PSYCHIATRIE
• Examenleerstof = slides + wat gezegd wordt ➔ MCQ
• Niet verteld = niet kennen
1. SCHIZOFRENIE – SPECTRUM EN ANDERE PSYCHOTISCHE STOORNISSEN
• Pathologie = schizofrenie en andere psychotische stoornissen
• Kernsymptoom = psychotische symptomen
• Behandeling = anti - psychotica
1.1 HISTORISCH OVERZICHT
• Niet te kennen
• Voor 1960: geen geneesmiddelen
1.2 SYMPTOMEN
• Psychotische symptomen psychotische stoornissen
o Symptomen komen meestal voor bij psychotische stoornissen maar kunnen ook
voorkomen bij stemmingsstoornissen, middelenmisbruik, persoonlijkheidsstoornissen,
dementie → wanen en hallucinaties zijn niet perse schizofrenie
o De meest voorkomende en prototypische psychotische stoornis is schizofrenie
• Schizofrenie en andere psychotische stoornissen
o Hebben altijd psychotische symptomen
o Andere ziektebeelden hebben soms psychotische symptomen
1.2.1 VIJF SYMPTOOMDOMEINEN: AFWIJKINGEN IN 1 OF MEERDERE
• Wanen
• Hallucinaties “positieve symptomen”
• Gedesorganiseerde denken
• Gedesorganiseerde of abnormale psychomotoriek
• Negatieve symptomen
Intermezzo:
• Positieve symptomen
o = symptomen die iemand anders niet heeft: “ ze zijn erbij
gekomen”
o Bv. wanen, hallucinaties, gedesorganiseerd denken
o Teveel aan dopamine thv mesolimbisch systeem (diep in brein gelegen)
• Negatieve symptomen
o = er gaat iets van het normale gedrag verloren
o Bv. spontaniteit, zelfzorg, normale interactie met de buitenwereld
o Te weinig dopamine frontaal
1.2.1.1 WANEN
• = (inhoudelijke) denkstoornis: “ ik denk dat …”
• Wanen zijn vaststaande overtuigingen die niet vatbaar zijn voor feiten die ermee in tegenspraak zijn
(alle rationele argumenten zijn onvoldoende, persoon is er zeker van dat hij correct is)
1
, • Niet passend binnen cultuur of religie bv. lichaam van Christus niet op willen bijten
(geloofsovertuiging)
• Zelden heeft patiënt inzicht in zijn wanen
• Frequent voorkomende wanen
o 1. Achtervolgingswanen
▪ = iemand heeft overtuiging dat hem of haar kwaad zal worden berokkend, dat hij
of zij zal worden aangevallen, door een persoon, organisatie of andere groep
mensen
▪ = paranoïde/ achtervolgingswaan
▪ Meest voorkomend
▪ Als zeer bedreigend ervaren: voor patiënt zeer moeilijk om te functioneren
o 2. Betrekkingswanen (2e meest voorkomend)
▪ = iemand heeft overtuiging dat bepaalde gebaren, opmerkingen, signalen uit de
omgeving enz. aan betrokkene zelf zijn gericht
▪ Bv. niet meer met auto mogen rijden en alle andere betrokkenen tegenhouden dat
ze niet meer met auto mogen rijden
• Minder frequent voorkomende wanen
o 3. Grootheidswanen
▪ = iemand heeft de overtuiging dat hij of zij uitzonderlijke kwaliteiten, rijkdom of
roem bezit (uitverkorene, profeet)
o 4. Erotomane wanen
▪ = iemand is er onterecht van overtuigd dat iemand anders verliefd is op hem of
haar maar het niet durft te zeggen
▪ Weinig voorkomend, vaak in Holleywood films
• Gynaecoloog: kader met zijn vrouw uitgeknipt en zichzelf er gehangen
o 5. Beïnvloedingswanen
▪ Bv. gedachteninbreng: ‘ ik heb gevoel dat jullie met radiogolven mijn gedachten
kunnen sturen en dingen uit mijn hoofd kunnen nemen’
1.2.1.2 HALLUCINATIES
• = stoornis van de waarneming (zintuiglijke ervaringen die plaatsvinden zonder dat er een externe
stimulus is)
• Bv. zien, ruiken, horen, voelen en smaken
• Hallucinaties zijn levendig en helder, hebben net zo veel kracht en maken net zo veel indruk als
normale waarnemingen, en staan niet onder controle van de wil (patiënt kan het niet
onderdrukken, ookal zou hij dat zelf willen)
o Bij scan: in brein centra gerelateerd aan gehoor waar men activiteit ziet
• Zelden heeft patiënt inzicht in zijn hallucinaties
• 5 types
o Auditieve hallucinaties (>>)
▪ Enkelvoudig bv. bellen, kraken, kauwgeluiden
▪ Stemmen (heel vervelend in 95% van de gevallen)
• Woorden bv. moordenaar, hoer
• Zinnen en conversaties
• Komen uit radio, uit hoofd, uit darmen, uit stopcontact
• In 2e en 3e persoon, respectievelijk tegen en over de patiënt
• Opletten met BEVELSHALLUCINATIE !!! → URGENTIE: levensgevaarlijk
o 2e persoon → aanzet tot zelfmoord of moord
2
, ▪ Voorkomend als symptoom bij schizofrenie, manie, depressie, dementie en
delirium
o Visuele hallucinaties (>)
▪ Enkelvoudig bv. lichtflitsen, schaduwen, kleurvervormingen bij middelenmisbruik
