Denken over mens en samenleving
Thema 1: het mensenrechtenkader en relevante vraagstukken binnen het forensische
domein
(HCO, leerpad, WCO1 + PPT)
Doelen:
Na het eerste werkcollege, kan je onder andere:
De wettelijke kaders van gedwongen hulpverlening, detentie, en internering beschrijven
De verschillende statuten van gedwongen hulpverlening, detentie, en internering
herkennen in een casus
Voor een aangeleverde casus geschikte behandelvoorzieningen zoeken in de relevante
sociale kaarten
Toelichten wat de impact is van detentie en internering op personen met dit statuut en op
kinderen van ouders in detentie
Het mensenrechtenkader kritisch toepassen op casussen
De relevante deontologische kwesties rond het samenwerken met justitiële partners
beschrijven
De belangrijkste problemen met toegankelijkheid tot de hulpverlening voor personen met
een justitieel statuut schetsen
Toelichten welke specifieke drempels en uitdagingen bestaan op het kruispunt van
internering met een migratieachtergrond en/of het niet hebben van verblijfspapieren
Toelichten welke specifieke drempels en uitdagingen bestaan op het kruispunt van
gedwongen hulpverlening en een verstandelijke beperking
Zicht krijgen op je eigen vooroordelen, overtuigingen, en reacties op relevante thema's
binnen het forensische werkveld
1. Overzicht van wettelijke kaders voor gedwongen hulpverlening
- Korte inleiding in de geschiedenis van hulpverlening aan personen die met het gerecht in
aanraking komen in België.
- Overzicht van de justitiële ketens van verdenking tot einde van het justitieel traject
- Overzicht van de wettelijke kaders die komen kijken bij gedwongen hulpverlening in het
forensisch werkveld: collocatie, vrijheid onder voorwaarden met als voorwaarde een
behandeling, internering
1.1 Wettelijke kaders voor gedwongen hulpverlening voor volwassenen
Binnen forensisch werkveld aantal belangrijke wettelijke kaders waarbinnen personen
gedwongen kunnen worden tot het volgen van een behandeling.
Voor de uitspraak van de rechtbank zijn er voor de personen die verdacht worden van een
strafbaar feit, 3 mogelijkheden:
1) Vrij zonder voorwaarden terwijl het onderzoek loopt
2) Vrij onder Voorwaarden terwijl het onderzoek loop: worden ambulant opgevolgd door een
justitie-assistent
3) Voorhechtenis: in detentie terwijl het onderzoek loopt
Indien onderzoek naar oordeel van rechter uitwijst dat de persoon de strafbare feiten gepleegd
heeft, zijn er 2 pistes: veroordeling of internering
Veroordeling Je krijgt dit als men van oordeel is dat je ten volle verantwoordelijk
, bent voor het misdrijf dat je gepleegd hebt.
Je krijgt een strafmaat (kan met uitstel)
Voor sommigen geen detentie: zij krijgen een probatiemaatregel
opgelegd
Aan een aantal voorwaarden moeten voldoen gedurende de duurtijd
van je maatregel.
Bij overtreding van voorwaarden, riskeer je de uitvoering van een
gevangenisstraf.
Volg je geen behandeling, dan loop je het risico op een
gevangenisstraf.
Voor anderen is er een detentie. Mensen kopen op een bepaald
moment in aanmerking voor penitentiair verlof, voor elektronisch
toezicht of beperkte detentie, of voor een voorwaardelijke
invrijheidstelling.
Voor sommige misdrijven voorziet het wettelijk kader na de hoofdstraf
nog een apart statuut Terbeschikkingstelling van de SURB (5-15 jaar
onder toezicht blijven van de SURB) TBS kan plaatsvinden in detentie
of buiten detentie, opnieuw met voorwaarden.
Internering Wordt opgelegd wanneer een gerechtelijk expert van oordeel is dat
aan de volgende voorwaarden is voldaan:
- De verdachte heeft een misdrijf gepleegd waardoor de
lichamelijke of psychische integriteit van anderen aangetast of
bedreigd werd
- Zowel op het moment van het plegen van het misdrijf alsook op
het tijdstip van de (gerechtelijke) beslissing is er sprake van een
psychische stoornis die het beoordelingsvermogen of de
controle over de acties van de verdacht wegneemt of ernstig
aantast.
- Er is een kans dat de verdachte opnieuw strafbare feiten zou
plegen.
Het is een maatregel voor opgelegde hulpverlening.
