DEEL I. STRAFRECHT
1. Juridische situering
Begrip:
Strafrecht is het geheel van rechtsregels dat bepaalt:
(1) Onder welke voorwaarden gedragingen misdrijven zijn en welke gedragingen misdrijven zijn;
vb. Wanneer is iets een misdrijf? Welke misdrijven zijn er?
(2) wie dader van een misdrijf is en strafrechtelijke verantwoordelijkheid draagt;
(3) welke straffen bestaan en welke straffen op de misdrijven worden gesteld;
(4) onder welke voorwaarden straffen aan daders kunnen worden opgelegd en uitgevoerd
(5) Hoe de bevoegde instanties oordelen over misdrijf, dader en straf.
Misdrijf: Afwijkingen van de norm die een reactie in de vorm van een straf verantwoorden
OFWEL ongewenste gedragingen waarvan ze bij wet niet mogen, die (soms) zo erg zijn waardoor
er een straf (leed) toegevoegd wordt.
Het verschilt in tijd en ruimte: Niet altijd/overal hetzelfde…
Vb. vroeger wel een wet, nu niet en vice versa + niet universieel vb. euthanasie
Altijd tussen overheid en dader => verticale rechtsverhouding: publiekrecht
Dader: de mens of rechtspersonen die strafrechtelijk verantwoordelijk is. Men kan ook niet
strafrechtelijk verantwoordelijk* zijn, (maar wel een misdrijf plegen)
Vb. persoon met ernstige geesteziekte.
Straf (en beveiligingsmaatregel): Wettelijk bepaalde vorm van leed door de rechter opgelegd als
sanctie voor een misdrijf OFWEL wat er op een misdrijf wordt gezet
Wat is een straf (=algemeen) (en met welke straf wordt een bepaald misdrijf bestraft = bijzonder) >
crf infra. Ook kan er onder bepaalde voorwaarden op een andere manier gereageerd worden op een
misdrijf: door beveiligingsmaatregelen* = geen straffen, maar vallen wel binnen het strafrecht). (vb.
Internering v/ persoon met ernstige geesteziekte)
Procedureregels: Formele regels over hoe de bevoegde instanties oordelen over misdrijf, dader
en straf
Strafrecht als publiek recht:
,Verticale rechtsverhouding: Het plegen van een misdrijf brengt een relatie tot stand tussen dader en
de staat. Het recht om te straffen is voorbehouden aan de staat. Elk misdrijf kan dus gestraft worden
ook al is er geen klacht van het slachtoffer (een klacht verandert dus niets aan de situatie).
Openbare orde: Een gevolg van het publiekrechtelijke karakter van het strafrecht is dat strafwetten
van openbare orde zijn. Dit betekent dat strafwetten van dwingend recht zijn. Burgers kunnen geen
afspraken maken over de inhoud, reikwijdte en toepassing van de strafwet.
Slachtoffers hebben geen recht om te straffen en zijn ook niet nodig om te straffen (geen klacht-
misdrijven meer). Ze hebben geen recht om de strafvordering uit te oefenen en (mee) te beslissen
over straf en strafuitvoering. Wel kunnen kunnen ze deelnemen aan de procedure en daarin via
burgerlijke partijstelling privaatrechtelijk belang (schadevergoeding bekomen) nastreven. Wel meer
aandacht voor slachtofferrechten (o.m. inzage, onderzoekshandelingen, gehoord en geïnformeerd
worden….). Slachtoffers hebben dus geen bevoegdheid om te straffen, moet via de overheid hopen
op een straf.
Privaatrecht: individu’s onder elkaar (weinig/geen inbreng overheid)
Publiekrecht: overheid en individu (verplichtingen, rechten die de overheid ons opgelegd) >
strafrecht is een deel van het publieksrecht > het geheel van een misdrijf zorgt voor een relatie
tussen burger en de overheid = > verticale rechtsverhouding
Materieel en (formeel):
Materieel strafrecht: de inhoud: Rechtsregels die betrekking hebben op de omschrijving van de
strabare gedragingen, het daderschap de straffen en voorwaarden om straffen op te leggen en
uit te voeren. (= eerste 4 puntjes van slide 3, crf supra). NIET de procedureregels.
Formeel strafrecht: de vorm: Procedureregels over de toepassing van het materieel strafrecht.
Door wie en op welke manier worden misdrijven vastgesteld, opgespoord, vervolgd, bewezen,
berecht en uitgevoerd. (= het laatste puntje opo slide 3 in de ppt)
Synoniem: Strafprocesrecht of strafvorderingen
Materieel en formeel strafrecht samen = strafuitvoeringsrecht (synoniem: penitentiair recht)
Nationaal en (internationaal):
Nationaal strafrecht: Strafrecht is hoofdzakelijk nationaal recht. Strafrecht heeft veel te maken met
de soevereiniteit v/d staat. Nationaal recht is recht met internationale inspiratie. De regel zegt dan
ook: strafrecht wordt per land afzonderlijk geregeld en toegepast.
