H1: INLEIDING
1. Het begrip gezondheid
PREVENTIE: de gezondheid van de patiënt bewaren, garanderen of herstellen
GEZONDHEID: mentaal (ik vind dat…), fysiek (het is zo), sociaal (de mensen vinden dat…)
Functies mondholte: zuigen aan de borst, kou vermogen onderhouden, proeven, fluiten, …
→ Ingang van het lichaam: mondgezondheid heeft grote impact op algemene gezondheid
2. Mondgezondheid en algemene gezondheid
→ Algemene ziektes hebben een impact op de mondgezondheid EN omgekeerd
a. Mondaandoeningen als basis van pijn en comfortverlies
→ Verband tussen:
• Voedingstoestand van bejaarden en mondgezondheid
(ondervoeding = slechter afweersysteem)
• Dementie en mondgezondheid (tandverlies)
• Mondgezondheid en levenskwaliteit
→ ‘Early Childhood Caries’ (ECC)
• 6-8 maanden eerste tanden => geen pijn verwoorden
• Tanden in bovenkaak aangetast, andere tanden snel besmet
• Oorzaak: zuigen bij borstvoeding, zuigfles, fopspeen (al snel in contact met
gesuikerde voeding => bacteriën)
• Minder in onderkaak: speeksel reinigt + zuigreflex (tong beschermt de onderkaak:
steeds over de ondertanden gaan)
b. Impact van tandbederf bij jonge kinderen
→ Verband met:
• Gewichtstoename en groei in negatieve zin
• Ontwikkelingsachterstand
• Slechte nutritionele status
→ Vooral kinderen uit lagere klassen: CATCH-UP FENOMEEN: worden behandeld,
herstellen, maar cyclus herhaalt zich omdat omgeving en gewoontes ouders niet veranderen
c. Infectieuze verwikkelingen
→ Mond als ingangspoort van infecties: grote mortaliteit
• Endocarditis: ontsteking endocard (binnenlaag hart)
• Respiratoire aandoeningen
• Hersenabces
• Geïnfecteerde gewrichten
d. Mondpathologie en systemische aandoeningen
• Cardiovasculaire aandoeningen (Bv: atherosclerose: slagader verdikt door verkalking)
DOOR:
a. Infectie
b. Microbiële organismen die toxines produceren
c. Systemische inflammatoire reactie door cytokines
• Diabetes
a. Paradontale infecties thv tandvlees → impact diabetes
, b. Diabetes problemen → impact op paradontale infecties
• Vroeggeboorte & laag geboortegewicht
a. Bacteriën → verhoging prostaglandines en cytokines
3. Vaak voorkomende mondaandoeningen
a. Tandbederf (cariës)
micro-organismen → biofilm → ecologische shift (vermenigvuldiging) → tandplak →
bacteriën zetten suikers om in zuur → onevenwicht in mineraalbalans tussen plaquevloeistof
en tandoppervlak (dentine van tand opgelost door zuur) → cariës/tandbederf
BIOFILM: opeenstapeling van micro-organismen (bacteriën) die een organisatie (community)
gaan vormen, zich nestelen, wisselwerken, communiceren en elkaar beïnvloeden
CARIËS/TANDBEDERF: resultaat van ecologische shift in de biofilm op het tandoppervlak die
aanleiding geeft tot een onevenwicht in mineraalbalans tussen plaquevloeistof en
tandoppervlak → goede mineralen komen los
WAAR? Groefjes, tussen de tanden, oneffenheden, …
DEMINERALISATIE: goede mineralen komen los van de tand en komen in het speeksel
terecht door het zuur van biofilm (5-20min)
MINERALISATIE: goede mineralen blijven op de tanden (30min-2u)
→ opvolging van RE en DE gebeurd continu (tanden te snel poetsen kan zorgen voor DE)
Tandplak
Micro organismen Tandplak
→ Suikerfrequentie bepaald alles: 10% sucrose is al te veel
→ rode lijn: kritische PH waarbij verlies en aanmaak van mineralen netto gelijk is (vorming
tandglazuur)
→ WAT GEBEURD ER ALS JE TANDBEDERF HEBT? (1/2 niet zichtbaar ¾ zichtbaar)
-
, b. Tandvleesontsteking (gingivitis) & Parodontitis
GINGIVITISCH: eerste stadium van ontstoken tandvlees, in de rand van het tandvlees
PARADONTITISCH: gevorderd stadium van ontstoken tandvlees, dieper in het tandvlees
c. Tanderosie
Het in oplossing gaan van tandweefsels (glazuur, dentine, cementum) door een zuur van niet
microbiële origine (omgeving, speeksel, intrinsieke zuren: maag, extrinsieke zuren: voedin)
wel van microbiële origine => tandbederf
4. Mens en gezondheid
• Preventie is niet nieuw (bv preventie van malaria)
• Recent opnieuw ruimere aandacht (minder diagnose & behandeling meer preventie)
5. Niveaus binnen de preventie
• PRIMAIRE: gezond houden wat gezond is, rekening houden met risicofactoren, op
niveau van individu (ik), groep (klas), populatie (Belgen)
• SECUNDAIRE: schade vroeg detecteren, beperken, tot stilstand brengen
• TERTIAIRE: ‘preventie’: schade verwijderen en herstellen maar nooit tot gezond
• QUATERNAIRE: primordiale: bevolking/groepen, onderliggende condities die leiden
tot risico nagaan
H2: Epidemiologie – basisprincipes
1. Wat is epidemiologie
DESCRIPTIEVE/BESCHRIJVENDE EPIDEMIOLOGIE: Kennis/gegevens verzamelen over de
frequentie van voorkomen en spreiding van een bepaalde afwijkingen, aandoeningen of
situaties bij patiënten, bevolking... in tabellen, grafieken… (beschrijven)
ANALYTISCHE EPIDEMIOLOGIE: Analyseren van de mogelijke risicofactoren die een rol
spelen bij het ontwikkelen van een aandoening, afwijking… (analyseren)
• DOEL: aanpak van gezondheidsproblemen voornamelijk via preventie
VOORBEELD:
John Eager: werkte bij USA marine → veel werkkrachten nodig → gingen naar paatsen met
veel werkloosheid → gezonde mensen behalve de tanden → bruine vlekken (denti neri) of
streepvormige patronen (denti scritti) op alle tanden (heel de bevolking) → oorzaak?
Frederick Mc Kay: tandarts USA → analogie bij patiënten (Colorado stain) → bevolking
GV Black: prof uni → 5 publicaties over staining: Calciumtekort, te veel aan ijzer, radio
activiteit, erfelijkheid? → brengt bezoek aan Napels → 1 dorp heeft dit niet voor →
omschakeling drinkwater → kan dit niet bewijzen
Churchill: ingenieur: ontdekte 13.2 ppm fluoride in water → dental fluorisis = vlekken
HT Dean: disease mapping = onderzoek relatie fluoridegehalte in water en voorkomen
fluorisis => DEAN INDEX (+ grand Rapids studie)
• Te veel Fluoride = fluorisis
• Fluoride = geen tandbederf
• Fluoride = DMFT (tanden gevuld of verwijderd omwille van cariës) laag
• Bij 1 ppm fluoride in het water = geen fluorisis, weinig tandbederf en weinig cariës
