Strafrecht
Deel I: Strafrecht
Juridische situering
o Strafrecht => de rechtsregels rond dader & bestraffing voor een
misdrijf
Met de vw² waarop (wnr is een gedraging een misdrijf?)
Belangrijke regels nodig:
Wnr is iemand strafrechtelijk meerderjarig?
Hoe gebeurd de strafuitvoering?
Wie is er bevoegd straffen uit te delen?
Is publiekrecht
o Basisbegrippen:
Misdrijven: acties die als misdrijf in de wet zijn vastgelegd
afwijkende gedragingen die door ernstigheid een straf
verdienen
Kan na tijd uit wet gehaald worden + verschillend in
andere landen
Strafrecht steeds meer gebruikt => steeds meer
misdrijfregels
Dader: strafrechtelijk verantwoordelijke
Kon vroeger zelfs dier zijn
Straf: door rechter opgelegde sanctie
BEVEILIGINGSMAATREGELEN ZIJN GEEN STRAF , zit wel in
strafrecht
Vb: geestzieke persoon krijgt
INTERNERINGSMAATREGEL (psychiatrische hulp)
o Strikt genomen geen daders (geen
zelfcontrole) => kunnen niet gestraft worden
o Wetboek 1867: vrijgesproken, nu in
complementaire wetten vastgelegd
Procedureregels: formele regels over het oordelen van misdrijf,
straf en dader
Privaatrecht: tussen personen (contracten, schadev.)
Publiekrecht: tussen overheid & burger (GW)
o Strafrecht als publiekrecht:
Verticale rechtsverhouding: een misdrijf plegen brengt deze
verhouding tussen dader & staat
1
, De staat heeft het recht om te straffen, burgers niet (ook
slachtoffers niet, kunnen wel schadeverg. vragen als
burgerlijke partij)
Openbare orde: onmogelijk misdrijf te plegen zonder
bestraffing
Zelfs niet wnr in een situatie het slachtoffer instemde
Vroeger: misdrijf enkel strafbaar bij klacht van slachtoffer, nu
altijd
o Materieel & formeel strafrecht
Materieel: omschrijving misdrijven, daders, straffen & vw²
voor strafoplegging en -uitvoering
Formeel: procedureregels over toepassing (materieel)
strafrecht
strafvordering
o Nationaal & internationaal strafrecht
Nationaal:
Strafrecht wordt nationaal bepaald, nauw met de staat
=> in elk land anders
Kan ook federaal, gemeentelijk, gewestelijk (vb. milieu)
in België
Internationaal:
RECHTSMACHTRECHT : België bevoegd om dader in ander
land obv. Belgisch nationaal strafrecht te veroordelen
(materieel strafrecht).
Internationale organisaties (vb. EU): gelijke wetten voor
bep. misdrijven opstellen (vb. drugswet)
Niet rechtstreeks: bij akkoord nationaal aangepast
o Algemeen & bijzonder strafrecht:
Algemeen: niet specifiek, oppervl. beschouwing
Bij :
Onder welke vw² gedragingen misdrijven zijn;
Wie strafrechtelijk verantw. Is (dader);
Welke straffen bestaan er;
Onder welke vw² straffen worden opgelegd &
uitgevoerd.
Grootste deel in BOEK I VAN HET SW. (1867), 7 HFDST²
Wetten hierna opgeslagen in COMPLEMENTAIRE
WETTEN (internering, probatie (uitstelling van straf,
vwdelijk) )
Bijzonder: regels waarin spec. gedragingen strafbaar gesteld
worden & hun vermelde straffen
In Boek II Sw.
