lOMoARcPSD|17433977
Opvoedingsondersteuning
1.
Hoofdstuk 1. Definiëring en situering opvoedingsondersteuning
1.1 Wat is opvoeding
1.1.1 Je eigen kijk op opvoeding als hulpverlener
Belangrijk bij het ondersteunen van ouders/opvoeders is je eigen kijk op opvoeding te weten
(buikgevoel). Als je weet hoe je er zelf naartoe kijkt, kan je hier rekening mee houden.
Soms is buikgevoel ook belangrijk.
Om goed vanuit een professionele manier om te gaan met ouders, moet je je eigen idee wat
opvoeden is ook weten => bewust zijn van je eigen beelden en aannames rond goed
ouderschap.
• Opvoeden is ook een maatwerk: vaste regels over hoe je kinderen moet opvoeden bestaan niet.
• Elke ouder, elk kind en elke situatie is ook anders.
1.1.2 Theoretische kijk naar opvoeding
1.1.2.1 Balansmodel van Bakker
Wat bepaald de draaglast van een gezin?
Wat bepaald de draagkracht van een
gezin?
Gezinnen zoeken meestal
hulp wanneer de draaglast
groter is dan de draagkracht.
Draaglast/kracht kan op
verschillende niveau’s
plaatsvinden, en kan ook
verschillen van kracht.
Tijdens begeleiding van ouders
vooral focus leggen op de
bestaande draagkracht en hoe
men dit versterkt
=> actief op zoek gaan
naar de krachten binnen
een gezin!!
1
, lOMoARcPSD|17433977
1.1.2.2 Praktijkmodel van Hellinckx → opvoeding is kwestie van vraag en aanbod.
Praktijkmodel => ideaal voor tijdens intakegesprekken!
• Pedagogische vraag = genetische, neurobiologische factoren en temperament/persoonlijkheid van
het kind
• Pedagogische aanbod = afhankelijk van de persoonskenmerken en
opvoedingsgeschiedenis van de ouders.
Wanneer wat ouders aanbieden het geen is wat het kind nodig heeft = afgestemd en opvoeding loopt
als vanzelfsprekend
Wanneer ouders niet aanbieden wat het kind nodig heeft = geen afstemming en kind vertoond moeilijk
gedrag
(= probleemgedrag signaalgedrag)
Het pedagogische aanbod en vraag is vaak niet te kiezen, en is dus afhankelijk van kind en
ouder. Maar ook de context beïnvloed de wisselwerking. DUS opvoedingsvragen zijn niet
geïsoleerd.
- Aanbod bij ouders sterk bepaald door hun persoonlijkheid, opvoedingsgeschiedenis
- Afstemming, vraag, aanbod, veerkracht
1.1.2.3 Ouderschapstheorie van Alice Van der Pas
, lOMoARcPSD|17433977
1.1.2.3.1 Ouderlijke werkvloer
OUDERLIJKE WERKVLOER: de interactie tussen ouder en kind
⟶ Als die niet goed zit gaat een kind signaalgedrag geven
⟶ Opvoeden = werken.
Opvoedingsondersteuning = het handelen van de ouder op de werkvloer, zijn kijk op het
kind, de vaardigheden die de ouder inzet en de keuzes die de ouder in het handelen
maakt.
BASISVAARDIGHEDEN: het gereedschap van het handelen van de ouder
⟶ Structuur en vooraf duidelijk afspreken van regels.
⟶ Positief bekrachtigen.
TIMEN EN DOSEREN: het vinden van de juiste manier van het inzetten van basisvaardigheden
(afstemmen).
• Basisvaardigheden moeten steeds opnieuw worden aangepast aan de ontwikkeling van het kind.
Bijv. kind naar bed laten gaan vraagt om andere handelingen bij een peuter, een
basisschoolkind of een puber.
• Gaat over dezelfde basisvaardigeden, maar handelingen worden aangepast aan de leeftijd.
• Maakt opvoeden uitdagend, omdat ouders steeds weer aansluiting moeten vinden bij hun kind
!!! Het aanpassen aan vaardigheden speelt niet alleen een rol bij overgangen naar een
volgende ontwikkelingsfase van het kind. Het aanpassen speelt ook een rol ten aanzien
van de persoon van het kind, bij bijzondere omstandigheden en bij een handicap.
