KLINISCHE LABORATORIUMTECHNIEKEN
Samenvatting
Klinische Chemie
Inleiding
Dienst klinische biologie: klinische chemie + hematologie + microbiologie
= analyse bloed en andere lichaamsvochten; stellen diagnose en verdere behandeling (met
arts)
resultaten v verschillende doeleinden (DPMS):
- diagnose: bevestigen of verwerpen (vb. cardiale merker bij infarct)
- prognose: info over wss uitkomst, voorspelling (vb. opvolgen cholesterol)
- monitoring: opvolgen behandeling, natuurlijk ziekteverloop (vb. diabetes)
- screening: opsporen subklinische toestand (vb. AL bij verwanten T1D patiënten)
Laboproces: afname tot resultaat (8 stappen)
- arts doet elektronische aanvraag
koppeling met software:
laboratoriuminformaticasysteem
(LIS): weet welke analyses nodig
- transport via buizensysteem
(traceerbaarheid)
- onmiddellijke analyse of invriezen
monster
Analysetechnieken
1. Bulk parameters: grote automaten
Doel: zo veel mogelijk parameters analyseren met zo weinig mogelijk apparaten
Potentiometrie, turbidimetrie, colorimetrie, immunoassays, capillaire zone
elektroforese
2. Speciale analyses
Semi-automatisch: chromatografisch (HPLC), vlamfotometrie (Cl- in zweet),
osmometer, atomaire absorptie (zware metalen)
Manueel: kleurreactie, dunne laag chromatografie
Vb: COBAS 8000
- Core unit: laden en uitsorteren stalen (links van apparaat)
1000 stalen/uur
, meestal in volgorde ontvangst, tenzij urgentie (STAT poort)
type staal ~ kleurrekje (zwart: kallibratoren, wit: QCs, grijs: serum/plasma/urine, roos:
volbloed, groen: valsbodembuizen)
- ISE module: conc bepaling elektrolyten (Na+, K+, Cl-)
verdunning staal ion selectieve elektrode (ISE)
inbrengen referentie oplossing gescheiden semi-permeabel
membr: elektrisch potentiaal door conc verschil + meten via
Nernst vgl
- analytical modules: 1 configuratie = 4 modules
klinische chemie: COBAS c702 (meer analyses dan met immuno module, alle stalen met
= monsternaald gepipetteerd (goed uitspoelen contaminatie)
immunochemie: COBAS e801 (elk staal andere tip: minder kans op contaminatie)
- module sample buffer (MSB): links van elke module (c/e)
buffer rekje: aangeven en onderhouden stalen in modules
Vb: fotometrie
Projectie licht op filterwiel licht met specifieke golflengte door cuvet fotometer/detector
meet hoeveelheid geabsorbeerd licht conc bepaling via wet Lambert-Beer (A= a x b x c)
=> kleurintensiteit is proportioneel met hoeveelheid eiwit in bloed, albumine, bilirubine, ALT...
Vb: turbidimetrie
Licht w verstrooid door partikels in staal detector meet licht dat rechtdoor gaat (reductie
lichttransmissie door absorptie/reflectie)
- hoe hoger conc staal, hoe meer lichtverstrooiing, hoe minder licht gemeten
(omgekeerd evenredige reactie)
- vnml bij troebele monsters
Totale laboratorium automatisering (TLA)
= Instrumenten en toestellen onderling verbonden door transportsysteem en onder controle
gespecialiseerd besturingsprogramma
Vb. Tempus lijn: rechtstreeks contact spoeddienst & labo (via TLA onmiddellijk resultaat)
, Foutenbronnen
Pre-analytisch (patiëntgebonden, afname, transport, monsterbehandeling)
Patiëntgebonden
- niet-controleerbare variabelen
Geslacht afwijkende conc granulocyten, creatinine, amylase, vit B12...
Populatie/origine opstellen referentiewaarden (origine niet altijd mogelijk)
Leeftijd:
cholesterol, LDL, HDL, RBC, hormonen, aminozuren, LDH..
Zwangerschap: meer triglyceriden
Drugs, roken, alcohol
- controleerbare variabelen: moment/manier afname
Houding: liggen rechtstaan snelle verandering samenstelling
Voeding: nuchter! (= 12u enkel water)
Inspanning: geen intensieve fysieke activiteit 12u voor bloedafname hormonale
verstoring (vb. toename creatine kinase)
Tijdstip afname/circadiaans ritme: parameters die in loop vd dag wijzigen zoals
cortisol, ijzer, NAD & AD...
o Ook andere cyclische variaties: seizoen (vit D), menstruatie
Specimen
- plasma/serum/volbloed (meestal): celpathologie
- andere vochten zoals urine, CSV, pleuraal, peritoneaal..: lokale processen
Type specimen andere kleurcode (afh vd producent) !! afnamevolgorde = verkeerlichten!!
Kleurcode Type specimen Gebruik Voordeel Nadeel
Serum Gestold bloed Bepaling / Analyse na 30min
(geen fibrine) antilichamen (lang)
Citraat captatie Ca2+ en stollingsonderzoek Omkeerbaar: toev Niet v bepaling Ca2+
andere overmaat Ca2+ en elektrolyten, geen
bivalente celmorfologie
kationen
Li-Heparine Anticoagulans Meeste parameters Onmiddellijke /
(belangrijkste) klinische chemie analyse
K2-EDTA Anticoagulans Hematologie: Voorkomt stolling + /
(chelatie Ca2+ intacte cellen en preservatie
&Mg) Hb celmorfologie
Na-Fluoride Inhibitie in vitro Glucose bepaling Vals lage waarden Niet bruikbaar v
glycolyse voorkomen (oranje enzymatische
buisje zorgt v daling) bepaling (stopt
enzymatische
activiteit)
Verkeerde manipulatie specimen: te snel bloed optrekken in vacuüm, niet genoeg
schudden met anticoagulans, foutief overgieten, verkeerde anticoagulans gebruiken..
Verkeerde afnamevolgorde: contaminatie buis met product uit vorige buis
o Vb: anticoagulans in citraattube: verlengde stollingstijd
o Rood oranje: EDTA neemt K+, Ca2+, Mg op lijkt alsof patiënt gestorven is