2
, Het Alg. strafrecht is van toepassing op het Bijz. strafrecht,
tenzij er in het Bijz. strafrecht een specifieke afwijking vermeld
staat.
o Decreten & ordonnanties:
Creatie van strafbaarstellingen door gewestelijke strafrechters
voor domeinen onder hun bevoegdheid
Functies en achtergronden
o Behoefte aan straffen bij regelovertreding altijd al aanwezig
SJVV: iedereen gelijk/egalitair, op andere vlakken regulering
voor samenwerkingsband
Religie,.. -> ongewenst gedrag vermijden
Wraakrecht vermeden voor escalatie (‘God zal straffen’)
Landbouwers: grotere groepen -> ontstaan rechtssystemen
Strafrecht schriftelijk vastgelegd
‘Oog om oog, tand om tand’ regel: je mag dader
even veel terug pijn doen, niet meer (wraakrecht)
(talio-principe)
Geweld reguleren met bv. Offers
o Strafrecht begrensd geweld
Enkel wat in strafrecht staat, mag bestraft worden
Legaliteitsbeginsel: alles mag, behalve hetgeen dat verboden
is id wet
Proportionaliteitsbeginsel: straffen obv de ernst vh misdrijf
Subsidiariteitsbeginsel: enkel strafrecht gebruiken wnr geen
andere optie
o Strafrecht van privaat naar publiek
Begon als privaatrecht: beperken van wraakrecht van
slachtoffers voor verdere escalatie
Later naar publiekrecht: overheid maakt strafrecht (geweld)
publiekelijk voor gedragsbeheersing
o Instrument van & tegen de macht
Vd macht: niet neutraal; absolute vorst dwingt iets af (vb.
belasting) => hard & publiek straffen bij geen naleving
(gecentr. macht)
Tegen de macht: macht vd staat beperken & tegen
beschermen ( niet gecentr., legaliteit)
o Strafrecht: niet neutraal (politiek), = geheel van maatschappelijke
keuzes
o Gesch. Strafrecht:
Wraakrecht -> publiek sr. (11e – 15e e.)
Wraakrecht gereguleerd door bloed- & vredegeld
Bloedgeld: schadevergoeding aan slachtoffer
3
, Vredegeld: boete aan staat
Wraakrecht wordt steeds overheid-exclusiever (meer
regels)
Sr. van & voor de vorst (15e – 18e e.)
Steeds mee machtscentralisatie (instrument vd macht)
& toepassing vh strafrecht
Regels duidelijk vastgelegd door lokale staat
Soorten misdrijven vastgelegd, ook oprichting
rechtbanken
Toevoegingen/ordonnantiën: vooral formele,
minder materiële
Rechtsgeleerden leggen in geschriften ordening &
beschrijvingen vh recht vast, met suggestie van
mogelijke opl.² voor problemen (ter inspiratie van
Romeinen)
Instrumenteel sr.: vooral toegepast voor doelbereiking
vorsten (leggen misdrijven & straffen vast obv eigen
doelen)
Naast geld- ook lijfstraffen, vaak publiekelijk id
vorst’ naam
o Tot in detail omschreven, geen grenzen
Toont macht vd vorsten (beschikken over lichamen
vd onderdanen)
Daad- en schuldstrafrecht (eind 18e- eind 19e e.)
Macht vd overheid (‘gegeven door goden’) wordt in
kwestie gesteld
=> machtsverschuiving overheid -> (rijke) burgerlijke/3 e
stand: herbekijken van strafrecht
Vraag naar legitiem strafrecht met soorten beginselen:
Legaliteits-, proportionaliteits-,
subsidiariteitsbeginsel
Gelijkheidsbeginsel: iedereen die verschijnt in
rechtsproces wordt = behandeld
Publiciteitsbeginsel: rechterlijke beslissingen
moeten gemotiveerd worden é openbaar
toegepast
Personaliteitsbeginsel: enkel dader moet boeten,
geen verwanten
Zoektocht naar manier waar mensen niet gedood
worden voor misdrijf, maar zorgen dat hij id toekomst
geen nieuwe meer pleegt
Ontstaan gevangenisstraf: werkt in op ziel, niet
lichaam
4
