ZORG, GEZONDHEID EN WELZIJN
HOOFDSTUK 1 : ZORG, GEZONDHEID EN WELZIJN IN SOCIOLOGISCH
PERSPECTIEF
WAT BEÏNVLOED DE KANS DAT IEMAND ERNSTIG ZIEK WORDT?
1. Biologische factoren
Leeftijd
Genetica
Geslacht
2. Gedragselement (levensstijl)
3. Welzijn (psychisch en sociaal welbevinden)
4. Sociale factoren
Sociaal-economische status
Kennis en onderwijs
Sociaal kapitaal (netwerk)
5. Culturele en maatschappelijke factoren
Culturele normen en waarden
Gezondheidssystemen (we besteden te weinig aan preventie en
teveel aan curatie)
Maar alles hangt met elkaar samen:
- Gezond wonen is duurder: dit hangt samen met biologische factoren,
sociale factoren, culturele en maatschappelijke factoren
- Hoger opgeleiden hebben meer kennis over een gezonde levensstijl
WIE OF WAT BEPAALT WAT EEN ZIEKTE IS OF WANNEER JE ZIEK BENT?
Ziek zijn is niet hetzelfde als een ziekte hebben
Verschil in Engelse woorden: sickness, illness en disease
Sickness = gerapporteerde ziekte
Illness = ervaring van het ziek zijn en de betekenis die aan die
ervaring wordt gegeven
Disease = gestoorde werking van één of meerdere organen,
afwijking in de structuur en/ of het functioneren van het lichaam als
biologisch organisme EN de diagnostische categorieën gebruikt
door een arts
,Definities over ziekten veranderen
Wat beschouwd wordt als een ziekte wordt bepaald door waarden en
normen, cultuur etc.
Complex samenspel van medische, culturele, sociale en persoonlijke
factoren
Bv. dementie werd heel lang gezien als gewoon een onderdeel van
ouder worden en niet gezien als een ziekte. Ondertussen weten we
dat dit niet zo is end at er oude mensen zijn die perfect
functioneren en dat er jonge mensen zijn die wel al dementeren. We
weten nu ook dat er verschillende soorten dementia zijn.
Bv. burn-outs staat geclassificeerd als een werkgerelateerd
fenomeen en is niet erkend als een medische aandoening of ziekte.
Toch kan je in België wel in aanmerking voor een ziekteverlof of
arbeidsoneschiktheidsattest als je een burn-out ervaart.
Bv. Vroeger werd homoseksualiteit gezien als ziekte
De definities over ziektes, diagnoses etc. zijn niet vrij van subjectieve
veranderlijke factoren
Veranderingen in nieuwe kennis over gezondheid en ziektes hebben invloed op
het beleid
Bv. Een werkgever kan financieel gestraft worden aks er teveel burn-outs
binnenin een bedrijf worden gerapporteerd.
Bv. De regeringsonderhandelingen zijn het niet eens over het thema aan
het werk stellen van langdurig zieken, er moet beslist worden waaraan het
ligt dat iemand langdurig ziek is.
Diagnoses nemen toe
Nieuwe kennis
Angst v oor het ‘missen’ van een probleem – liever meer ‘vals positieven’
Impact van farmaceutische industrie
…
Nieuwe ziektes en diagnoses ontstaan door milieuvervuiling, menselijk gedrag
(leefstijl), gevolgen van medische interventies om een ander
gezondheidsprobleem op te lossen (vb bijwerking van medicatie, complicaties
van een interventie, …), veranderende sociale normen of erkenning (vb. ADHD,
PTSD,…), genetische mutaties, …
Fysieke ziektes komen en gaan:
Ziektes verdwijnen door medische vooruitgang (beter inzicht), door betere leef-
en werkomstandigheden, door veranderende maatschappelijke opvattingen over
wat een ziekte is
Bv. Phossy Jaw = een ziekte die ontstond bij mensen die in
luciferfabrieken werken in het begin van de 20 ste eeuw
,WAT IS GEZONDHEID?
