1. Wat is sociologie?
zaterdag 28 september 2024 21:05
Wat is Sociologie? Notities
Definitie: Sociologie is de wetenschap van stabiele sociale structuren en processen van sociale aard. Het
onderzoekt hoe mensen samenleven en hoe samenlevingen functioneren.
- Volgens Van Doorn & Lammers: Sociologie bestudeert enigszins stabiele structuren en processen
van sociale aard.
- Volgens de Blackwell Encyclopedia: Sociologie is een vorm van sociaal onderzoek dat in
verschillende vormen voorkomt.
Sociologie als avontuur:
Het is een jonge en dynamische discipline die voortdurend in ontwikkeling is. Het belangrijkste dat sociologen "Contingent maar niet arbitrair" betekent dat iets afhankelijk is van specifieke
delen, is dat het moeilijk is om de sociologie eenduidig te definiëren. omstandigheden (contingent), maar niet willekeurig (niet arbitrair). Met andere woorden, een
gebeurtenis of beslissing is gebaseerd op bepaalde voorwaarden of factoren, en hoewel het kan
2. De belangrijkste les: Contingent maar niet arbitrair variëren afhankelijk van die omstandigheden, gebeurt het op een logische en voorspelbare
manier, niet op basis van toeva
a. Contingentie:
Vb.: Verschillende huwelijksvormen (Murdock-files)
In de sociologie betekent dit dat sociale verschijnselen toevallig zijn, maar dat ze niet willekeurig
- Monogamie: 20% van de samenlevingen kent monogamie.
ontstaan. - Polygamie: 80% van de samenlevingen kent vormen van polygamie.
b. Arbitrage: – Polygynie: 79,3% (meerdere vrouwen).
Veel regels en wetten worden door mensen gemaakt, niet door natuur of goddelijke tussenkomst. Toch – Polyandrie: 0,7% (meerdere mannen).
respecteren we deze regels omdat ze sociale orde scheppen.
Contingent en Arbitrair "Contingent maar niet arbitrair" betekent dat iets afhangt van omstandigheden, maar niet
- Van wetten opgelegd door God/natuur naar door mensen gemaakte wetten: Dit benadrukt de zomaar willekeurig gebeurt. Dit kun je toepassen op huwelijksvormen zoals monogamie en
verschuiving van religieuze en natuurlijke autoriteit naar menselijke autonomie en redenering bij het polygamie. In sommige culturen komt monogamie vaker voor, terwijl in andere culturen
polygamie (meerdere partners) de norm is. Welke huwelijksvorm wordt gekozen hangt af van
opstellen van wetten. de gewoonten en behoeften van die cultuur
- Verontrustende les: Waarom moeten we deze menselijke wetten respecteren? Rousseau stelde het
idee van civiele religie voor als een manier om sociale cohesie te behouden. - In het verleden werden wetten vaak gezien als afkomstig van een
goddelijke of natuurlijke bron. Deze wetten werden beschouwd als
Van Goddelijke/Natuurlijke Wetten naar Menselijke Wetten absoluut en onbetwistbaar
- Ouder: wetten gezien als afkomstig van God of de natuur, onbetwistbaar. - Met de overgang naar moderne samenlevingen = wetten = mensen
gemaakt = niet langer gebaseerd op een goddelijke of natuurlijke orde,
- Nu: menselijke wetten → vraag naar legitimiteit en willekeur.
maar zijn het resultaat van menselijke beslissingen en afspraken. Dit
roept vragen op over hun legitimiteit
Rousseau (18e eeuw): Civiele Religie
- Idee: wetten zijn niet absoluut, maar zorgen voor sociale orde.
- Reden respect: wetten zijn noodzakelijk voor cohesie en functioneren van de samenleving, ondanks hun → Rousseau's civiele religie stelt dat hoewel wetten door mensen
menselijke oorsprong. gemaakt zijn en niet absoluut, ze toch essentieel zijn voor sociale orde.
We moeten ze respecteren omdat ze zorgen voor cohesie en het
functioneren van de samenleving. Zonder deze wetten zou chaos
Verlichting en Tegen-Verlichting ontstaan, dus zijn ze noodzakelijk voor stabiliteit, ondanks hun
Verlichting: menselijke oorsprong
- Afwijzing van religie als bron van orde.
