Thema 6: Gezinscontext
=> microsysteem
Enerzijds ouderlijk opvoedingsgedrag en anderzijds enkele specifieke aspecten van ouder-kind
interacties
6.1 Thema 6a: Ouderlijk Opvoedingsgedrag
6.1.1 Opvoedingsstijlen
Ouderlijke opvoedingsstijl = de algemene houding van de ouder ten opzichte van het kind, het
algemeen emotioneel-affectieve klimaat waarin het kind wordt grootgebracht
Traditioneel worden opvoedingdsstijlen geconceptualiseerd als configuratie van (doorgaans2)
opvoedingsdimensies
• Responsiviteit
• Controle
2 dimensies ➔ 4 opvoedingsstijlen
,Autoritatieve ouder: “Nurturing, affectionate, non-punitive, discipline through guidance, open
communication”
Autoritaire ouder: “Strict, inflexible, high expectations, no secret with parent, high supervision,
obedience”
Permissieve ouder: “Nurturing, Affectionate, Few or inconsistent boundaries, takes the role of a
friend rather than a parent”
Afwijzende ouder: “Emotionally detached, self absorbed, inconsistent or no boundaries, slight
interaction”
=> deze vier stijlen zijn geassocieerd met verschillende patronen van welbevinden en gedrag
• Democratisch: beste aanpassing
• Verwaarlozend: slechtste aanpassing
• Autoritair en permissief: tussenin
• Autoritair: lager competentiegevoel
• Permissief: meer normoverschrijdend gedrag
6.1.2 Opvoedingsdimensies
• In recente literatuur hernieuwd interesse voor afzonderlijke opvoedingsdimensies
• Basisdimensies nog steeds responsiviteit en controle
• Controledimensie verder opgesplitst
Responsiviteit
• Steun, warmte en liefde
• Voorspelt waaier aan positieve uitkomsten (zelfwaardegevoel, positief sociaal functioneren,…)
• Onder meer via veiligheid van hechting
Controledimensie verder opgesplitst: gedragsmatige controle en psychologische controle.
Gedragsmatige controle kan nog verder worden opgesplitst in proactief en straffend. (proactief: niet
pas ingrijpen als gedrag al fout loopt, maar vooraf!)
Gedragsmatige controle
• Gedrag van kind reguleren en structureren
• Proactieve vormen van gedragsmatige controle hangen eerder negatief samen met
externaliserend probleemgedrag
• Straffende vormen van gedragsmatige controle hangen positief samen met gedragsproblemen
• Zeker fysieke straffen zijn een sterke predictor van onaangepast gedrag
• Op korte termijn soms gewenst resultaat
• Op lange termijn voorspellend voor agressie, lager welbevinden,…
,Psychologische controle
• Op intrusieve manier binnendringen in emotionele en psychologische leefwereld van het kind
• Ondermijnt individuatie en autonomieontwikkeling => heel nefast voor de persoonlijke
ontwikkeling
• Bv. schuldinductie, schaamte inductie, negatie,…
Structuur van ouderlijke opvoedingsdimensies:
Responsiviteitsdimensie (support) met
deelaspecten;
Daarnaast verschillende controledimensies:
- Proactief
- Reactief waarbij fysiek straffen “harsh”
nog als aparte dimensie
- Psychologische controle
Toont associaties van
dimensies met aspecten
van onaangepast
functioneren
(eenzaamheid, depressie,
externaliserende
problemen)
=> support negatieve
associatie
=> “harsh” en
psychologische controle
positieve associatie
, Behoefteondersteunend opvoeden
Perspectief van de zelfdeterminatietheorie (ZDT)
• Ouderlijk opvoedingsgedrag gesitueerd ten aanzien van menselijke basisbehoeften aan
autonomie, competentie en verbondenheid
• Behoefteondersteunend ouderschap heeft 3 dimensies
• Warmte/responsiviteit
• Structuur
• Autonomie-ondersteuning
• Er is ruime evidentie dat behoefteondersteunend opvoeden samenhangt met positieve
ontwikkelingsuitkomsten
• Schoolse en cognitieve ontwikkeling
• Sociale en emotionele ontwikkeling
• Morele en identiteitsontwikkeling
1) Autonomie-ondersteuning (behoefte: autonomie)
• Grondhouding = nieuwsgierigheid, openheid en vertrouwen
• Leefwereld en zienswijze van het kind zelf staan centraal
• Kinderen hebben het gevoel “zichzelf te mogen zijn”
controlerend opvoeden
• Preoccupatie met eigen functioneren; agenda, verwachtingen en ambities van de ouder
staan centraal
• Kinderen worden voorwaardelijk aanvaard, namelijk voor zover ze aan de maatstaven
van de ouder beantwoorden
• Opvoeding is dwingend, verplichtend en manipulatief, kind wordt onder (interne of
externe) druk gezet