Ook veranderde definities van de Wereldgezondheidsorganisatie:
1. afwezigheid van ziekte
Deze definitie wordt niet meer als correct beschouwd aangezien men
zegt dat je gwn niet genoeg testen hebt gedaan op alle mogelijke
ziektes.
2. “as a state of complete physical, mental and social well-being and not
merely the absence of disease or infirmity”
Niemand is ooit in deze staat
3. De mogelijkheid waarin een individu/groep in staat is om zijn noden te
vervullen en de samenleving te veranderen.
Beter: een handicap bv niet gezien als ziekte, de nadruk is verschoven
van een pechmodel naar een model waarin het niet de persoon maar
de maatschappij is die zich moet aanpassen. Als iemand blind is moet
de maatschappij ervoor zorgen dat er stoppels op de stoep staan bij
het oversteken.
*Ironisch genoeg was heel lang de bibliotheek van het Vlaams
agentschap voor personen met een handicaps niet
rolstoeltoegankelijk… Ook wordt het woord groep toegevoegd omdat je
ook (on)gezonde maatschappijen of groepen hebt.
Definitie van Huber: Gezondheid als het vermogen om zich aan te passen en een
eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale
uitdagingen in het leven.
Het verschil met de WHO-definitie is dat in dit concept de potentie
benadrukt wordt om gezond te zijn of te worden, zelfs wanneer er sprake
is van ziekte,” vertelt Huber. “Daarbij zijn persoonlijke groei en
ontwikkeling en het vervullen van persoonlijke doelen in het leven net zo
belangrijk.”
6 dimensies van gezondheid volgens deze definitie:
1. lichamelijke functies
2. mentale functies en beleving
3. de spirituele/existentiële dimensie
4. kwaliteit van leven
, 5. sociaal-maatschappelijke participatie
6. dagelijks functioneren.
Uit het onderzoek van Huber blijkt dat beleidsmakers, onderzoekers en
artsen doorgaans vooral
naar de lichamelijke functies kijken, terwijl patiënten doorgaans alle
dimensies even belangrijk
vinden. “Doordat de nadruk ligt op veerkracht en eigen regie, voelen
patiënten zich in hun kracht
aangesproken en niet uitsluitend benaderd als zieke. Voor deze groep zijn
sociale participatie en
zingeving minstens zo belangrijk als aandacht voor hun fysieke klachten.”
Artsen moeten dat
ook in gaan zien.
Link met beleid: het ziekenfonds werd het gezondheidsfonds genoemd,
hun definitie over wat gezondheid is, is geïnspireerd op Huber
WAT IS WELZIJN?
Geen consistente definitie over wat welzijn is en hoe je het moet meten, er
bestaat wel een lijst die vanalles en nog wat omvat maar welzijn is een heel
breed begrip dat moeilijk te definiëren valt.
Bv. gezinshulp wordt beschouwd als welzijnszorg maar
thuisverpleegkundige zorg wordt beschouwd als gezondheidszorg. Echter
als het ene wegvalt, zal men meer beroep moeten doen op het andere dus
het speelt op elkaar in.
Over het algemeen wordt welzijn verbonden met de kwaliteit van je leven.
Je kan de kwaliteit van de zorg echter niet meten aan de kwaliteit van het
leven
Als je verhuist naar een woonzorgcentrum zal de kwaliteit van je
leven toch dalen (verhuizen, partner achterlaten, besef van de
laatste levensfase,..)
Als je vaak valt en je moet als zorg gefixeerd worden, zal je niet
meer vallen maar je wordt in je vrijheid beperkt waardoor de
kwaliteit van je leven zal dalen
Ontdekking van nieuwe medicatie voor je ziekte maar als die in
aankoop heel duur is zal de kwaliteit van je leven toch dalen als je
de medicatie wil nemen