Er is hierbij geen vooropgestelde einddatum. om de 2 jaar eens naar
de rechtbank.
2 pistes:
1) Plaatsing in een gevangenis of residentiële voorziening voor
behandeling
2) Invrijheidstelling op proef (IOP) terug in maatschappij terecht
komen met een aantal voorwaarden (volgen van geschikte
behandeling)
Aanvullende informatie
https://advo-recht.be/kennisbank/strafrecht/strafuitvoering/strafuitvoering-gevangenisstraffen-
van-6-maanden-tot-3-jaar/
,Strafuitvoering: gevangenisstraffen van 6 maanden tot 3 jaar
Gevangenisbriefje
Na uw veroordeling ontvangt u een brief van het Openbaar Ministerie, het zogenaamd
‘gevangenisbriefje’. Daarin staat vermeld dat u zich binnen de 5 werkdagen na ontvangst van dit
briefje moet aanmelden in een bepaalde gevangenis.
Het wordt geadviseerd om daar altijd spontaan op in te gaan en deze termijn van 5 werkdagen
niet te laten verstrijken. Indien dat niet gebeurd, kan u worden geseind en kan u worden
aangehouden door de politie. Dit vermindert tevens uw kansen om nadien een gunstige
strafuitvoeringsmodaliteit te kunnen genieten.
Verschillende strafuitvoeringsmodaliteiten
Er zijn verschillende mogelijkheden om uw gevangenisstraf niet geheel of gedeeltelijk uit te
voeren in de gevangenis. Er zijn 4 strafuitvoeringsmodaliteiten.
Beperkte detentie (BD)
In het stelsel van beperkte detentie (ook wel halve vrijheid genoemd) verblijft u normaal
gezien enkel ’s avonds en ’s nachts in de gevangenis. U mag dagelijks de gevangenis verlaten
voor een bepaalde tijd (max. 16u), bijvoorbeeld om te gaan werken, een opleiding te volgen of
om familiale redenen.
Voor het stelsel van beperkte detentie hoeft u geen eigen adres te hebben. Tijdens de
beperkte detentie kunt u ook penitentiair verlof aanvragen, om enkele dagen buiten de
gevangenis door te brengen.
Elektronisch toezicht (ET)
In het kader van het elektronisch toezicht, wordt uw gevangenisstraf uitgevoerd bij u thuis. Dit
betekent dat u verplicht op een bepaald adres moet blijven. U moet ook een bepaald
uurrooster naleven, bv. binnen blijven van 20u ’s avonds tot 7u ’s ochtends. Aan de hand van
dit uurrooster kunt u gaan werken of werk zoeken, solliciteren, een opleiding of therapie
volgen. Het uurrooster wordt gecontroleerd aan de hand van een enkelband, die u constant
moet dragen.
Ook tijdens het elektronisch toezicht is het mogelijk om te genieten van penitentiair verlof,
zodat u voor enkele dagen kan worden vrijgesteld van het uurrooster.
Voorwaardelijke invrijheidstelling (VI)
Voorwaardelijke invrijheidsstelling betekent dat u voor het einde van uw straf wordt
vrijgelaten, mits naleving van bepaalde voorwaarden gedurende een proeftijd. Een voorbeeld
van deze voorwaarden kan zijn: werk zoeken, een therapie of opname doorlopen, toezicht door
een justitieassistent, het afleggen van urine-controles…
Voorlopige invrijheidstelling met oog op verwijdering over overlevering (VILO)
Voorlopige invrijheidstelling met het oog op verwijdering van het grondgebied betekent dat u
voor het einde van uw straf wordt vrijgelaten en het land dient te verlaten. Er worden tevens
voorwaarden gekoppeld aan deze voorlopige invrijheidstelling die u gedurende deze proeftijd
dient te ondergaan. Deze strafuitvoeringsmodaliteit wordt veelal toegekend aan personen in
detentie die geen verblijfsrecht in België hebben.
Voorlopige invrijheidstelling met het oog op overlevering houdt in dat u voor het einde van uw
straf wordt vrijgelaten om te worden overgeleverd aan een ander land dat voor u een Europees
of internationaal aanhoudingsbevel heeft afgeleverd.
Tijdsvoorwaarden
Vooraleer een voorwaardelijke invrijheidstelling of voorlopige invrijheidstelling met het oog op
verwijdering of overlevering kan worden toegekend, dient u minstens 1/3e van uw straf te
hebben ondergaan (onder gewone detentie, beperkte detentie of elektronisch toezicht). 6
maanden voor het verstrijken van 1/3e van uw straf, komt u reeds in aanmerking voor de
strafuitvoeringsmodaliteiten van beperkte detentie of elektronisch toezicht.