- Mens moet leven volgens natuur, geleid door wetenschap en rede.
- Rede bevordert redelijk gedrag → leidt tot geluk.
Tegen-Verlichting:
- Sceptisch over menselijke natuur: egoïsme, onrecht.
- Noodzaak van beperkingen, tradities en rituelen om orde te bewaren. Omdat mensen niet vanzelf
redelijk handelen.
Sociologie = Verlichting + Tegen-Verlichting
Sociologie combineert ideeën uit zowel de Verlichting als de Tegen-Verlichting. Het probeert de balans
te vinden tussen:
- Rede en de vooruitgangsgedachte van de Verlichting.
- De noodzaak van sociale beperkingen, tradities en rituelen, zoals benadrukt door de Tegen-
Verlichting.
Sociologie zoekt dus naar een manier om zowel rede als noodzakelijke beperkingen te verenigen om
sociale orde en vooruitgang te waarborgen.
Auguste Comte (1798-1857)
grondlegger van de term sociologie.
- Ziet de samenleving zich ontwikkelen door stadia, waarbij in het laatste stadium de rede (wetenschap)
de samenleving stuurt.
- Twee krachten in de samenleving: rede (wetenschap) en emotie (religie).
Ontwikkelde het idee van een Religie van de Mensheid: "L'amour pour principe, l'ordre pour base, le progrès
pour but" (liefde als principe, orde als basis, vooruitgang als doel). Habermas
Centrale vraag: – Open Communicatie: Habermas stelt dat door middel van open en eerlijke
Hoe kunnen mensen hun eigen samenleving sturen zonder gebruik te maken van macht of misleiding? communicatie, redelijke mensen in staat zijn tot overeenstemming te komen over
normen en waarden. Dit vereist een dialoog waarin alle deelnemers hun standpunten
kunnen delen en beluisteren.
Hedendaagse Discussie: Habermas vs. Luhmann – Verdwijnen van het Arbitraire: In een ideale communicatieve situatie, waar iedereen
– Habermas: gelijkwaardig deelneemt, kunnen willekeurige of arbitraire elementen verdwijnen. Door
= als iedereen de kans krijgt om hun ideeën te delen en te luisteren naar anderen, kunnen ze het eens
– Door open communicatie kunnen redelijke mensen het eens worden. gezamenlijk tot redelijke en rationele afspraken te komen, ontstaat er een sociale
worden over belangrijke regels en normen. Hierdoor voelen mensen zich gehoord en gerespecteerd,
consensus die niet alleen legitiem, maar ook duurzaam is. Hierdoor kan de samenleving
– Het arbitraire verdwijnt via eerlijk overleg. functioneel en rechtvaardig blijven. wat bijdraagt aan een harmonieuze samenleving.
– Luhmann:
– Mensen komen nooit volledig tot overeenstemming.
Lehmann:
– We moeten leren leven met het arbitraire (meerderheidsregels, rechtspositivisme). 1. Mensen zullen nooit volledig overeenkomen (geen volledige overeenstemming): In de
samenleving hebben mensen altijd verschillende meningen, overtuigingen en perspectieven. Denk
Sociale Orde bijvoorbeeld aan politieke meningen, culturele achtergronden of persoonlijke waarden. Het is
onmogelijk om iedereen altijd volledig op één lijn te krijgen. Er zullen altijd verschillen zijn.
- Sociologie onderzoekt hoe we orde creëren in een wereld die door mensen zelf is gemaakt. Deze orde is 2. We moeten leren leven met het arbitraire: Omdat we nooit volledige overeenstemming kunnen
niet noodzakelijk de handhaving van de status quo, maar het gaat om het vaststellen van regels die het bereiken, moeten we manieren vinden om toch beslissingen te nemen. Soms voelen die →
samenleven mogelijk maken. beslissingen willekeurig of onrechtvaardig aan,maar we moeten er toch mee omgaan. Twee - Meerderheidsregels: In een democratie wordt vaak de mening van de meerderheid gevolgd, zelfs als
voorbeelden die Lehmann geeft: een groot deel van de mensen het er niet mee eens is. Stel, in een stemming kiest 60% van de mensen
- Voorbeelden van sociale orde: voor optie A en 40% voor optie B. Hoewel de minderheid (40%) niet akkoord is, moeten ze de keuze van
▪ Verkeersregels: Het maakt niet uit of we links of rechts rijden, maar het is belangrijk dat iedereen de meerderheid accepteren, omdat dit een praktische manier is om besluiten te nemen.
