CLUSTER 1: WAT IS BESTUURSKUNDE?
H1. Introductie tot de bestuurskunde en sferen id SLV
Inleiding: belangrijke begrippen
Het is belangrijk om deze elementen goed uit elkaar te houden: deze begrippen zullen voortdurend door elkaar gebruikt worden.
PUBLIEKE SECTOR
Openbaar bestuur
Overheid Semi-overheid Particuliere organisatie met een
publieke taak (non-profit)
=
Politiek + haar ambtenaren. = Overheidsdiensten die verzelfstandigd = Zijn privé organisaties die
MIDDENVELD
Zijn met eigen rechtspersoonlijkheid (bv. Overheidsgeld kunnen krijgen voor
NMBS, De Lijn, UGent … Hun publieke taak (bv rusthuizen)
1. Vier sferen, vanuit het individu bekeken Particuliere organisaties zonder
Elke persoon verhoudt zich op een bepaalde manier tot de 4 sferen vd slv: een publieke taak (non-profit)
1) De sfeer vd gemeenschappen De particuliere organisaties met
SECTOR
PARTICULIERE
= Verenigingen en sociale verbanden zoals het gezin, jeugdbewegingen, sportclubs, … winstoogmerk = het bedrijfsleven
Deze sfeer is gekenmerkt door:
- Liefde en vrijwilligheid (horizontaal en machtsvrij - je kan zelf kiezen welke
relaties je wil aangaan )
- Eigen rechten en vrijheden (bv religie, seksuele voorkeur, …)
- Het ontbreken van dwang:
= mensen maken hier autonome keuzes
In theorie: dit is niet altijd het geval!
- soms w mensen onderdrukt, zijn ze het slachtoffer v geweld, w ze gestuurd
door bepaalde verwachtingen, w ze begrensd door hun SES positie, …
2) De sfeer vd staat
= Heeft betrekking op het geheel v overheden & instellingen die optreden voor
het algemeen belang, ons kunnen verplichten, stimuleren, ondersteunen of
hinderen in wat we willen doen, en die we als slv ook mee vormgeven.
Ze kan met legitiem gezag optreden.
—> deze sfeer w dus wel gekenmerkt door dwang. Bv discussies over de omvang vd staat (te groot vs te klein)
(maar: burgers hebben wel een stem (voice) en kunnen via bv VKZ hun voorkeur voor het beleid uitdrukken).
3) De sfeer vd markt
= Deze sfeer zorgt voor welvaart, werk, inkomen, … hierin is de burger vnl een klant/ consument voor vele producten en (culturele)
diensten.
—> De verhoudingen in deze sfeer werken volgens vraag & aanbod.
Gelijkenis met sfeer vd staat Verschil met sfeer vd staat
- Ook de markt kan Bep aspecten vd slv in een Bep richting sturen. - Consumenten kunnen een markt verlaten (exit), in de sfeer vd staat is
—> Gaat dan vnl over zaken die de markt beter kan organiseren dan het niet mogelijk zich aan Bep verplichte diensten te onttrekken (bv
de staat (bv telecom) leerplicht, opkomstplicht, …)
4) De sfeer van de ‘Civil Society’ Naast de sferen zijn er ook categorieën (lijnen)
= De hoeveelheid aan initiatieven waarbij burgers zich spontaan organiseren. waarmee organisaties die actief zijn in deze
Eig het MS middenveld, maar omdat we dit vaak associëren met het ‘verzuilde sferen worden ingedeeld:
middenveld’ en de hoeveelheid aan initiatieven tot burgerorganisatie enorm is
toegenomen, dekt de Engelse term ‘civil society’ het begrip beter af. 1. Publiek (staat) - Privaat (markt & middenveld)
—> Al hebben veel organisaties een hybride
- Deze organisaties overleven door het vertrouwen (= sociaal kapitaal) karakter dat hiertussen ligt.
dat burgers erin hebben.
- Belang vd civil society: 2. Formeel – Informeel: Organisaties met of zonder
* verenigen v mensen met gelijkaardige situaties, maakt een juridisch statuut/ organisatieverband.
hen indiv sterker (= empowerment)
* Ze kunnen druk uitoefenen op de sfeer vd markt om 3. Profit – Non-Profit: Winstoogmerk/meerwaarde
ethisch correct te werken. versus maatschappelijk doel
* Ze bundelt de verlangens vd burgers naar de sfeer
vd staat toe.
,Invloed vd sferen op elkaar:
De staat heeft een grote impact (groter in autoritaire De markt heeft ook een grote impact op de private sfeer
landen dan demoC landen) op de private sfeer: 1) Op de gemeensch:
1) Op de gemeensch (H11): - Manier waarop de werkorganisatie in bedrijven geregeld is
- Bep de rechten en vrijheden (bv werken op zondag) bepaalt bv ons dagelijks leven.
