Hoofdstuk 1: Seksualiteit en
seksuele gezondheid
1. Seksualiteit, intimiteit en seksuele gezondheid
1.1 Seksualiteit en intimiteit
Seksualiteit is een centraal aspect van het menszijn doorheen zijn leven. Het houdt in het geslacht, de
genderidentiteit en – rollen, seksuele oriëntatie, erotiek, plezier, intimiteit en voortplanting.
Seksualiteit wordt ervaren en vormgegeven in gedachten, fantasieën, verlangens, overtuigingen,
attituden, waarden, gedrag, handelingen, rollen en relaties. Hoewel seksualiteit al deze dimensies
kan inhouden, hoeven ze niet altijd allemaal ervaren of geuit te worden. Seksualiteit wordt beïnvloed
door de interactie van biologische, psychologische, sociale, economische, politieke, culturele,
ethische, juridische, historische, religieuze en spirituele factoren.’ (WHO)
Verduidelijking
- Seksualiteit:
o Breed begrip, gaat over:
Gedrag
Handelingen
Gedachten
Gevoelens
Fantasieën
o Vat aan met persoonsgebonden kenmerken:
Geslacht
Genderidentiteit (= het zich man of vrouw voelen)
Genderrollen
Seksuele oriëntatie (= seksuele gerichtheid)
=> Invloed op seksualiteitsbeleving
o Redenen waarom mensen seksualiteit willen ervaren:
Erotiek
Plezier
Intimiteit
Voortplanting
o Opvattingen over seksualiteit worden bepaald door:
Cultuur
Religie
Politieke systemen
Strafrechtelijke kaders
Media
o Waarden, overtuigingen en attitudes
o Besluit: geen twee personen beleven het op dezelfde persoon
<-> Aseksueel = geen seksueel verlangen
1
,Seksualiteit en intimiteit:
- Kunnen complementair zijn, maar kunnen ook perfect los van elkaar staan
Vb.: Je hoeft je niet verbonden te voelen met iemand om seksualiteit met die persoon te
beleven
Intimiteit = Een gevoel van verbondenheid, vertrouwdheid, er helemaal in op kunnen gaan.
- Hebben van betekenisvol + zingevend contact
- Ruimte ervaren om diepste gedachten en gevoelens te delen
- Je authentieke zelf te kunnen zijn
- 3 soorten intimiteit
o Relationele
Ervaren van wederkerigheid of onderlinge afhankelijkheid in de relaties met
anderen
o Emotionele
Betrekking op troost en emotionele ondersteuning
o Lichamelijk
Lichamelijke aanrakingen in de meest brede zin
- Belangrijke levensbehoefte
- Bijdrage aan kwaliteit van het leven / algemeen welbevinden
Iedereen = recht om zich te ontwikkelen op vlak van seksualiteit
1.2 Betekenis van seksualiteit en intimiteit
Iedereen heeft een andere kijk op seksualiteit
- Vb.: manier van aanraking kan voor de een seksueel ervaren worden en voor een andere niet
1.3 Seksuele gezondheid
‘Seksuele gezondheid is een staat van lichamelijk, emotioneel, mentaal en sociaal welbevinden met
betrekking tot seksualiteit. Het is meer dan de afwezigheid van ziekte, disfunctie of gebrek. Seksuele
gezondheid vereist een positieve en respectvolle benadering van seksualiteit, vrij van dwang,
discriminatie en geweld. Om tot seksuele gezondheid te komen en te handhaven moeten de seksuele
rechten van alle mensen worden gerespecteerd en waargemaakt’
- Vertrekken vanuit een biopsychosociaal model
- Rekening houden met de seksuele burgerrechten
Kritiek op de definitie:
- ‘staat van welbevinden’ = te vaag
- Beschouwd als één vast omschreven, ideale en ‘statische’ toestand
- Niet realistisch
- Waslijst waarbij je moet voldoen aan de normen
=> Definitie verdient een realistischer / minder normerende kijk op seksuele gezondheid
2
,Herdefiniëring:
- Ander perspectief: ‘ Seksuele gezondheid = vermogen zich seksueel aan te passen en een
eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het
leven’
o Minder focus op schijnbaar absoluut en objectief gedefinieerde ‘staat van
welbevinden”