Enkel Belgisch strafrecht wordt toegepast in de Belgische rechtbanken, of het misdrijf nu in het
buitenland was of de dader een buitenlander is
,Er is federaal strafrecht, maar ook strafrecht van gemeenschappen, gewesten, provincies en
gemeenten Als gevolg van de federlaisering van het land hebben de wetgevers op
gemeenschappelijk en gewestelijk niveau ook bevoegdheden gekregen, om voor de hun toegewezen
aangelegenheden, decreten / ordonanties (BHG) uit de vaardigen waarin gedragingen strafbaar
worden gesteld en straffen worden bepaald. Hetzelfde geldt voor provencies en gemeenten die voor
de domeinen waar zij bevoegd zijn, strabaarstellingen kunnen definieren.
Internationaal strafrecht: Hybride rechtstak tussen internationaal recht en strafrecht:
" Nationaal materieel strafrecht met internationale achtergrond: Internationale organisaties
en samenwerkingsverbanden stimuleren staten om misdrijven en straffen op elkaar af te
stemmen. Vooral nationaal (bijzonder) strafrecht. Vb. drugshandel, terrorisme
" Internationale strafbaarstellingen: Internationale strafrechtbanken hebben (bij verdrag)
eigen regels over (internationale) misdrijven, daders en straffen. Hoewel deze
strafbaarstelli,gen in veel gevallen overeenstemmen met wat in het nationaal strafrecht van
vele landen is bepaald, wordt de omschrijving ervan internationaal geregeld. Vb. genocide
" Formeel internationaal strafrecht: Procedureregels voor de behandeling van internationale
misdrijven voor internationale strafrechtbanken en internationale rechtshulp in strafzaken. In
regel kunnen staten zelf geen strafprocedurele handelingen in het buitenland stellen. Wel
door af te spreken met andere staten, kan een strafzaak met internationaele componten in
een land worden centraliseerd.
Rechtsmachtrecht: Bevoegdheid van de staat om het toepassingsbereik van de strafwet te bepalen
(ook buiten het eigen grondgebied). “Hoe ver gaat het toepassingsbereik van de wet” => is slechts in
beperkte mate echt internationaal Voornamelijk nationaal (materieel) recht.
Algemeen materieel strafrecht:
- Boek I Nieuw Strafwetboek: ‘Algemene regels van het strafrecht’ met zeven
hoofdstukken. 78 art (boek II: lijst van misdrijven n.v.t)
- Complementaire wetten: Na Strafwetboek 1867 ter aanvulling van boek I Strafwetboek
(vb. Wetten over internering, probatie, strafuitvoeringswetten)
CW > voegen iets toe aan de reeds bestaande wetten. Ze behoren tot het algemene strafrecht, maar
ze zijn niet in boek I v/h strafwetboek opgenomen, aangezien, ze “een andere visie” hebben. vb.
geestezieken zijn ontoerekeningsvatbaar => ze kunnen niet gestraft worden (> vrijstelling). Vb. Na
1967: interneringwet, wet naast het strafwetboek > maar is wel strafrecht
Probatie = het is nuttig dat een voorwaardelijke straf bestaat > de helft moet je zitten (= daarna
mits voorwaarden > vrij) (staat in nieuw wetboek, niet meer complementair)
, Algemeen en bijzonder:
Specifieke strafrecht doen we niet! Hoofdzakelijk algemeen strafrecht: wat is een misdrijf, welke
bestaat er, wie is de dader?
Terwijl het algemeen strafrecht onderdelen van elk van de vier componenten bevat, heeft het
bijzonder strafrecht enkel betrekking op de eerste en de vierde.
ALGEMEEN STRAFRECHT (BIJZONDER STRAFRECHT)
Onder welke voorwaarden gedragingen misdrijven welke gedragingen misdrijven zijn;
zijn en welke gedragingen misdrijven zijn.
Wie dader van een misdrijf is en strafrechtelijke
verantwoordelijkheid draagt;
Welke straffen bestaan en welke straffen er op welke straffen op de misdrijven worden gesteld
misdrijven worden gesteld.
Onder welke voorwaarden straffen aan daders
kunnen worden opgelegd en uitgevoerd;
Bijzonder strafrecht:
Bijzonder (materieel) strafrecht: Het bijzonder strafrecht omvat het geheel aan regels waarin
specifieke gedragingen strafbaar gesteld worden en vermeld wordt welke straffen daarop van
toepassing zijn.
Boek II strafwetboek en veel bijzondere strafwetten:
Het bijzonder strafrecht zit vervat in Boek II Strafwetboek (art. 79 tot 691 Nieuw Sw.) en in heel veel
bijzondere strafwetten. Bijzondere strafwetten kunnen de vorm aannemen van wetten, decreten,
ordonnanties of provinciale en gemeentelijke verordeningen. Er zijn er de laatste tijd heel veel
bijgekomen.
Toepassing algemeen strafrecht op het bijzonder strafrecht:
Toepassingen van de beginselen uit boek I strafwetboek op het bijzonder strafrecht – Algemeen
strafrecht uit boek I Nieuw Strafwetboek: “Bij gebreke van andersluidende bepalingen in boek II en in de bijzondere wetten
en verordeningen, worden de bepalingen van dit boek toegepast op de misdrijven die bij boek II alsook bij die bijzondere wetten en
77 Nieuw Sw.) => bepalingen van boek I zijn van toepassing op boek II
verordeningen strafbaar zijn gesteld .” (art.
en op de misdrijven uit de bijzondere wetten en veronrdeningen, tenzij dit in die wetten anders is
bepaald.
Toepassing complementaire wetten op bijzonder strafrecht blijkt uit complementaire wet zelf.
