Resume
Samenvatting strafrechtelijk beleid
- Cours
- Strafrechtelijk beleid
- Établissement
- Universiteit Gent (UGent)
Deze samenvatting omvat aantekeningen uit de colleges 'strafrechtelijk beleid' en het boekje dat bij deze colleges hoort.
[Montrer plus]
Aperçu du contenu
SAMENVATTING STRAFRECHTELIJK BELEIDINLEIDING
1. OPLEIDINGSONDERDEEL EN WETENSCHAPSDISCIPLINE
Strafrechtelijk beleid vertoont linken met criminologie, straf(proces)recht, sociologie, geschiedenis, politieke
wetenschappen,… → niet vaak een aparte wetenschapsdiscipline of opleidingsonderdeel
Tot jaren 1980 : zeer weinig expliciete aandacht voor handhaving strafrecht en andere reactie op criminaliteit → ‘de
regering zal waken over de bescherming van onze medeburgers tegen de opflakkering van het geweld en de terreur’
- Reactie op criminaliteit is afgelopen jaren nauwelijks een topic geweest in de politiek
- Aandacht voor wat de strafrechtsbedeling doet / reactie op criminaliteit / wie & hoe men reageert / politieke
aandacht voor criminaliteit = recent fenomeen (iets van afgelopen decennia)
Vanaf 1990 : aandacht voor strafrechtelijk beleid en ook expliciet in de programma’s van de opleidingen criminologie &
recht
Vandaag : regeerakkoorden bevatten voor een grot deel akkoorden omtrent politie, justitie, veiligheid, beleid rond
criminaliteit → strafrechtelijk beleid is belangrijk
2. EEN DEFINITIE
Strafrechtelijk beleid = de studie van de keuzes en gedragslijnen die betrekking hebben op de handhaving van de strafwet
en andere reacties op criminaliteit
- Strafrecht, strafprocesrecht & criminologie : geven inzichten over regels, overtredingen & overtreders →
strafrechtelijk beleid bestudeert wat met de regels, overtredingen & overtreders wordt gedaan
o = welke keuzes gemaakt worden bij de toepassing ervan
- Keuzes die men maakt op een bepaald moment
- Ruimte om keuzes te maken = discretionaire ruimte → zonder discretionaire ruimte geen beleid :
o Keuzes ad hoc of gekristalliseerd in een gedragslijn
o Mogelijkheden om de ‘beste’ reactie te zoeken maar ook onzekerheid / ongelijkheid
- Noodzakelijke voorwaarde om keuzes te kunnen maken = discretionaire beslissingsruimte
o De mogelijkheid voor een beleidsactor om meer dan één beslissing of handeling te stellen (keuzes
maken)
o = de vrijheid om zelfstandig te oordelen
o Geen of weinig discretionaire ruimte = niet mogelijk om beleid te voeren → loutere uitvoering /
toepassing van een regel
Discretionair handelen heeft voor en nadelen
- Positief : rechtvaardigheid → in een concreet geval kan naar de beste oplossing gezocht worden
- Negatief : beleidsruimte zorgt voor onzekerheid wat kan leiden tot dispariteit, inconsistentie en discussies over
ongelijkheid
1
,VOORBEELD STRAFRECHTSKETEN
- Niveau 1 : opsporing – politie
o Rol van politie : misdrijven opsporen maar NIET beoordelen
o Geen beoordelingsruimte voor dingen die de politie vaststelt, geen politiesepot → enkel parket heeft
de mogelijkheid om te seponeren / te beoordelen
o Geen plaats voor strafrechtelijk beleid op niveau van politie, te weinig ruimte → discretionaire ruimte
v/d keten zit vooral bij het parket
o De facto : politie kan niet alle criminaliteit opsporen & doorgeven → kan dus wel keuzes maken : politie
heeft wel wat vrijheid waarbij het parket de politie autonomie geeft om bepaalde dingen zelf af te
handelen MAAR strikt genomen / wettelijk gezien heeft de politie weinig ruimte & niet echt
strafrechtelijk beleid
- Niveau 2 : vervolging – parket
o De discretionaire ruimte om te beslissen wat de reactie op een misdrijf moet zijn ligt bij het OM
o Veel ruimte voor beleid, veel keuzes op niveau van parket
▪ Mag seponeren omwille van opportuniteitsredenen : zaak is technisch sterk genoeg om naar
de rechtbank te gaan maar parket seponeert toch omwille van opportuniteitsredenen
o Veel discretionaire ruimte, veel plaats voor strafrechtelijk beleid
o Gestolde keuzes maken = vastleggen in richtlijnen
- Niveau 3 : berechting – de rechters