o Meer ruimte creëren voor een proces waarin eenieder, afhankelijk van de levensfase
en de eigen context, seksuele aanpassingen maakt binnen de eigen wensen en
grenzen
Nieuwe definitie:
Seksuele gezondheid vereist een positieve en respectvolle benadering van seksualiteit en seksuele
relaties. Bovendien vereist seksuele gezondheid de mogelijkheid om plezierige en veilige seksuele
ervaringen op te doen, vrij van dwang, discriminatie en geweld. Om seksuele gezondheid te bereiken
en te handhaven moeten de seksuele rechten van alle mensen worden gerespecteerd, beschermd en
waargemaakt’ (WHO)
1.4 Seksuele gezondheid in Vlaanderen
Symposium Seksuele Gezondheid:
- Doel:
o Stand van zaken op het vlak van de seksuele gezondheid in Vlaanderen in kaart
brengen
o Nagaan welke pijnpunten er zijn vanuit werkveld -> hoe deze tegemoet komen
- Bespreking rond 5 thema’s: (kennen en kort kunnen toelichten)
Kinderen, jongeren en seksualiteit - Bevorderen + vrijwaren van seksuele gezondheid
bij kinderen en jongeren (0-25 jaar)
- Focus:
o Verzekeren van toegang tot
kwaliteitsvolle relationele en seksuele
vorming
o Toegang tot info + diensten om op
gezonde manier seksualiteit te beleven
Preventie van HIV en SOA - Focus:
o Stimuleren van preventiestrategieën
o Verhogen van toegang tot diagnose en
correcte behandeling
(On)geplande en (on)gewenste - Focus:
zwangerschap o Informatievoorziening over plannen van
zwangerschap
o Bevorderen van kennis over en gebruik
van anticonceptie en noodpil
o Toegang tot hulpverlening bij
ongewenste zwangerschap + aandacht
situationele context
Seksueel grensoverschrijdend gedrag - Preventief beleid
3
, (SGG) - Aandacht voor: omvang + aard van probleem,
identificeren van prioriteit op vlak van SGG,
preventie binnen verschillende contexten en
doelgroepen, verhogen van toegang tot zorg en
hulpverlening
- Rekening houden met rapport van parlementaire
commissie
Seksueel welbevinden - Seksuele (en relationele) tevredenheid =
bevorderen -> inzetten op verhogen van
bespreekbaarheid van seksueel welbevinden +
problemen
Tijdens het Symposium werd er ingezet op 4 actuele uitdagingen op vlak van seksuele gezondheid:
1. Sociale gradiënt in seksuele gezondheid
2. Seksualiteit binnen zorg en welzijn
3. Sekswerk
4. Relaties en seksualiteit in een digitaal tijdperk
Focus leggen op de kwaliteit van leven i.p.v. focus op problemen bij seksualiteit (bij patiënten)
1.5 Het belang van positieve seksualiteit
Seksualiteit word door vpk nog onvoldoende erkend als bron van lichamelijk en psychisch welzijn.
Het wordt vaker gezien als secundair luxeprobleem i.p.v. primair thema binnen de zorgverlening
“Wat maakt gelukkige mensen (seksueel) gelukkig en hoe kunnen we meer mensen (seksueel)
gelukkig maken?”
- Mate waarin iemand tevreden is met seksualiteit -> multidimensioneel bepaald
Focus: positieve en helende seksualiteit
- Normale of goede seksualiteit wordt bepaald door wat diegene die de seksualiteit beleeft
eraan ervaart
- Niet laten bepalen door media, reclame, maatschappij
- Abnormale seksualiteit = hetgene dat zonder goedkeuring van alle betrokkenen plaatsvindt
en / of schade toebrengt aan een ander
- Seksualiteit leidt tot ↑ positieve gevoelens, ↑ zelfwaardering en/of welbevinden
- Normaliteit binnen de seksualiteit is niet te bepalen door derden of context
Besluit definiëring seksualiteit en seksuele gezondheid:
- Seksualiteit is dus meer dan alleen geslachtsgemeenschap
- Seksuele gezondheid is meer dan alleen het ontbreken van seksuele problemen
Besluit:
Alleen als er duidelijkheid is wat je onder beide begrippen verstaat, en wat anderen onder
seksualiteit verstaan, kan er gepraat worden over seksualiteitsvraagstukken.
4