ZORG GEZONDHEID EN WELZIJN
EXAMEN
• PowerPoint & les
• Hoofdstuk 2 uit Huber (online, lessen)
• Filmpjes en links op Toledo
• Les 29: ongelijkheid
• Hoofdstuk 1+2 uit Prainsack
• Hoofdstuk 1 uit van de cruyce
• Auteurs en datums niet kennen
Examen
• 3 korte open vragen: kennisvragen
• 2 langere open vragen: inzicht vragen
o Ook: artikel lezen en mening over geven
→belangrijk om met structuur te schrijven
COLLEGE ÉÉN
Wat beïnvloed de kans (het risico) dat iemand ernstig ziek wordt?
Biologische factoren
• Leeftijd: kans stijgt met de leeftijd
• Geslacht: afhankelijk van welke ziekte je krijgt
• Genetica
Gedragselementen
• Hygiëne
• Levensstijl: roken, sporten, eten,…
welzijn
• Psychisch welbevinden
o Voorbeeld: eenzaamheid zorgt voor een langer herstel
• Sociaal welbevinden
Sociale factoren
• SES:
o Lage SES zorgt voor meer kans om ziek te worden
o Uitzondering: allergieën
o Kennis/ opleiding: hoog zorgt voor een mindere kans
o Voorbeeld: de laagste levensverwachting in een gebied is waar de armste mensen wonen
• Sociaal kapitaal: goed netwerk zorgt voor een lagere kans
Culturele en maatschappelijke factoren
• Culturele normen en waarden:
o hoe gezond je je moet gedragen
o discriminatie en stigmatisering
▪ vaak over psychische problemen
• gezondheidssysteem: hoeveel toegang heb je hiertoe
➔ alles hangt samen
1
, wie of wat bepaalt wat een ziekte is of wanneer je ziek bent?
Definities
• disease: gestoorde werking van één of meer organen, afwijking in de structuur en/of het functioneren
van het lichaam als biologische organisme diagnostische categorieën gebruikt door arts
• illness: ervaring van het ziek zijn en de betekenis die aan die ervaring wordt gegeven
o naar de dokter gaan
o invloed van je omgeving/ netwerk
• sickness: gerapporteerde illness
o evolutie: verschillende ziektes waren vroeger niet erkend en ondertussen wel
▪ afhankelijk van waarden en normen
o macht: mogelijkheid van de arts om niets te doen als je ziek bent en dit niet te rapporteren
➔ definities veranderen door medische culturele, sociale en persoonlijke factoren
DSM: diagnostic and statistical manual of mental disorders
= classificatiesysteem voor psychische stoornissen dat wordt uitgegeven door de american
psychiatric association
• elke versie wordt steeds dikker
o commentaar: sommige dingen worden te snel een label op geplakt
voorbeeld: druk kindje wordt nu gezien als ADHD
o vaak ook samen gaan met steeds meer pillen geven
• homofilie stond er eerst in en pas in 2013 weg gehaald
→hoe komt het dat diagnoses toenemen?
o Nieuwe kennis: er bestaat een oplossing voor
o Angst voor het missen van een probleem: veel meer vals positieven
o Impact van farmaceutische industrie: oog op winst
▪ Veel fraude maar focus op ervoor zorgen dat mensen zich beter voelen
▪ Evidence based medicine: dubbel blinde onderzoeken doen om zo te kijken of de
aanpak werkt
o Nieuwe ziektes: door milieuvervuiling, levensstijl, gevolg van medische interventies,…
→diagnoses die weggaan
o Vaak mentale ziektes: homo zijn,..
o Phossy jaw: kreeg je door in de lucifer fabrieken te werken, maar deze fabrieken bestaan niet
meer
o Diagnose criteria veranderen
o Ziektes verdwijnen door medische vooruitgang, betere leefomstandigheden, veranderende
maatschappelijke opvattingen over wat een ziekte is
ICD: international classification of diseases
= classificatie van fysieke ziektes
• Burn-out: niet gezien als ziekte maar eerder een werk-gerelateerd fenomeen
o Nog steeds een moeilijke en tweezijdige discussie
o Overlapping met andere stoornissen
▪ Aanpassingsstoornis: reactie op een identificeerbare stressor met emotionele of
gedragsmatige symptomen
▪ Depressieve stoornis: voor symptomen zoals ernstige uitputting, interesseverlies en
gevoelens van hopeloosheid
▪ Angststoornissen: wanneer werk gerelateerde stress gepaard gaat met angst en
paniekaanvallen
2
, Wat is gezondheid?
