Caro Van Herrewegen Ethische vraagstukken 2SOWC1a
Introductie
Video luipaard vs. baby impala konijn in kleine kooi in de les die gestoken wordt
- de natuur geldende dierenrechten
- Ethiek gaat over rechten
Spanningsvelden
- Ethiek toont zich in dilemma’s: er is geen makkelijke oplossing => spanning
Voorbeelden dilemma’s: incest, abortus, euthanasie, betonstop, eugenetica (nipt-test), vaccinatie,
dieren slachten, vluchtelingen opvangen, hoofddoekenverbod (op hogeschool)
Vals positief = er is hier iets, in geneeskundige termen ‘niet goed’, testresultaat blijkt onterecht
Vals negatief = test wordt gedaan maar mist de kern van het onderzoek, iets blijft onbekend
- Koude, lauwe en warme solidariteit, en waar willen we SOW zien?
- Wantrouwend vs. vertrouwensvol mensbeeld
- Zorgethische vs. mensenrechtenethische benadering SOW
- Empowerment vs. collectieve sociale verantwoordelijkheid
1 Ethiek, een inleiding
- Is het dat wat mensen van andere dieren scheidt?
o Mensen zijn in staat om dierlijke instincten te beheersen (lagere vs. hogere zelf)
- Ethos = gewoonte, gebruik, vraagstukken op de gewoontes die we hebben in het dagelijks
leven
- Klein (tafelgewoontes) én groot (geen seks met minderjarigen, ook geen beelden)
- Synoniem: moraal (Latijn: mores)
- Ethiek = normen en waarden: hoe iets “zou moeten zijn”
o Het onzichtbare van de filosofie (de agressieve leeuw vs. mens en konijn)
- We verwachten dat de ander vriendelijk, beleefd, oprecht… is
- Ethiek is een onderdeel van de filosofie, bv.
2 invalshoeken mogelijk:
- Descriptief = observeren hoe het is, beschrijven
- Prescriptief = voorschrijvend, bv. voorschrift voor apotheek, de ethiek zegt ons wat te doen
- Belangrijk om deze uit elkaar te houden!
Soms discours: iedereen sjoemelt als de kans zich voordoet (descriptief)
- Prescriptieve ethiek is dan poging die tot mislukking gedoemd is
o Dit descriptief perspectief leidt er dan toe dat prescriptieve ethiek nutteloos ofwel
hoogstnoodzakelijk lijkt
‘in ons schuilt er iets dat niet ethisch is, we proberen het te bedwingen maar vanaf
de controle wegvalt, staat niemand in voor de gevolgen…’
Stijn Rottiers Thursday 14 November 2024 1
,Caro Van Herrewegen Ethische vraagstukken 2SOWC1a
SOW is een ethisch beroep
- Onrecht van een individu/groep in de samenleving
- Onrechtvaardigheid: het ‘zou’ anders ‘moeten’: er is een norm/criterium/…
- Opdrachten zijn niet ethisch neutraal (bv. controle, je moet voorbereid worden op de
arbeidsmarkt) => mensen dwingen in een normatief keurslijf
- Methoden zijn niet ethisch neutraal (bv. empowerment)
1ste zin definitie SOW = puur ethiek
2 Descriptieve ethiek: Wantrouwend vs.
vertrouwensvol mensbeeld
Ethiek als descriptie
Handelen mensen ‘goed’?
- Vaststellen hoe (on)ethisch we feitelijk handelen
- Goed/slecht, sociaal/asociaal, eerlijk/oneerlijk…
Zoeken naar natuur-lijke/biologische basis van (on)ethisch handelen
- Waar ligt de oorsprong van de ethische waarden & normen? BOEK: De getemde mens
Het antwoord hierop bepaalt (deels) hoe die ethiek eruit zal zien.
