Fictie
1. Fictie vs non-fictie
Fictie =
o Alles wat verzonnen is
o O.a: horror, roman, gedichten, toneelstukken, fantasy,…
o Willing suspension of belief
Bereid zijn om iets te geloven wat in de werkelijkheid onmogelijk is
Naar een bepaalde “wereld” verplaatsen
Madame Bovary
Spiegelt haar eigen leven aan die van de liefdesromans die ze leest
Onvermogen om fictie en werkelijkheid te scheiden
Don Quichotte
Waant zicht in de wereld van een van de riderromans die hij leest
Non-fictie =
o Informatieve teksten/beelden die betrekking hebben op de werkelijkheid
o O.a: reportage, documentaire, autobiografie
Mengvormen
o Literaire non-fictie
Docureman: authentieke documenten + verhaal
Faction: fact + fiction
o Scripted reality: televisiegenre
Situaties die in het echte leven hebben plaatsgevonden, worden nagespeeld
Niet meteen duidelijk dat er acteurs aan het werk zijn
o Metafictie: bewust verwijzingen naar het fictiegehalte in de tekst opgehaald
Erkenning: realiteit in verhaal is een illusie
Doel: problematische relatie tussen realiteit en fictie consequent bloot
leggen
2. Het belang van fictie
Israëlische historicus Yuval Noah Harari
o In succesboek ‘Sapiens’
o Fictie is van essentieel belang voor de diersoort ‘homo sapiens’
Het vermogen tot fictie
o Laat ons dingen verzinnen
o En ook collectief dingen verzinnen
Gemeenschappelijke mythen
o Flexibel samen werken met vreemden
Katholieken die elkaar nog nooit ontmoet hebben samen geld inzamelen
o Er zijn geen goden, naties, geld, mensenrechten, wetten, recht
buiten de collectieve fantasie van de mensheid.
Imaginaire realiteit
o Geen leugen!
o Iedereen gelooft hierin
Zolang het collectief geloof bestaat, oefent de imaginaire realiteit macht uit
in de wereld
1
, Sinds de cognitieve revolutie:
o Homo sapiens leeft in dubbele realiteit
Objectieve realiteit (rivieren, bomen, dieren,…)
Imaginaire realiteit (goden, naties, geld)
o Door de jaren heen werd de imaginaire realiteit sterker
Literatuur
1. Omschrijving begrip ‘literatuur’
1.1. Imaginative writing
Definitie: teksten die het product zijn van de verbeelding van de auteur, en die een
andere werkelijkheid oproepen dan degene die ons omringt
3 problemen:
o Sluit teksten uit die niet ‘imaginative’ zijn (literaire non-fictie)
Essays, reisverhalen, biografieën,…
o Sluit mondelinge literatuur uit
Middeleeuwse ridderepiek, tv, films,…
o triviaalliteratuur worden niet tot Literatuur gerekend
te onorigineel, en te eenzijdig gericht op pure ontspanning
1.2. Poëtische functie
De aandacht wordt vooral gevestigd op de vorm van taaluiting, en minder op de
inhoud
Literaire teksten, teksten die gekenmerkt worden door een bijzonder soort
taalgebruik.
o Literaire taal: mooier, complexer, dieper, rijker aan betekenissen en symbolen
o William Wordsworth: ordinary thing should be presented to the mind in an
unusual way.
Probleem: deze functie wordt ook in niet-literaire teksten teruggevonden (bv:
reclame)
1.3. Geen praktisch nut
Literatuur = teksten die geen onmiddellijk praktisch doel hebben
o Esthetisch effect teweegbrengen bij de lezer.
1.4. Concrete universals
Aan de hand van een specifiek geval algemener verhaal
o Romeo en Julia onmogelijke liefde
1.5. Gelaagdheid en open plekken
Open plekken
o Vragen die een verhaal oproept
Tekst beantwoord die zelf niet expliciet
o Ruimte voor interpretatie
Gelaagdheid
o Onder het verhaal, gaat een ander verhaal schuil (met diepere betekenis)
o Ontdekken door op literaire motieven te letten
1.6. Perceptie
Vanuit sociologische standpunt:
o Literatuur is datgene wat als literatuur wordt beschouwd door een groep mensen
die meer recht van spreken hebben.