- levert diensten zoals kinderopvang - Reclame beïnvloed bv welke producten consumenten eerder
2) Op de markt (H9): zouden kopen.
- Bep omgeving waarin bedrijven functioneren 2) Op de staat:
zoals fiscaliteit, milieu-wetgeving, … - Bedrijven kunnen lobbyen bij de staat voor bepaalde regelgeving.
3) Op het middenveld (H12) 3) Op het middenveld:
- Ondersteunt (bv subsidies), werkt samen (bv - sommige middenveld organisaties w overgenomen door
welzijnszorg). commerciële spelers (bv private woonzorgcentra)
De verdeling id figuur is niet absoluut, maar afh van…
- Verschil in ruimte = De verhoudingen tussen de sferen kunnen verschillen naargelang de politieke ruimte.
Bv bij ons is het middenveld erg verweven met de overheid, Itt de pol ruimte van de VS.
- Verschil in tijd = Binnen elke ruimte kan er ook een dynamiek in de tijd zijn.
Bv. Na val van de Sovjet-Unie was er een evolutie ve communistisch systeem naar kapitalistisch systeem, met meer ruimte
voor de markt.
- Ideologieën, die elk een andere visie hebben over de OL verdeling vd sferen.
Bv. Liberalen willen een minder grote sfeer vd staat en een grotere sfeer vd markt.
Nooit zal 1 vd 4 sferen domineren: er is altijd sprake ve combinaties van de sferen:
bv Onderwijs: De staat heeft hier belangrijke taken in, maar ook de markt en het middenveld zijn hier aanwezig.
—> Dus de aanpak van MS problemen gebeurt niet alleen door staat (government),
maar door een combinatie van de staat met de gemeenschappen, markten en
middenveld organisaties (arrangementen van governance).
H2. De bestuurskunde als (w’) discipline
1. De definitie van bestuurskunde
De definities van bestuurskunde zijn doorheen de jaren steeds ruimer geworden.
- Wisselwerking met de omgeving wordt steeds meer benadrukt.
- Grens tussen openbaar bestuur en samenleving is vervaagd.
Maar als concrete werkdefinitie = Bestuurskunde bestudeert….
Het openbaar bestuur… …Binnen de MS, politieke en juridische …Met het oog op kennisintegratie, gericht op
(= het studieobject v BK) omgeving… de verbetering vd kwaliteit van het OB.
= Het geheel aan organisaties en activiteiten die = Alle aspecten die een grote impact hebbn op De bestuurskunde poogt vier soorten kennis
gericht zijn op het besturen vd MS. de werking vh OB te produceren:
1) Beschrijven (descriptie): Weten waarover het
- Organisaties: de regering bv. 1) Politieke omgeving gaat, feiten (EMPIRISCH)
- Activiteiten: management (beheer van deze = de politiek-institutionele regels waarbinnen
organisaties) en beleid (het op de slv gericht het OB moet functioneren. 2) Verklaren: Waarom is deze situatie wat die is,
handelen v deze organisaties) Bv door ons evenredig stelsel (Itt meerderheidsstelsel) zullen er hoe kom het dat … (EMPIRISCH)
in ons beleid meer compromissen zitten dan bij bv de VS)
2) Juridische omgeving 3) Beoordelen: Sterke en zwakke punten, hoe
- Het OB heeft 2 dimensies (multi-level goed is het (NORMATIEF)
= in onze rechtsstaat moet de OVH zich aan bv
governance): —> Dit kunnen we doen op 3 niveaus:
het legaliteitsbeginsel houden en mag het niet
1) Verticale dimensie: er zijn versch 1. MacroN: kan OVH zich organiseren om MS
naar willekeur handelen. uitdaging aan te pakken?
bestuursniveaus (deelst, fed, eu, …)
3) MS omgeving 2. MesoN: doet de OVH de goede dingen?
2) Horizontale dimensie: Er zijn naast de OVH 3. MicroN: doet de OVH de dingen goed?
= het GB moet ook een antwoord formuleren op
ook andere organisaties die publieke taken
de eisen en verwachtingen vd MS. 4) Verbeteren: Hoe kunnen we het openbaar
opnemen.
bestuur verbeteren (PRESCRIPTIEF)
Schematische voorstelling vd verwevenheid —> De OVH moet ook aanbevelingen doen
met de omgeving: systeemtheorie van Easton die ervoor zorgden dat deze
kennis toegepast kan w id praktijk.
Deze kennis is afkomstig v versch disciplines.
- Recht: wetteksten begrijpen
- Gesch: historiek ve MS probleem begrijpen
- Politicologie: functioneren v macht begrijpen
- economie: werking vd markt begrijpen
- Psychologie: handelen v mensen begrijpen
- CommunicatieWS: communiceren v versch
partijen begrijpen.
