MO 1: WAT IS GOED?
HUIS DER GEZINNEN
• Een krachtig huis in Kuregem (nabij het zuidstation).
• Een buurtgerichte organisatie die vanuit nabijheid de ouders wil ondersteunen in de opvoeding. Een
huis dat graag een thuis wil zijn voor gezinnen.
• "Je kunt bij Huis der Gezinnen terecht voor ondersteuning vanaf het moment dat je zwanger bent tot
je kind 6 jaar oud is. Iedereen is welkom – gezinnen en alleenstaande ouders. Onze begeleiders
beantwoorden jouw vragen over opvoeden. Je leert hier ook andere ouders en kinderen kennen. Alle
activiteiten zijn gratis en zonder inschrijving. Kom gerust binnen!"
WAT IS GOED OUDERSCHAP?
Geen eenduidig antwoord:
➔ Verschillende discours
MAAR: vooral liefdevolle ouder-kindrelatie = belangrijk
1
,MO 2: ONTOLOGIE VAN HET HEDEN
INLEIDING
In deze module gaan we op zoek naar hoe opvoeden in de greep is van bepaalde, vandaag dominante
manieren van denken en spreken. De module wil inzoomen op het 'discours'* dat vandaag dominant is
wanneer opvoeding en opvoedingsondersteuning ter sprake komen.
*Een discours is een bepaalde manier van spreken over de werkelijkheid die de blik vormgeeft en
dus ook hoe we naar onszelf en andere kijken.
WANNEER IS GOED OOK GOED GENOEG?
Dit artikel schetst hoe we vandaag over opvoeden en ouderschap denken en spreken. We richten de aandacht
op twee aspecten:
(1) Hoe ons verstaan van opvoeden en ouderschap in de greep is van het discours van de psychologie, en
in het bijzonder dat van de ontwikkelingspsychologie.
(2) Hoe ons verstaan van opvoeden en ouderschap doortrokken is van de (vermeende) noodzaak van
deskundigheid
OPVOEDEN EN OUDERSCHAP IN DE GREEP VAN DE (ONTWIKKELINGS) - PSYCHOLOGIE
• De ontwikkelingspsychologie neemt een bijzondere plaats in wanneer het gaat om opvoeden en
ouderschap.
• Ongeacht de uniciteit van het kind en de particulariteit van de situatie en context, vormen de
ontwikkelingsstadia datgene “what a child of this age ought to be wrestling with.”
• Dat ontwikkelingsstadia de bouwstenen zijn waarop het leven is gefundeerd, impliceert dat ze de
uiteindelijke verwijspunten zijn om uit te maken hoe bepaalde ervaringen en gebeurtenissen in het
leven van het kind moeten worden beoordeeld.
→ Het spreekt voor zich dat pedagogische adviezen dan ook op deze grondvesten gebaseerd
moeten zijn.
• Ontwikkelingspsychologisch onderzoek kan niet los worden begrepen van de maatschappelijke
context waarin het zich afspeelt. Het is dus geen algemeen geldigheid en objectiviteit.
→ Wat ‘doorgaans het geval is’ hoeft niet het geval te zijn voor ieder individu.
• Ouders worden op grond van ontwikkelingsstadia beoordeeld op hun ouderschap. Je bent, een slechte
ouder wanneer je bepaalde signalen – die er zijn, aldus het onderzoek – niet hebt opgevangen
→ Dwingende houding ten aanzien van ouders (vb. school-shootings)
2
, • Opvoeden wordt begrepen als een verhaal van een min of meer lineaire ontwikkeling, waarbij als
uiteindelijke ‘uitkomst’ een psychisch en emotioneel uitgebalanceerde kind (het goed
functionerende kind, het zelfverzekerde kind, het emotioneel intelligente kind, enz.) voor ogen
gehouden wordt.
→ Alles wat ouders doen wordt ergens op deze ontwikkelingslijn tussen geboorte en
uiteindelijke doel gesitueerd, d.w.z. wordt gezien als iets dat een causaal effect heeft op de
rest van het verloop van de ontwikkeling.
• Gedragsproblemen versterken die houding van alertheid tot een niveau van bijna paranoïde aandacht
→ = orthopedagogisering van de ouder-kindrelatie: een toegenomen aandacht voor het gedrag
van het kind, waarbij dat gedrag in eerste instantie wordt bekeken als mogelijke indicator van
problematisch gedrag of eventueel zelfs een stoornis.
• Het is goed om in herinnering te brengen dat het begrip ‘goed genoeg-ouderschap’ ,in eerste instantie
was bedoeld als erkenning van het gegeven dat ouders het doorgaans goed genoeg doen en dat het
niet alleen niet realistisch, maar ook niet nodig is om perfectie van ouders te vragen.