dezelfde regels volgt om voorspelbaarheid te garanderen. - Rechtspositivisme: Dit betekent dat wetten gevolgd moeten worden, niet omdat ze altijd "moreel juist"
zijn, maar omdat ze op een formele manier zijn vastgesteld. Het rechtssysteem volgt bepaalde regels en
procedures, en we accepteren de wet, zelfs als we het niet altijd eens zijn met de inhoud ervan.
Orde: Structuren en regels in de samenleving die zorgen voor stabiliteit en organiseren hoe mensen met
elkaar omgaan.
a Voorspelbaarheid: Het vermogen om sociale handelingen of gebeurtenissen te verwachten, wat mensen
Natuur
zekerheid geeft over wat er in verschillende situaties gaat gebeuren.
b Berekenbaarheid: Het idee dat veel aspecten van het sociale leven meetbaar en kwantificeerbaar zijn, - Hayek (1899-1992): De econoom en filosoof Friedrich Hayek zegt dat mensen moeten leren omgaan met deze natuurlijke
wat helpt om processen te plannen en organiseren. beperkingen.
- Beperkingen overwinnen: Hayek stelt dat mensen in de loop van de geschiedenis hun levensverwachting hebben verhoogd van
ongeveer 13 jaar naar 50 jaar, door verbetering van omstandigheden en medische zorg.
- Reactie: elk beroep op genetica verwerpen: Hij verwerpt het idee dat genetica de enige of belangrijkste factor is in wat mensen
kunnen bereiken.
Sociologische Kernvragen - Evenwicht: Het idee van evenwicht tussen onze natuurlijke beperkingen en wat we met onze cultuur en kennis kunnen bereiken.
Hoe scheppen we orde in een contingente wereld? Geschiedenis
- Comte: De socioloog Auguste Comte spreekt over drie stadia van kennis: religie, metafysica en positivisme (wetenschappelijke
- Welke regels zijn absoluut noodzakelijk en welke kunnen veranderen?
benadering). Hij gelooft dat samenlevingen zich ontwikkelen in deze volgorde.
Bronnen van niet-contingentie (dingen die vastliggen en niet zomaar veranderen): - Marx: Karl Marx gelooft dat revoluties onvermijdelijk zijn in de geschiedenis, waarbij de arbeidersklasse uiteindelijk de macht
- Natuur: Beperkingen van het fysieke organisme. overneemt.
- Geschiedenis: Dwingende volgorde van gebeurtenissen. - Anders = minder ontwikkeld?: De vraag of samenlevingen die anders zijn dan de westerse modellen, als minder ontwikkeld
worden gezien.
- Samenhang: Hoe het gezin, economie en andere sociale instellingen samenhang creëren. - Teruggrijpen naar geschiedenis als legitimeren orde: Samenlevingen verwijzen soms naar hun geschiedenis om huidige structuren
en regels te rechtvaardigen.
De samenhang tussen sociale instellingen zorgt ervoor dat er stabiliteit en voorspelbaarheid is in het leven van mensen. Dit maakt het - Maar: Welke beperkingen? Hoe dwingend? Geschiedenis als noodlot?: Dit roept vragen op over de mate waarin geschiedenis
leven minder willekeurig (niet-contingent) en helpt om een georganiseerde samenleving te behouden. ons leven bepaalt en of we echt geen invloed hebben op onze eigen toekomst.
Samenhang
- Gezin en economie: Het gezin en de economie zijn belangrijke instellingen die met elkaar verbonden zijn. Hoe mensen werken en
Legitimerende Derde leven, beïnvloedt elkaar.
- Het moeilijke leven met het contingente: Het leven is vol onzekerheden en willekeurige gebeurtenissen - Rol man en vrouw: Traditionele rollen van mannen en vrouwen zijn aan het veranderen, wat invloed heeft op de dynamiek in
gezinnen en op de werkplek.