o Rechter = la bouche de la loi → rechter heeft geen discretionaire ruimte
o Discretionaire ruimte op niveau v/d rechter : rechter heeft veel mogelijkheden, groot arsenaal aan
straffen → grote discretionaire ruimte die nog steeds groeit
o Veel mogelijkheid voor strafrechtelijk beleid
▪ Door de keuzes die hij maakt voert hij een eigen beleid
o Ideeën om discretionaire ruimte / de beleidsruimte te beperken = berechting gelijker maken
- Niveau 4 : strafuitvoering
o Lang het idee dat er geen plaats was voor discretionaire ruimte
▪ Loutere uitvoering zoals de straf is opgelegd
o De uitvoerder (MvJ) oefent de straffen niet uit zoals ze worden opgelegd (vermindering,
veranderingen,…) → grote ruimte in uitvoering, voornamelijk over hoe men de straf moet uitvoeren
o Veel beperkingen : strafuitvoeringsrechtbanken & strafuitvoeringsrechters die de beleidsruimte &
discretionaire van de minister beperken
▪ Laatste jaren : beslissingsbevoegdheid gaat van uitvoerende macht (MvJ) naar rechtelerlijke
macht (strafuitvoeringsrechtbanken)
HANDHAVING VAN DE STRAFWET EN ANDERE REACTIES OP CRIMINALITEIT :
- Eng : strafrechtsbedeling (inclusief bestuurlijk)
o Keuzes mbt handhaving, handhaving van de strafwet
o Beleid dat gevoerd wordt ter handhaving van de strafwet
o = strafrechtelijk beleid van de handhaving
- Breed : (de)criminalisering, preventie, nazorg,…
o Keuzes die ook invloed hebben op andere zaken mbt criminaliteit
o Strafrechtelijk beleid is meer dan de reactie op de handhaving van de strafwet → elke keuze of
gedragslijn die als reactie op een misdrijf of inbreuk wordt ondernomen
o = beleid rond de reactie op criminaliteit
2
, 3. HANDHAVING VAN DE STRAFWET
Systemische en formele invulling op de machinerie : beter toepassing en handhaven van regels van strafrecht (al dan
niet door het strafrecht) → strafrechtelijk beleid als activiteit die zich bezighoudt met het richting geven & optimaliseren
van de strafrechtsbedeling : focus op machinerie van de SRB
INSTRUMENTEEL VERSUS RECHTSBESCHERMENDE HANDHAVING
Discussie over het feit dat de handhaving v/d strafrecht opzich niet neutraal is en er bepaalde keuzes aan gekoppeld zijn
→ wat wil je bereiken met de handhaving v/d strafwet? Twee mogelijkheden :
Instrumentele handhaving Rechtsbeschermende handhaving
- Handhaving moet in eerste instantie effectief & efficiënt - Finaliteit : handhavingsapparaat moet er zijn, regels
zijn zodat de normen beschermd worden moeten gehandhaafd worden MAAR beperkingen aan
- Handhaving v/d norm centraal staat de handhaving
- Wat mag en wat mag niet? = toepassing van de norm - De efficiëntie kan ondergeschikt zijn aan bepaalde
- Beleid dat zich volledig ten dienst stelt van de mensenrechtelijke zaken
uitoefening van de regels - Keuzes maken bij handhaving
- Goed & efficiënt reageren bij overtredingen v/d regels - Niet handhaving ten alle kosten
- Beleid dat onderdanig is v/d regel → de regel moet - Handhaven = kwaliteitsvol, op een rechtstatelijke
gehandhaafd worden manier, aandacht voor mensenrechten
- Sterke overheid : handhaving ten alle tijden - Zwakkere overheid
Mogelijk dat er in het strafrechtelijk beleid zowel instrumentele als rechtsbeschermende aspecten zitten
Spanningsveld tussen de twee : aspecten van de ene visie gaan vaak ten koste van bepaalde aspecten uit de andere visie
(bv. meer rekening houden met mensenrechten kan ten koste gaan van de effectiviteit)
Machinerie v/d strafrechtsbedeling is niet altijd & overal hetzelfde → verschillen tussen common law en civil law
systemen MAAR het verschil zit niet zozeer in de systemen, eerder in de doelstellingen die het moet nastreven
DOELSTELLINGEN STRAFRECHTSBEDELING (DAMASKA) :
1. POLICY IMPLEMENTING
- Doel strafrechtsbedeling : keuzes die door het beleid zijn gemaakt implementeren
- Context : geconcentraliseerde macht
- Top down beleid
- Strafrecht is hiërarchisch & bureacratisch geconstrueerd → mogelijkheid voor hoger beroep & cassatie
