Politieke sociologie – reader
Tekst 1: A. De Tocqueville (1835): De la Démocratie en Amérique....................5
Tekst 2: G. Almond & S. Verba (1963): The Civic Culture. Political Attitudes and
Democracy in Five Nations..............................................................................6
Een benadering tot politieke cultuur...............................................................................6
The Civic Culture............................................................................................................. 7
Types van politieke cultuur............................................................................................. 7
1. Parchial political culture...........................................................................................8
2. Subject political culture............................................................................................8
3. Participant political culture.......................................................................................8
Types van gemixte politieke cultuur.............................................................................9
Politieke subcultuur......................................................................................................... 9
The civic culture: een gemengde politieke cultuur........................................................10
Micro- en macropolitiek: politieke cultuur als de “connecting link”...............................10
Tekst 3: Robert D. Putnam (1993): Making Democracy Work-Civic Traditions in
Modern Italy................................................................................................ 12
Inleiding........................................................................................................................ 12
Socio-economische moderniteit.....................................................................................12
Civic community (burgergemeenschap)........................................................................12
Onderzoek Putnam..................................................................................................... 13
Sociale en politieke implicaties van ‘civic-ness’..........................................................14
Civic attitudes............................................................................................................. 15
Besluit........................................................................................................................... 15
Tekst 4: Robert D. Putnam (2000): Bowling Alone. The Collapse and Revival of
American Community...................................................................................17
Chapter 2: politieke participatie....................................................................................17
Waarom gaat de kiezersopkomst bij verkiezingen steeds achteruit in Amerika?........17
Politieke interesse in openbare diensten gaat sterk achteruit bij de jongere generatie
................................................................................................................................... 17
Financieel kapitaal vervangt sociaal kapitaal.............................................................18
Besluit........................................................................................................................ 18
Chapter 8: Reciprocity, Honesty and Trust....................................................................18
‘Generalized reciprocity’............................................................................................. 18
Eerlijkheid en vertrouwen........................................................................................... 19
Chapter 15: What killed civic engagement? Summing up.............................................22
1. De traditionele familiestructuur bestaat niet meer.................................................22
2. Speelt ras een rol in afbrokkeling van sociaal kapitaal?..........................................22
3. Draagt groei van welvaartsstaat bij tot de vermindering van sociaal kapitaal?......23
Samenvattend............................................................................................................ 23
1
,Tekst 5: Robert Inglehart (2008): Changing Values among Western Publics from
1970-2006................................................................................................... 24
Vertrekpunt................................................................................................................... 24
Kernhypothesen............................................................................................................ 24
Economie en waarden................................................................................................... 24
Hoe meten?................................................................................................................... 24
Bredere inbedding in waardeverandering.....................................................................25
Zelfexpressie.............................................................................................................. 25
Generationele shift..................................................................................................... 25
Conclusie:................................................................................................................... 25
Modernisatie (volgens Inglehart)...................................................................................25
Tekst 6: Robert Inglehart (1999): Postmodernization erodes Respect for
Authority but increases Support for Democracy.............................................27
Modernisme, postmodernisme en culturele verandering...............................................27
Postmodernistische verschuiving................................................................................27
Wegebben van vertrouwen in hiërarchische instellingen............................................30
Tekst 7: Pierre Rosanvallon (2006) : La Contre-Démocratie. La Politique à l'Âge
de la Défiance.............................................................................................. 32
Hoofdstuk 1................................................................................................................... 32
Defiance et democratie (introduction)........................................................................32
La societe de defiance................................................................................................ 32
Les trois dimensions de la contre-democratie............................................................33
Le mythe du citoyen passif......................................................................................... 34
Depolitisation ou impolitique?....................................................................................34
Relire l'histoire de la democratie................................................................................34
Hoofdstuk 2................................................................................................................... 35
De actoren van de surveillance..................................................................................35
De waakzame burger.................................................................................................. 35
Internet als politieke vorm.......................................................................................... 35
Functionele surveillance van wijzen............................................................................36
Interne audit- en evaluatieagentschappen.................................................................36
Hoofdstuk 3................................................................................................................... 36