(contingent). Mensen ervaren dat niet alles te voorspellen is, en dat kan frustrerend of beangstigend - Natuur versus samenhang: Dit betreft de spanning tussen natuurlijke beperkingen (zoals biologisch geslacht) en de sociale rollen
zijn. die we aannemen.
- Ontkennen van het contingente via verwijzing naar ‘legitimerende derde’: Wanneer mensen de - Einde traditionele rolverdeling: Er is een verschuiving van traditionele mannelijke en vrouwelijke rollen naar meer gelijkheid en
diversiteit in rolverdeling binnen gezinnen en werk.
willekeur van het leven ontkennen, verwijzen ze vaak naar een derde partij of een hogere autoriteit
(zoals religie, traditie, of wetenschap) om hun keuzes of overtuigingen te rechtvaardigen. Bijvoorbeeld,
iemand kan zeggen: "Dit is zo omdat het in de bijbel staat" of "Dit is de wet."
- Niet-arbitraire: regelmatigheden die kunnen bestudeerd worden: Ondanks dat veel dingen willekeurig
lijken, zijn er ook regelmatigheden en patronen in de samenleving. Sociologen kunnen deze bestuderen
om beter te begrijpen waarom mensen zich op bepaalde manieren gedragen. Bijvoorbeeld, sociale
regels en wetten zijn niet zomaar willekeurig; ze zijn gebaseerd op bepaalde logica en kunnen
geanalyseerd worden.
Een samenleving waarin mensen bewust zijn dat de regels
Door de mensen zelf zijn gemaakt, zal er voor zorgen dat mensen gaan handelen op hun manier omdat regels ook anders zouden
kunnen zijn
De legitimerende derde is een manier waarop mensen omgaan met de onzekerheid van het
leven door te verwijzen naar hogere autoriteiten of regels. Dit helpt hen om willekeur te = -> religie is een manier om mensen de regels te laten naleven = De legitimerende derde
Een persoon die zich bewust is van het sociale of culturele context, zal geneigd zijn te denken dat bepaalde regels niet in vraag gesteld
ontkennen, maar deze verwijzingen zijn niet altijd betrouwbaar. Toch zijn er ook patronen en
mogen worden. Er zijn bepaalde keuzes die we moeten maken, zonder dat er een optie is om hiervan af te wijken. In zulke gevallen
regelmatigheden die we kunnen bestuderen om meer inzicht te krijgen in menselijk gedrag en
ontstaat er een automatische reflex, een instinctieve reactie die voorkomt uit de ingebakken normen en verwachtingen van de
sociale structuren.
samenleving.
sociologie Pagina 1
, 2: De Taak en de Houding van de Socioloog
zondag 6 oktober 2024 20:39
De Taak van de Socioloog
1 Cijferaar: De socioloog voert empirisch-analytisch onderzoek uit. Ze onderzoeken wat er gebeurt, hoe het gebeurt en Public Sociology is een tak van
de sociologie die zich richt op het
wanneer, in plaats van aannames te doen. Bijvoorbeeld, ze kunnen vragen hoeveel studenten spijbelen.
toegankelijk maken van
2 Mythejager: De socioloog bevraagt vanzelfsprekende ideeën en waarheden, omdat verschillende groepen belang sociologisch onderzoek voor een
hebben bij het in stand houden van deze vanzelfsprekendheden. breder publiek.
3 Levenskunstenaar: Sociologen richten zich ook op praktische toepassing, met een focus op 'Public Sociology', wat
betekent dat ze de sociologie toegankelijk maken voor het publiek.
De Houding van de Socioloog
- Belangstelling voor samenhang: Sociologen zijn geïnteresseerd in hoe verschillende elementen in de samenleving
met elkaar verbonden zijn.
- Afstandelijke betrokkenheid: Ze benaderen hun onderzoek objectief en met enige afstand, zodat persoonlijke
emoties en vooroordelen hun werk niet beïnvloeden.
- Empirisch gezind: Sociologen baseren hun bevindingen op empirisch bewijs en observaties.
- Respectvol: Ze tonen respect voor de mensen en de groepen die ze bestuderen.
sociologie Pagina 2