- Centraal : de vraag of een overtreding v/e regel gebeurt is + wie verantwoordelijk is
o Taak SRB : waarheid ontdekken + daarvoor allerhande methodes & procedures inzetten
o Objectief naar de waarheid speuren
▪ Mogelijkheid voor hoger beroep & cassatie = belangrijk voor zeker te zijn v/d waarheid
- De norm / de wet op een zo efficiënt mogelijke manier implementeren
- Voornamelijk civil law systemen, continentale systemen → het hele systeem is gebaseerd op centrale regels →
overtredingen van regels opsporen & sanctioneren
o Accusatoire procedure : geheime, niet tegensprekelijke procedures + schuld bewijzen
- Wetten worden gemaakt en dienen gehandhaafd te worden via een piramidaal & hiërarchisch opgebouwde
strafrechtsbedeling
- Uitgangspunt : elke overtreding v/d strafwet verdient een reactie of handhaving
3
, 2. CONFLICT SOVLING
- Doel strafrechtsbedeling : conflict eindigen & oplossen
- Context : macht is minder geconcentreerd en wordt via checks and balances uitgeoefend
- Organisatie van discussies omtrent de waarheid
- Strafrechtsbedeling is gericht op handhaving van regels maar de finaliteit is niet perse overtredingen op de regel
aanduiden & sanctioneren
o SRB moet een arena en spelregels aanbieden waarin verdachte & overheid op zoek kunnen gaan hun
waarheid omtrent hetgeen gebeurt is
o Wapengelijkheid tss partijen = essentieel
- Belangrijk is dat de overtreding v/d regel wordt opgelost → overtreding = conflict tss overheid, burger en evt
slachtoffer(s)
o Oplossen : mag op een manier die de strafwet voorziet, maar ook op andere manieren
o Belangrijkste is dat het conflict wordt opgelost
- Horizontaal, lichte structuren, forum over waarheid, overtreders participeren en geven richting
o Vlakke of parallelle structuren die naast en soms los van elkaar bestaan ifv situaties en evenwichten
- Associeert meer met het Angelsaksische systeem
o Inquisitoire procedure : grote autonomie voor procespartijen
4. REACTIE OP CRIMINALITEIT – CRIMINELE POLITIEK
Strafrechtelijk beleid (breed) : activiteit (met keuzes & gedragslijnen) gericht op (het optimaliseren van) de reactie tegen
criminaliteit (en ander afwijkend gedrag) → strafrechtsbedeling is slechts één mogelijk instrument dat kan ingezet
worden in de maatschappelijke reactie tegen deviant gedrag
Bredere visie op criminaliteit / handhaving : de norm handhaven kan op verschillende manieren gebeuren + nadenken
over wat we willen bereiken en welke invloed het zal hebben op de overtreder
INDIVIDUALISERENDE EN NORMERENDE FUNCTIE GERICHT OP CRIMINALITEIT :
- Normerend = de norm zelf ook in vraag stellen
- Individualiserend : eerder gericht op personen en groepen dan op de norm
- Inhoudelijk : eerder gericht op de ‘juiste’ reactie dan op het goed functioneren van het systeem
Strafrechtelijk beleid in brede zin = criminaliteitsbeleid = strafrechtelijke / criminele politiek → SRB krijgt een meer
individualiserende & inhoudelijke invulling gericht op de maatschappelijke reactie tav criminaliteitsfenomenen of
mensen die deviant gedrag stellen
- Reactie hoeft niet noodzakelijk repressief, handhavend of bestraffend te zijn maar ook andere doelstellingen
hebben
o Preventie, slachtofferzorg,…
- De maatschappelijke reactie tegen deviantie kan ook vorm krijgen buiten de strafrechtsbedeling
o Strafrechtelijk beleid is niet noodzakelijk een aangelegenheid v/d strafrechtsbedeling
BELEID OVER DE NORMERENDE EN RESOCIALISERENDE FUNCTIE VAN DE STRAFWET :
- Normerende functie : strafrecht duidt bepaalde gedragingen aan als misdrijven en kwalificeert ze als
ongewenste gedragingen waar tegen de maatschappij moet optreden → criminalisering
- Keuzes over (de)criminalisering
- Aandacht voor wat de handhaving met de overtreder doet en welke gedragsverandering beoogd wordt
4
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur ameliededeyne. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €10,46. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
68175 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 15 ans