,Toepassing def op case Asiel
Het OB De omgeving de kennisproductie
Om inzicht te krijgen in asiel moet je eerst de 1) De MS omgeving bepaalt oa het draagvlak en - De empirische discipline gaat het
asielprocedure en alle actoren die daarbij de vraag naar bepaalde beleidsmaatregelen. asielprobleem beschrijven en verklaren.
betrokken zijn kennen.
2) Op politiek vlak w de support bepaalt voor - Daarna gaat de normatieve discipline het
Hoe deze eruit ziet: de vraag naar meer opvang, ze stippelt het asielbeleid beoordelen.
asielbeleid uit. —> op MacroN: zit het institutioneel-
organisatorisch goed zodat er
3) In de juridische omgeving moeten een krachtig en legitiem beleid gevoerd
kan worden?
beleidsmakers bij het uitstippelen v hun
—> op MesoN: is de besluitvorming
asielbeleid rekening houden met zakken zoals democratisch en rationeel? (‘de
de Dublin-conventie, EU-beleid, … goede dingen doen’)
—> op MicroN: is de bedrijfsvoering door de
betrokken (overheids)organisaties
goed bij het realiseren van het beleid?
(‘de dingen goed doen’)
- Daarnaast gaan we ook kennis uit andere
domeinen integreren
bv recht —> asielwetgeving
bv politiek —> De versch belangen van landen
bv INT beleid vd EU en VN
bv Management van versch overheden
H3. Publieke en private organisaties
Inleiding
Onderscheid is heel belangrijk id BK: Want het doet ertoe of iets publiek/ privaat is
- de grens tussen publieke en private organisaties is heel vaag (veel hebben —> Het is eigenlijk een debat over waar we
kenmerken van beide). overheidsinterventies accepteren.
- ook de grens tussen publieke en private invloedsferen is heel vaag (een —> We willen niet in een ‘big-brotherstaat’
private org die bv mee elektrische laadpalen installeert helpt daarmee ook leven waarin de OVH continu in de
het publieke domein vorm te geven. private sfeer kan interveniëren.
1. Publieke en private invloedsferen (waar kunnen we OVH’interventie verwachten?)
Invloedsfeer krijgt 2 betekenissen:
1) Een ruimtelijke betekenis
= Kan je vrij rondlopen op het stuk ggb (publieke invloedsfeer), of niet (private invloedsfeer)
bv. Openbare weg en een bos VS je eigen huis/ tuin.
2) Een psychologische betekenis
= Gaat het over zaken die je voor jezelf wil houden (private belevingswereld) of niet (publieke belevingswereld)
bv. Privé gedachten en handelingen VS wat je deelt op sociale media
Vaak is het hiermee duidelijk of iets publiek (bv openbare weg) of privaat (bv je slaapkamer) is,
maar er bestaat heel wat mengvormen:
- Ruimtelijk: Een tuin is publieker dan een woonkamer, omdat google earth ze in beeld kan brengen.
- Psychologisch: Id VS w soms lijsten v seksuele delinquenten gepubliceerd: Ger verleden ve persoon is een deel vd private
levenssfeer, dat in dit vb publiekelijk gedeeld w.
Door informatisering vd MS (bv
Ze hebben ook vaak impact op elkaar: Het onderscheid is ook afh van tijd en mogelijkheid nummerplaat- en
- Wat id private sfeer geb, kan publieke gevolgen plaats: gezichtsherkenning) verschuift
hebben. - bv China heeft een eenkindspolitiek, de grens tussen publiek en
in BE is dit een private zaak. privaat nog meer
bv. War on drugs (publ) —> huiszoeking (priv), —> Deze tech biedt veel kansen,
bv ongezonde levensstijl (priv) —> hogere kosten gez. zorg (publ). maar ook privacy risico’s.
2. Publieke en private goederen (Wrm kunnen we MSordening niet altijd aan marktwerking overlaten?)
We kunnen ook een OS maken obv wie bepaalde goederen voorziet —> Daarvoor hanteren we het klassiek liberaal-eco model.
= Er w een rol aan de OVH toegekend wanneer de markt zelf niet in de productie van Bep goederen kan voorzien (= marktfalen).
1) Marktfalen doordat marktwerking niet mogelijk is:
- Samuelson stelde zich de vraag of goederen tegelijk door versch
consumenten geconsumeerd kunnen w, zonder kwaliteitsverlies.
- Musgrave stelde zich de vraag of consumenten uitgesloten kunnen w
vh gebruik ve Bep goed.
Hoe kleiner de Mate v uitsluiting, en hoe meer mensen tegelijk een goed
willen gebruiken, hoe moeilijker het is voor de markt om dit te organiseren.
—> Dan treedt marktfalen op en moet de OVH optreden.