→ De toon waarmee we het begrip nu gebruiken, is een toon waaruit blijkt dat goed genoeg-
ouderschap een te bereiken doelstelling geworden is.
→ Terwijl goed genoeg-ouderschap was bedoeld als een soort geruststelling voor ouders,
wordt het nu verbonden met een hele lijst van taken en verwachtingen.
DE (VERMEENDE) NOODZAAK VAN DESKUNDIGHEID
• Door de ‘complexer wordende samenleving’, is opvoeden gaandeweg een zaak geworden die ouders
blijkbaar niet meer zelf de baas kunnen, maar waarvoor hulp nodig is.
• Wat sterk doorschemert in de manier waarop we vandaag over opvoeden denken en spreken, is de
idee dat ouders zich op een of andere manier moeten professionaliseren.
• Ouderschap is iets dat je doet en dat je dus ook best op een of andere manier plant en voorbereidt. Je
‘bent’ geen ouder, maar je moet ‘handelen als ouder’.
• Vandaag wordt van ouders niet zomaar verwacht te handelen, maar op een doordachte wijze.
VERWETENSCHAPPELIJKING VAN DE OUDER -KINDRELATIE EN PEDAGOGISCHE
VERANTWOORDELIJKHEID
Ouders worden pedagogisch verantwoordelijk geacht voor:
• een bepaald soort van opvoedingsproces (een goed verlopende ontwikkeling)
• voor de zorg voor een bepaald ‘soort’ van kind (het goed ontwikkelde kind).
Eigen kind niet meer zien, maar het streven naar het ideale kind die bepaalde kaders aanreikt.
3
, VISIE VAN HANNAH ARENDT ”DE CRISIS VAN DE OPVOEDING”
• De essentie van het opvoeden heeft te maken met wat ze ‘nataliteit’ noemt: “het feit dat menselijke
wezens in de wereld geboren worden.”
→ Mensen worden niet alleen “door verwekking en geboorte het leven geschonken”, ze
worden “tegelijkertijd ook ter wereld gebracht.”
Gaat over: Kind in Kind is: Wijst op de
verhouding verantwoordelijkheid
met: van ouders voor:
“door het natuurlijke proces van de wereld een wordende het leven en de
verwekking procreatie, een proces dat mens wording van het kind,
en geboorte kenmerkend is voor alle de zorg die een kind
het leven levende wezens. nodig heeft
geschonken”
“tegelijkertijd wat het betekent geboren het leven een nieuwe mens de
ook ter te worden in een verantwoordelijkheid
wereld menselijke wereld, een voor het
gebracht.” plaats te krijgen in een voortbestaan van de
betekenisvolle wereld. wereld
→ Aldus Arendt, “nemen opvoeders verantwoordelijkheid op voor beide: voor het leven en de
wording van het kind én voor het voortbestaan van de wereld.”
“Omdat de wereld door sterfelijken gemaakt is, is ze onderhevig aan slijtage, en omdat haar bewoners
voortdurend wisselen, loopt zij gevaar zelf net zo sterfelijk te worden als haar bewoners. Om de wereld tegen
de sterfelijkheid van haar scheppers en bewoners te beschermen, moet zij voortdurend opnieuw in orde
gebracht worden.”
→ Wij, mensen, creëren de wereld hoe die er nu uitziet. Maar als wij allemaal sterven, gaat die
wereld ook verloren. Daarom is het belangrijk om bepaalde zaken door te geven aan onze
kinderen.
De opgave bestaat erin zo op te voeden dat dit in-orde-brengen als zodanig mogelijk blijft, ook al kan het
uiteraard nooit verzekerd worden.
→ We kunnen er niet zeker van zijn dat onze kinderen deze zaken die wij belangrijk vinden en
aan hen doorgeven, even belangrijk vinden dan wij. Als zij deze laten vallen gaan ze verloren.
Onze hoop steunt ook altijd op het nieuwe dat elke generatie brengt; maar juist omdat wij alleen hierop onze
hoop kunnen stellen, bederven we alles wanneer we proberen het nieuwe zo in de hand te krijgen dat wij,
de ouden, kunnen bepalen hoe het eruit zal zien.”
→ Als de oudere generaties, de jongeren niet de kans geven om nieuwe dingen te ontdekken en
aan te brengen, dan gaat de hoop verloren om de wereld er anders en beter te laten uitzien.
→ Er moet een evenwicht gezocht worden tussen het nieuwe en het oude
4