▪ Taferelen: vervormde gezichten, complexe scènes
▪ Voorkomen als symptoom: bij schizofrenie, manie, depressie, dementie, delirium
o Tactiele hallucinaties
▪ Bv. krioelen van beestjes op de huid/ elektriciteit in de darmen
▪ Voorkomen als symptoom bij
• Schizofrenie (pas in 2e instantie aan denken na delirium) , manie,
depressie, dementie
• Frequent voorkomend bij delirium na middelen – onttrekking
o Delirium tremens
• Verschil met somatisatie
o Patiënt zegt: “ alsof er beestjes in of op mijn huid zitten
o Bij wijze van spreken → geen hallucinatie maar beeldspraak
o Olfactorische hallucinaties
▪ Bv. rotten van darmen, geur van zwavel
▪ Voorkomen als symptoom bij
• Schizofrenie, manie, depressie, dementie, delirium
• !!!! ALARMSYMPTOOM bij HERSENTUMOR
▪ Vaak gekoppeld aan hallucinaties in andere modaliteiten of aan wanen
• Bv. schizofrenie: duivel gezien, laatste oordeel, geur van zwavel
• Bv. psychotische depressie
o Ondergangswaan, lichaam gaat kapot en geur van rotting
o Ontrouw en geur van sperma
o Gustatorische hallucinaties
▪ Smaak van rot voedsel of faeces
▪ Voorkomen als symptoom bij
• Schizofrenie, manie, depressie, dementie, delirium
▪ Vaak gekoppeld aan wanen bv. vergiftigingswanen (en hallucinatie van vergiftigd
voedsel)
• Hallucinaties en wanen kunnen samen voorkomen
1.2.1.3 GEDESORGANISEERD DENKEN (FORMELE DENKSTOORNISSEN)
• Waan = inhoudelijke denkstoornis gedesorganiseerd denken: manier van denken is verstoord
• Associatief denken
o Tangentialiteit = stoornis in het spreken waarbij de antwoorden op vragen eerder “rakend”
zijn dan relevant (het lijkt erop waar geen antwoord op de vraag bv. wonen)
• Neologismen: nieuw uitgevonden woord
• Versperring in het denken bv. gedachtenblokkering
• Gestoord taalbegrip → kunnen zeer slecht overweg met metaforen
o Normale intelligentie maar taal is soms moeilijk
o Bv. De panne → Nieuwpoort
o Bij consultatie: best taal concreet houden
1.2.1.4 ERNSTIG GEDESORGANISEERDE OF ABNORMALE PSYCHOMOTORIEK
3
, • Voorkomen
o Abnormale psychomotoriek, van “gekkigheid” (kinderachtig) tot onvoorspelbare agitatie
o Kan binnen elke vorm van houdingen of doelgericht gedrag
o Specifieke (“ernstige”) vorm = katatoon gedrag (urgentie)
▪ Kan levensbedreigend zijn omdat alles wordt geweigerd bv. eten, wassen,…
• Vormen
o Motorisch negativisme = verzet tegen instructies (tegen alles NEE zeggen)
o Katalepsie = volharden in rigide, ongepaste of bizarre lichaamshouding
▪ Rare gezichten trekken, kan in elke vorm van houding zijn
▪ Kan samen met niet meer willen bewegen (katatoon gedrag)
▪ Patiënt in bed en ligt met hoofd 10 cm boven hoofdkussen = le signe de l’oreiller
o Mutisme en stupor = volledig gebrek aan verbale en motorische responsen
o Katatone opwinding = doelloze en buitensporige motorische activiteit zonder duidelijke
aanleiding
o Stereotype bewegingen = staren, grimasseren, mutisme, echolalie
1.2.1.5 NEGATIEVE SYMPTOMEN
• Affectieve vervlakking
o = vermindering in expressie van emoties in het gezicht, oogcontact, intonantie bij spreken
(prosodie) en in de beweging van handen, hoofd en gezicht, die normaal gesproken
emotionele kracht bijzetten aan de spraak
• Initiatiefverlies (avolitie)
o = afname in de hoeveelheid en door de betrokkene zelf geïnitieerde doelgerichte
activiteiten
• Alogie = vermindering van spraakproductie
• Anhedonie = verminderd vermogen om te genieten van positieve stimuli
• Sociaal terugtrekgedrag = schijnbaar gebrek aan belangstelling voor of gevolg van beperkte
mogelijkheden tot sociale interacties
• Gevolgen van negatieve symptomen
o Verminderde hygiëne
o Niet meer poetsen
o Rekeningen niet meer betalen
o Binnen sociaal circuit uit de boot vallen
o ➔ geen zin meer om iets te doen (komen in ernstige problemen owv negatieve
symptomen)
1.2.2 ANDERE SYMPTOMEN
• Depressieve symptomen
o Zeer frequent (niet als kernsymptoom)
o Zeer hoge incidentie aan suïcide
▪ 1/10 van schizofrene patiënten overlijdt door zelfmoord
▪ Vaak gewelddadige suïcides: “ik moet kapot”
• Zelfverbranding
• Springen van grote hoogtes
• Agressieve symptomen
o Veel agitatie en agressie bij psychotische patiënten (niet als kernsymptoom)
▪ Door wanen en hallucinaties: veel agressie !!
▪ Geen ziekte-inzicht, vooral bij aanvang van de ziekte
4