Literatuur is wat als dusdanig wordt geprofileerd
2
,2. Hoofdgenres in de literatuur
Driehoek van Julius Petersen
o Epiek: bericht over een handeling, als monoloog
o Lyriek: uitbeelding over een toestand, als monoloog
o Dramatiek: uitbeelding over handeling, als dialoog
Literaire teksttypes per genre
Epiek Lyriek Dramatiek
Kort: Proza-epiek Gedicht Tragedie
Novelle Resiverhaal Sonnet Komedie
Urban legend Detectiver Ballade Opera
Reportage Thriller Haiku Ballet
Sprookje Sf Limerick Musical
Sage roman Soap
Hoorspel
Lang: Poppentheater
Versepiek sketch
Heldeneops
Riderroman
Dierenepos
3. Triviaalliteratuur
= verzamelnaam voor populaire teksten, afgestemd op massaconsumptie, die op de eerste plaats
ontspanning willen brengen
Subgenres
o Western, detectiveverhaal, meisjesboek, liefdesverhaal,…
Hebben geen literaire pretenties
Kenmerken
o Eenvoudige, chronologische verhaallijn
o Weinig waarschijnlijk/doorzichtig plot
o Goedkoop happy end; voorspelbare spanningsopbouw
o Auctoriale verteller (betuttelende commentaar
o Eenvoudige, cliché, sentimentele taal
o Gebrek aan humor en ironie
o Wereldbeeld: clichématig, conservatief, statisch
Men presenteert de geïdealiseerde schijnwerkelijkheid als de echten
Ernstige maatschappelijke/psychische problemen worden uit de weg gegaan
Beantwoord aan de verwachtingen van de lezer
Lezer wordt niet verrast
Boeken weerspiegelen eigen waarden en normen
o ‘echte literatuur’ heeft een tegenovergesteld effect
Lezer wordt verrast
Nadenken over psychologische, filosofische en sociologische thema’s
Zorgen voor: intellectuele en esthetische veriijking
Lezer wordt in passieve leeshouding gedwongen
3
, o Door de naïeve ernst en gebrek aan humor
4. 3 extra oefeningen Wereldliteratuur
https://quizlet.com/759119365/flashcards
https://quizlet.com/be/759125293/titels-uit-de-wereldliteratuur-b-flash-cards/?x=1jqt
https://quizlet.com/be/759127221/titels-uit-de-wereldliteratuur-c-flash-cards/?x=1jqt
Zin Boek Schrijver
Middeleeuwse verhalen over liefde, lot en waanzin, Decamerone Giovanni Boccaccio
verteld tijdens een pestepidemie in Firenze
Experimentele roman over edelmen die gek wordt van Don Quichot Miguel de Cervantes
het lezen en met zijn knecht de wereld intrekt
Venijnige satirische avonturenroman over de zeereizen Gulliver’s travels Jonathan Swift
van een arts die dwergen, reuzen en pratende paarden
ontmoet
Griezelklassieker over geniale geleerde die te gronde Frankenstein Mary Shelley
wordt gericht door een monster dat hij zelf heeft
geschapen
Epos over bezeten zeeman die zichzelf en zijn schip naar Moby Dick Herman Melville
de verdoemenis helpt in de jacht op een witte walvis
Romantica tracht d.m.v. overspel te ontsnappen aan Madame Bovary Gustave Flaubert
haar saaie huwelijk en het Normandische
kleinburgerdom
Student Rastolnikov pleegt dubbelmoord en wordt tot Misdaad en straf Fjodor Dostojevski
bekentenis en boete gedreven
Hooggeplaatste vrouw verlaat haar gezin en gaat in vrije Anna Karenina Lev Tolstoj
liefde leven met haar minnaar, maar blijkt niet
opgewassen tegen de spanningen
Decadente victoriaanse edelman verkoopt zijn ziel in ruil The picture of Oscar Wilde
voor eeuwige jeugd en schoonheid Dorian Grey
Verwarrend en somber verslag over een onschuldige Der Prozess Franz Kafka
man die tevergeefs blijft zoeken naar zijn misdaad en
zijn rechters
Great American Novel over het decadente en The Great Gatsby F. Scott Fitzgerald
mysterieuze leven van een steenrijke zonderling en
diens fatale obsessie voor een mooie vrouw
Wereldvreemde en onverschillige Algerijn schiet iemand L’étranger Albert Camus
dood en weigert zicht tegen zijn doodvonnis te verzetten
WOI-veteraan beschrijft in koortsige stijl zijn helletocht Voyage au bout de Louis-Ferdinand Céline
door Afrika, de Nieuwe Wereld en haveloos Parijs la nuit
Zelfdestructieve drankverslaafde ex-consul komt Under the volcano Malcolm Lowry
roemloos aan zijn einde in het Mexico van het
interbellum
Grimmig toekomstbeeld van een totalitaire en liefdeloze 1984 George Orwell
samenleving waarin het individu ten onder gaat (Nineteen Eighty-Four)
Rebelse puber zwerft doelloos door New York en spuwt The catcher in the J.D. Salinger
zijn onvrede met de wereld uit rye
4