De gemengde regimes van de modernen...................................................................36
Het gemengde regime van de modernen...................................................................37
Tekst 8: R. Dalton & C. Welzel (2014) : The Civic Culture Transformed. From
Allegeant to Assertive Citizens......................................................................38
Political Culture and Value Change................................................................................38
Evolution of political culture research.........................................................................38
Kritiek......................................................................................................................... 38
From Allegiant to Assertive Citizens..............................................................................38
An overview of our findings........................................................................................39
Culture and Institution................................................................................................ 39
2
, The Civic Culture and Good Governance....................................................................39
Measuring Allegiant and Assertive orientations..........................................................39
Predicting governance performance...........................................................................39
Tekst 9: K. Lehman Schlozman, S. Verba & H. Brady (1999) : Civic Participation
and the Equity Problem................................................................................41
Why care about civic engagement?...............................................................................41
Understanding political participation.............................................................................41
Participatory inequality in America................................................................................42
Overcoming participatory inequality through mobilization............................................42
Can institutions make the difference?...........................................................................43
Participatory equality and the structure of civil society in America...............................43
Tekst 10: Stiers, Hooghe, Goubin & Lewis-Beck – Support for progressive
taxation: self-interest (rightly understood), ideology, and political
sophistication.............................................................................................. 45
Literatuur: zorgt ongelijke participatie voor meer ongelijkheid?....................................45
Role of polotical sophistication......................................................................................45
Tekst 11: Dassonneville, Hooghe, Lau & Nugent – Do Women Vote less
Correctly? The Effect of Gender and Ideological Proximity Voting and Correct
Voting......................................................................................................... 48
Inleiding........................................................................................................................ 48
Data en resultaten......................................................................................................... 48
Discussie....................................................................................................................... 48
Conclusie teksten 12 & 13.............................................................................................49
Tekst 12: Stiers & Hooghe - News Avoidance and Congruent Voting................50
Literatuur...................................................................................................................... 50
Ideologische contruentie: “correct voting”.................................................................51
Data: de studie in Gent.................................................................................................52
Methodologie................................................................................................................. 53
Resultaten..................................................................................................................... 53
Probleemopinies en het stemmen..............................................................................53
Proximity voting......................................................................................................... 55
Conclusie....................................................................................................................... 55
Tekst 13: Hooghe & Stiers - A Tale of Two Regions: An Analysis of Two Decades
of Belgian Public Opinion..............................................................................58
Verkieizingsuitslagen 2009-2019...................................................................................58
Kernvraag: federalisme als oorzaak of einde van verdeeldheid in publieke opinie?......58
België is interessant als case-study............................................................................58
3
, Datasets..................................................................................................................... 58
Variabelen.................................................................................................................. 59
Resultaten.................................................................................................................. 59
Besluit........................................................................................................................ 60
4
,Tekst 1: A. De Tocqueville (1835): De la Démocratie en Amérique
Speciale belangengroepen
o Hoe beïnvloeden zij politiek?
o = particuliere groepen
o Talrijker in Amerika dan op andere plekken
o in VS van jongs af aan geleerd om zelfredzaam te zijn en niet afhankelijk
te zijn van sociale autoriteit
o Bv. Gevormd tegen alcoholgebruik, of om openbare veiligheid, moraal,
handel en religie te bevorderen
Recht om te verenigen in dit soort groepen
o Gaat samen met vrijheid van de pers
o Verenigingen krijgen recht om te vergaderen en hoofdkwartier te hebben
o Samenwerken om politieke afgevaardigden te kiezen om hun te
vertegenwoordigen
o Macht van vereniging is onbeperkt biedt minderheidscontrole op
meerderheid
o Recht werd geïmporteerd uit Engeland
Volgens Tocqueville een essentieel recht in een democratie
in een aristocratie zijn de edelen en rijken natuurlijke
verenigingen om machtsmisbruik te controleren
Voorbeelden van speciale belangengroepen
o Bv. Matigheidsbonden (anti-alcohol) of groepen voor en tegen tarief
Tarief = invoerbelasting op goederen uit Europa lokale productie
en consumptie stimuleren
Volgens velen is vrije handel beter om economie te stimuleren
Verenigingen of speciale belangengroepen zijn bijna een natie binnen een natie
o Openlijke lobby voor minderheidsdoelen biedt een controle op tirannie van
de meerderheid
VS vs Europa
o In Europa wordt vereniging gezien als wapen; niet voor disucssie maar om
actie te ondernemen
o Europese verenigingen zeggen dat ze de meerderheid vertegenwoordigen
die niet gehoord worden in VS zijn vertegenwoordigen verenigingen
vooral minderheidsposities
o Speciale belangengroepen in de VS proberen misschien wel of niet actie te
ondernemen
o IN ALGEMEEN vreedzamer gezicht
o hopen anderen te overtuigen van hun standpunt
o De verenigingen en opinies zijn openbaar en veranderen daarom niet in
samenzweringen tegen de overheid vormen eerder een
veiligheidsventiel
5
,Tekst 2: G. Almond & S. Verba (1963): The Civic Culture. Political
Attitudes and Democracy in Five Nations
Een benadering tot politieke cultuur
Verlichting geloof in menselijke rede en vrijheid 2x geschokt in voorbije eeuw
Nl. facisme en Communisme in Europa na WOI
o Is democratie onvermijdelijk in het westen?