Gezondheid = afwezigheid van ziekte
→te enge definitie: ‘dan heb je niet genoeg testen gedaan’
DUS: nieuwe definitie: je voelt je sociaal, fysiek en mentaal goed
Maar beste definitie: gezondheid als het vermogen om zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het
licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven
• Voorbeeld: iemand die blind is en zich kan aanpassen kan nog steeds gezond zijn
6 dimensies
1. Lichamelijke functies
2. Mentale functies en belevingen
3. De spirituele/ existentiële dimensie
4. Kwaliteit van leven
5. Sociaal-maatschappelijke participatie
6. Dagelijks functioneren
Verschillende aspecten van gezondheid worden er niet door dokter in rekening worden gebracht (niet enkel
het fysieke)
Voorbeeld: mijn gevoelens en gedachten, zingeving, sociaal contact,…
Wat is welzijn?
→Grote samenhang met gezondheid
Definitie volgens Vlaams parlement
• Kinderen en jongeren
o Kinderopvang, opvoedondersteuning, adoptie, pleegzorg,…
• Zorg
o Zorg en bijstand, oudere zorg, gehandicapte zorg
• Welzijn en samenleving
o OCMW, welzijnswerk,…
• Hulp- en dienstverlening aan (kans)armen, thuislozen, gedetineerden, slachtoffers van misdrijven
Meten van welzijn
• Succes van zorg & welzijn meten aan de hand van kwaliteit van leven
• Ook nog andere aspecten behalve hoe goed er voor jou gezorgd word
o Voorbeeld: naar een goed woonzorg centrum maar alle mensen die je kent gaan dood, je moet
je huis achter laten,…
• Dimensies van Schalock
o Emotioneel welbevinden
o Persoonlijke relaties
o Materieel welbevinden
o Persoonlijke ontwikkeling
o Lichamelijk welbevinden
o Zelfbeschikking
o Sociale integratie
o Rechten
3
, Relatie tussen gezondheid en welzijn
Gezondheid welzijn
Voorbeeld: eenzaamheid
Sociaal isolement: op basis van de omvang van en de contactfrequenties met het sociaal netwerk objectief te
bepalen
Alleen zijn betekend niet dat je je alleen voelt
Eenzaamheid: het subjectief ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit van) bepaalde
relaties
Hoe meet je dit?
o Direct: expliciet het woord eenzaam vermelden
o Indirect: het woord eenzaam niet gebruiken
▪ Om willen van schaamte en sociale wenselijkheid wordt dit verkozen
Welzijn → gezondheid
DUS: eenzaamheid is een welzijnsprobleem (kan niet medisch vastgesteld worden)
Wat zijn de gezondheidsgevolgen
o Zorgt vaak voor slechtere zelf zorg: minder koken voor zichzelf en ongezond afhalen
o Mortaliteit ligt veel hoger
o Gelinkt aan hogere bloeddruk en hartziekte
o Hersenen worden veel gestimuleerd bij sociaal contact
o Chemisch effect: beroerte, hartklachten,…
▪ Hogere kans op ischemische hartklachten
▪ Hogere kans op een beroerte
▪ Hogere kans op het ontwikkelen van klinische dementie
Gezondheid → welzijn
Na dat je gediagnoseerd bent met een ziekte kan (afhankelijk van de ziekte) je eenzaamheid
toenemen (voorbeeld: kanker versus alcohol probleem)
• Mensen mijden je
• Je kan niet meer deelnemen aan sociale activiteiten
Wie is meer vatbaar voor eenzaamheid?
• Jongeren: door de zoektocht naar je persoonlijkheid
• Ouderen: hoewel dit vaak gezegd wordt is er geen stijging in eenzaamheid ten opzichte van vorige
decennia
o Vaak door de het weg gaan van verschillende mensen (kinderen uit huis, overlijdens)
o Wel een groot deel
• Genetisch:
o Voorbeeld: causale link tussen obesitas en eenzaamheid
• Weinig financiële mindelen
o Maar niet duidelijk welke richting het causaal verband is
4