2 tegenstrijdige visies: wantrouwend vertrouwensvol
Ethiek is gecreëerd vanuit de samenleving ethiek heeft een natuurlijke basis
- Bv. wantrouwend: ‘de jeugd van tegenwoordig zit altijd op de gsm, geen engagement’
- Bv. vertrouwensvol: ‘de jeugd engageert zich wel, op een andere manier’
Bv. Dochter Mila en de mensen in het appartement aan de overkant
- ‘die mensen wonen op de 2de verdieping’, zelf wonen zij in een huis met 3 verdiepen, ‘dat is
toch niet eerlijk papa dat die enkel het 2 de krijgen?’
Perspectief op de ander staat op een continuüm: wantrouwen -------------- vertrouwensvol
Iemand met een wantrouwend mensbeeld: gaat er van uit dat descriptieve ethiek weinig spontaan
gedrag vaststelt, ENKEL als er regels zijn.
Bv. snelheidsbeperkingen: mensen remmen ineens voor een flitspaal, om erna terug gas te
geven
Iemand met een vertrouwensvol mensbeeld: gaat er van uit dat descriptieve ethiek makkelijk
spontaan goed gedrag vaststelt.
- Beide perspectieven zijn aanwezig in onze samenleving, MAAR achterliggende
veronderstelling kan niet voor beide waar zijn! Ons beeld hoeft niet met de werkelijkheid
overeen te komen,
Stijn Rottiers Thursday 14 November 2024 2
, Caro Van Herrewegen Ethische vraagstukken 2SOWC1a
Belang: Hoe we denken over de ander beïnvloedt hoe we de ander
behandelen
Bv. docent heeft een wantrouwende visie op studenten, hij gaat heel controlerend werken
Interactie met anderen staat op zelfde continuüm, en overlapt makkelijk:
controle/containment ------------- begeleiding/experiment/verantwoordelijkheidsgevende kant
HET IS NIET OMDAT IEMAND WANTROUWEND IS DAT DIE CONTROLEREND IS !!!
- De overlap is wel erg gemakkelijk en deze komt ook wel vaak terug.
Bovendien: risico op self-fulfilling prophecy
= de zichzelf waarmakende voorspelling
- Hoe we de ander behandelen kan ook het (a)sociale gedrag van de ander beïnvloeden
Bv. studenten spreken docent tegen, reageren ertegen
SOW’er die beschikt over correctie info kan:
- Diens eigen beeld kritisch bekijken/bijstellen
- Diens eigen praktijk kritisch bekijken/bijstellen
- Andere correcte informatie geven
Het wantrouwende mensbeeld
- Beeld dat heel sterk aanwezig is in onze samenleving
Wantrouwen in de psychologie (microniveau)
Bv. Stanford Prison Experiment, 1971. Studenten werden verdeeld cipier gevangene, al
snel steeg de macht naar het hoofd van de cipier. Ze werden willekeurig ingedeeld, slechte
behandeling van de gevangene. Veel mensen zeggen van zichzelf dat ze het niet zullen doen,
maar velen gaan toch mee.
Bv. Milgram experiment, 1963. Iemand moet antwoorden op een vraag, wanneer deze fout
antwoordt wordt er een shock uitgedeeld aan een acteur. De persoon gaat heel ver en toont
geen medelijden met de zogezegd ‘geteisterde’ proefpersoon door de shocks.
Wantrouwen in de sociologie (meso/macroniveau)
Conflictsociologie = samenleving is verzameling van groepen en die wedijveren 1 met elkaar voor
schaarse middelen.
Strijd = normaal, harmonie is ongewoon => wantrouwen is een overlevingsstrategie
- Je kan maar beter wantrouwig staan tegenover andere groepen, je laat je schild en je zwaard
vallen, je loopt het risico dat als het niet zo is dat je een vogel voor de kat bent. Voortdurend
je schild & zwaard klaar hebben, voor als de situatie zich voordoet! Je weet nooit.
Emile Durkheim ging van het omgekeerde uit, boek over zelfdoding
1
In strijd/conflict gaan met elkaar
Stijn Rottiers Thursday 14 November 2024 3