Na WOII: vragen over de toekomst van democratie op wereldschaal
Culturele veranderingen kregen een nieuwe betekenis in de wereldgeschiedenis;
gebeuren nu op wereldschaal aan een steeds sneller tempo
Centrale vrag voor publiek beleid in volgende decennia: wat is de inhoud van
deze opkomende wereldcultuur?
o Fysieke goederen en de wijze van hun productie (technologie) ondervinden
de minste moeilijkheden bij hun verspreiding
o Model van rationele bureaucratie (transport, communicatie, onderwijs in
ruil voor taxatie, regelgeving en administratie) verspreidde relatief
gemakkelijk
o Niet-westerse wereld ondervindt nog moeilijkheden bij succesvolle
ontwikkeling maar er is weinig twijfel over het feit dat ze deze instellingen
wilt en ze er notie van heeft
o Probleem van de inhoud van de opkomende wereldcultuur is zijn
politiek karakter
Zal gaan om een politieke cultuur van participatie
Wijze van participatie is nog onduidelijk
Twee verschillende modellen van moderne participatorische staat:
Democratisch model
Totalitair model
Vgln: democratische staat biedt gewone man mogelijkheid
om deel te nemen aan het politieke beslissingsproces,
totalitaire staat biedt de rol van deelnemend onderwerp
(participant subject)
o Bij keuze voor democratisch model is er meer nodig dan de formele
instituties van democratie (bv. Algemeen stemrecht, politieke partijen, …)
Deze komen ook voor in totalitaire model (wel in formele ipv
functionele zin)
Democratische vorm heeft een politieke cultuur nodig
Overbrengen van poltiieke cultuur in nieuwe landen stuit op
moeilijkheden
twee redenen:
1. Aard van de democratische cultuur zelf
o Idee van democratie werkt inspirerend maar
implementatie ervan is geen vanzelfsprekendheid
o In westen staat democratie eigenlijk nog maar net in
zijn stijgers
o Sociale wetenschap begint nog maar pas aan
ontcijfering van de opererende karakteristieken van
democratisch beleid zelf
6
, 2. Objectieve problemen waarmee de naties geconfronteerd
worden
o Verouderde technologieën en sociale systemen
zorgen ervoor dat ze worden aangetrokken door
macht van de technologische en wetenschappelijke
revoluties
o Zorgt voor enorme cultuurschokken
The Civic Culture
Geen moderne cultuur, maar cultuur die moderniteit en traditie combineert
GB is een voorbeeld van hoe dergelijke cultuur kan ontwikkelen
o Kwam tot stand door mercantiele karakter van de sl
Types van politieke cultuur
Gebruik van term ‘politieke cultuur’ omwille van twee redenen:
1. Term verwijst naar specifieke politieke oriëntaties (= houdingen tov politieke
systeem en zijn verschillende delen) en houdingen tov het zelf in het systeem
2. Concept van politieke cultuur zorgt ervoor dat we conceptuele kaders en
benedaringen van de antropologie, sociologie en psychologie kunnen
gebruiken
Gebruik van concept ‘cultuur’ in één specifieke betekenis: psychologishce
oriëntatie ten opzichte van sociale objecten
o ‘Politieke cultuur van een sl’ verwijst naar het politiek systeem
geïnterneerd in de cognities, gevoelens en evaluaties van zijn populatie
Politieke cultuur van een natie is de specifieke verspreiding van
oriëntatieschema’s betreffende de politieke objecten onder de leden van de natie
o Verschillende wijzen van politieke oriëntaties en politieke objecten
definiëren en specifiëren:
Types van politieke oriëntatie:
1. Cognitieve oriëntatie = wetenschap en geloof over politiek
systeem, zijn rollen en verplichtingen van deze rollen, zijn inputs
en outputs
2. Affectieve oriëntatie = gevoelens over het politiek systeem,
zijn rollen, personeel en prestaties
3. Evaluatieve oriëntatie = beoordelingen en opinies over
politieke objecten
Klassen van objecten van politieke oriëntatie:
1. Oriëntatie tegenover het “algemeen” politiek systeem
2. Oriëntatie tegenover “zelf” als politieke actor
3. Orientatie tegenover input objecten in het politieke proces (bv.
Politieke partijen)
4. Oriëntatie tegenover output objecten (bv. Het administratieve
proces)
onderscheidt tussen laatste twee niet altijd even duidelijk:
onderverdeling van output- en inputobjecten in drie klassen
1. Specifieke rollen of structuren
2. Verantwoordelijke rollen
7
, 3. Bepaalde openbaar beleid, beslissingen of het afdwingen van
beslissingen
1. Parchial political culture
Samenlevingen zonder gespecialiseerde politieke rollen
Hoofdmanschap, leiderschap, sjamaanschap, … diffuse poltiek-economisch-
religieuze rollen
Politieke oriëntatie tov rollen niet gescheiden van religieuze of sociale oriëntatie
Burger verwacht niets van politieke systeem itv verandering
“parochialism” komt meer voor in simpele traditionele systemen met minimale
politieke specialisatie
Bv. Ottomaanse Rijk
2. Subject political culture
Het subject is bewust van een gespecialiseerde overheids-autoriteit
o affectieve relatie
Legitimiteit bekeuren
Op algemeen niveau en tov de output
!! niet tov de inputzijde
Passieve relatie
o Bv. Een monarchie
3. Participant political culture
Leden van de gemeenschap oriënteren zich naar systeem als geheel
o Zowel input (het politieke) als output (administartieve structuren en
processen)
Individuele leden van participatiebeleid kunnen voor of tegen de klassen van
politieke objecten georiënteerd zijn
Neiging om zich te oriënteren naar een activist-rol
o Hun gevoelens en evaluatie van zo een rol kan variëren van aanvaarding
tot verwerping
!! Opmerkingen
1. De drievoudige classificatie van politieke culturen gaat er niet vanuit dat de ene
oriëntatie de andere vervangt
o De verschillende politieke culturen bestaan tegelijkertijd
o De verschillende politieke culturen passen elkaar aan
o Leden van de gemeenschap kunnen lid zijn van meerdere politieke culturen
tegelijkertijd
2. De drievoudige classificatie van politieke culturen gaat niet uit van homogeniteit
of uniformiteit
o In participerende culturen kunnen bv. Subjecten of parochianen voorkomen
8
, o De burger is een bepaalde mix van participant, subject en parochiale
oriëntaties
Civic culture is een mix van burgers, subjecten en parochianen
Cultuur en structuur zijn vaak incongruent
Types van gemixte politieke cultuur
1. Parochial-subject culture
Een grote proportie van de populatie hebben de exclusieve claims van diffuse
stammen-, dorps- of feodale autoriteit verworpen
o ontwikkelden een meer zekere trouw aan een meer complex politiek
systeem met gespecialiseerde centrale overheidsstructuren
Fase van overgang van lokaal parochialisme naar centrale autoriteit
o Overgang stabiliseet op een moment dat er nog geen volledige subject
cultuur is ontwikkeld
o Overgang van parochiaal naar subject cultuur kan op verschillende
tijdstippen stabiliseren
2. Subject-participant culture
Manier waarop de overgang van aprochiaal naar subject cultuur is verlopen heeft
een groot effect op de manier waarop overgang van subject naar participant
cultuur verloopt!
De parochiale en lokale autonomieën kunnen bij deze overgang bijdragen tot de
ontwikkeling van een democratische infrastructuur
Deel van de bevolking heeft gespecialiseerde input oriëntaties en actieve set van
zelforiëntaties verworven
o Rest van de bevolkign blijft georiënteerd tav een autoritaire
overheidsstructuur en heeft relatief passieve set van zelforiëntaties
3. Parochial-participant culture
Huidige problemen van culturele ontwikkeling in vele opkomende staten (cfr 1963)
o In meeste van die landen is de politieke cultuur dominerend parochiaal
o Structurele normen zijn gewoonlijk participant
Geen structuur om op te steunen
o Niet democratisch, niet autocratisch
o Geen bureaucratie, geen infrastructuur van participerende burgers
Probleem/uitdaging: het parochiale systeem doordringen zonder de output zijde te
vernietigen en vormen tot belangengroepen aan inputzijde
Politieke subcultuur
Zelfs in de meest ontwikkelde participant cultuur blijven groepen subjects en
parochials aanwezig.
Binnen de participatie-georiënteerde cultuur bestaan er significante verschillen in
politieke oriëntaties.
De term “subcultuur” verwijst naar onderdelen binnen politieke culturen:
1. Ideologische breuklijnen: groepen georiënteerd op beleidsinput/output
(bijv. liberalen, socialisten) maar trouw aan de politieke structuur.
9
