals advocaten; sociaal werk semi-professie
In Vlaanderen geen diploma is geen voordeel om op de arbeidsmarkt. Ingeperkt ‘power of
control’ (geen machtsfunctie om SW af te dwingen, de beslissingskracht is beperkt). Sociaal
onderzoek kan wel enkel door iemand met het diploma.
Unieke expertise en morele integriteit
Werkt op basis van vertrouwelijkheid
Beroepsorganisatie beschermt tegen ingrijpen derden
Expliciteert zijn unieke expertise
Zet leden aan expertise bij te houden en in lijn met de beroepsvoorschriften te houden
attributies; kenmerken toegeschreven aan een professional
Geen beroepsvereniging in Vlaanderen die over kwaliteit SW waakt
Geen ‘licentie’ tot arbeidsmarkt (beroep van sociaal werker is open), ervaringsdeskundige
kan dus ook. In het midden van samenleving staan.
Kennisbasis is diffuus en praktijkgericht karakter, kennis op vlak van onderzoek SW’r
Waarden geladen, in midden samenleving, dus soms met mantelzorger samenwerken.
Beide waarden van groot belang.
Beperkte of ingeperkte ‘power of control’
Waar is die ‘power of control’ er wel?
Beschermde titel van maatschappelijk assistent in context van artikel 59 OCMW wetgeving