ZICHT OP HET KIND: de manier hoe een ouder kijkt naar zijn kind bepaalt voor een groot stuk de
interactie.
Om aan te sluiten bij het kind heeft de ouder een goed zicht op het kind nodig om zijn
handelen hierop af te stemmen. → weten wie het kind is, een beeld hebben van het kind als
persoon (per leeftijd, ontwikkelingsfase of andere omstandigheden).
⟶ Voortdurend bijstellen tijdens de ontwikkeling
Het timen en doseren van de basisvaardigheden wordt gestuurd door het zicht op het kind .
Hoe de ouder het kind ziet, heeft invloed op zijn handelen.
- Juiste betekenis kunnen geven aan gedrag dat het kind stelt
- Kind kan overvraagd worden omdat het te jong is voor wat er van hem wordt gevraagd
Voor ouders is het vaak moeilijk om die veranderingen bij te stellen => nood aan afstand nemen
⟶ Emoties maken dit vaak moeilijk
⟶ Slagen er niet dadelijk in om de algemene kennis bij te stellen
EMOTIEREGULATIE: ouders ervaren emoties uitgelokt door het kind (vaak helpend, bijv.
vertedering), maar ook vaak irriterende emoties. Hier moeten ouders een grens kunnen
, lOMoARcPSD|17433977
Emoties werken storend wanneer ze gaan overheersen. Dan heeft de ouder geen reëel zicht
meer op zijn kind en kan hij moeilijker afstemmen.
- Bepaalde vaardigheden die de ouder bezit gaan niet meer ingezet kunnen worden (bv. Niet
goed meer timen en doseren, geen zicht meer op kind ook al hebben ze de
vaardigheden wel)
1.1.2.3.2 Omstandigheden
Omstandigheden → breed gegeven, bijv. maatschappelijke normen en waarden die als
‘ouderlijke beliefs’ de opvoeding binnendringen, schulden van het gezin, psychische
problemen, hoogconflictscheiding …
⟶ Omstandigheden liggen buiten de invloedsfeer van de ouders en kunnen zowel mee- of tegenzitten.
⟶ Kunnen druk uiten op het gezin
Kan een impact hebben op ouderlijke werkvloer MAAR deze impact kan wel gebufferd worden
(welke bufferprocessen zijn er binnen het gezin?
Omstandigheden kunnen minder zwaar gaan wegen als het ouders lukt om vanuit de
metapositie te kijken en zo vanuit afstand tot een bewuste keuze te komen over de wijze
waarop de omstandigheid kan worden gehanteerd.
1.1.2.3.3 Bufferprocessen
Buffer 1: de solidaire gemeenschap = sociale steun vanuit de gemeenschap, zonder vooroordelen.
⟶ een samenleving die randvoorwaarden creëert voor “goed genoeg Ouderschap”
Een gemeenschap die de bijdrage van ouderschap aan de samenleving waardeert en de
complexiteit van ouderschap snapt en daarvoor voorzieningen, diensten en expertise ter
beschikking stelt.
(bv. ruimte om werk en kinderen te combineren, thuis kunnen blijven voor je kind voor het
hechtingsproces)
Buffer 2: de goede taakverdeling = het netwerk van mensen die om de ouders heen staan
en daadwerkelijk taken uitvoeren/overnemen.
⟶ Steunfiguren die ‘bijspringen’ wanneer nodig, waar je op mag leunen.
⟶ Zal afhangen van hoe de taken in het werk en huishouden verdeeld worden.
⟶ Door partners die elkaar steunen en elkaar aanvullen in het handelen en in het zicht op het kind.
Buffer 3: de metapositie = zelfreflectie, het ‘langzame denken’ over bepaalde situaties. (op afstand
kijken)
⟶ Denken over het denken en het spreken over het spreken.
⟶ De feedback tussen ‘de uitvoerende ouder’ en ‘de coach ouder’.
Buffer 4: de goede-ouder ervaring = zijn waarnemingen en ervaringen waardoor ouders
voelen dat ze invloed hebben, dat ze ertoe doen. Nodig om ouders zelfvertrouwen te
geven dat ze het kunnen.
- Wanneer ze niet genoeg goede ouder ervaring hebben, dan hebben ze geen
kracht om in een metapositie te gaan staan en hun emoties te reguleren
Gebrek aan goede-ouder ervaringen leidt tot minder zelfvertrouwen, angst, leegte,