Voorbeeld 1: u bent veroordeeld tot een gevangenisstraf van 12 maanden
, U komt in aanmerking voor voorwaardelijke invrijheidstelling/voorlopige invrijheidstelling
na 4 maanden detentie (1/3 van 12 maanden).
U komt onmiddellijk in aanmerking voor elektronisch toezicht of beperkte detentie (1/3
van 12 maanden – 6 maanden).
Voorbeeld 2: u bent veroordeeld tot een gevangenisstraf van 21 maanden
U komt in aanmerking voor voorwaardelijke invrijheidstelling/voorlopige invrijheidstelling
na 7 maanden detentie (1/3 van 21 maanden).
U komt in aanmerking voor elektronisch toezicht of beperkte detentie na 1 maand (1/3
van 21 maanden – 6 maanden).
Voorbeeld 3: u bent veroordeeld tot een gevangenisstraf van 30 maanden en u onderging al 3
maanden voorlopige hechtenis
U komt in aanmerking voor voorwaardelijke invrijheidstelling/voorlopige invrijheidstelling
na 7 maanden detentie (1/3 van 30 maanden – 3 maanden).
U komt in aanmerking voor elektronisch toezicht of beperkte detentie na 1 maand (1/3
van 30 maanden – 3 maanden – 6 maanden).
Bijkomende toekenningsvoorwaarden
Naast het vervullen van de tijdsvoorwaarden, gaat de strafuitvoeringsrechter nog na of er geen
tegenaanwijzingen bestaan. Deze tegenaanwijzingen kunnen betrekking hebben op:
het feit dat u een ernstige risico betekent voor de fysieke integriteit van derden;
het feit dat er een risico zou bestaan dat u de slachtoffers lastig valt;
uw houding ten aanzien van de slachtoffers;
de inspanningen die u levert om de burgerlijke partijen te vergoeden of uw penale boeten
af te betalen.
Als de strafuitvoeringsrechter beoordeelt dat er een tegenaanwijzing is, die niet kan worden
opgevangen door het opleggen van bijzondere voorwaarden, wordt de gevraagde
strafuitvoeringsmodaliteit geweigerd.
Procedure waarbij u onmiddellijk de gevangenis kan verlaten
De aanvraagprocedure start altijd in de gevangenis, zodat u zich altijd eerst moet aanmelden in
de gevangenis als u uw gevangenisbriefje hebt ontvangen.
Het is mogelijk om onmiddellijk na deze aanvraag de gevangenis te verlaten in volgende
gevallen:
u hebt zich spontaan en binnen de termijn aangemeld in de gevangenis;
u bent onmiddellijk in de tijdsvoorwaarden voor elektronisch toezicht of beperkte detentie;
u bent niet veroordeeld wegens seksuele of terroristische misdrijven en u vertoont geen
tekenen van gewelddadig extremisme.
In dit geval dient u uw aanvraag onmiddellijk in op de griffie. U mag nadien de gevangenis
verlaten, aangezien de verdere uitvoering van uw gevangenisstraf automatisch wordt geschorst.
U krijgt een inlichtingenformulier mee, dat u binnen de 15 werkdagen moet indienen op de griffie
van de strafuitvoeringsrechtbank, samen met de gevraagde documenten.
Het inlichtingenformulier stelt duidelijk welke informatie en bewijsstukken de
strafuitvoeringsrechter nodig heeft om een beslissing te nemen over uw aanvraag, zoals
bijvoorbeeld: verklaring van huisgenoten, attest van woonst, attest van tewerkstelling of
opleiding…
Nadien zal de strafuitvoeringsrechter oordelen op basis van het dossier. Als het nodig is, wordt u
uitgenodigd om te worden gehoord op een zitting.
Als uw elektronisch toezicht wordt toegekend, blijft u in vrijheid tot de effectieve aansluiting van
het elektronisch toezicht.
Als uw beperkte detentie wordt toegekend, dient u zich binnen de 5 dagen na het definitief
worden van de beslissing aan te bieden in de gevangenis, zodat de beperkte detentie alsdan kan
starten.
Bij de weigering van uw aanvraag, dient u zich binnen de 5 dagen na het definitief worden van
de beslissing aan te bieden in de gevangenis, om uw gevangenisstraf te ondergaan.
Indien u zich niet tijdig aanbiedt, zal dat worden gemeld bij de politie.
