Samenvatting sociale psychologie (2de semester 2020)
Hoofdstuk 1: inleiding
1. De mens is een sociaal dier
- We zijn een fundamenteel sociaal wezen. Alleen zijn is een vervelende situatie.
- We zijn verzot op nadenken over onszelf en anderen en over hoe te reageren in sociale
situaties. Anderen observeren, hun gedrag analyseren, proberen voorspellen hoe iemand
zich zal gedragen is een fulltime activiteit.
- We zijn dagdagelijks bezig met sociaalpsychologische vraagstukken. Er is ook een
grote noodzaak aan beter inzichten in dit soort vraagstukken.
- Zie eveneens de belangstelling voor sociaalpsychologische thema’s in de media
- De krant van vandaag
o Zie artikels (p. 5 in HB) als verduidelijking
Sociale context oefent een sterke invloed uit op het gedrag.
- Onderwerpen die in sociale psychologie aan bod komen. Zie tabel p. 5 in HB.
2. Sociale psychologie: definitie en verwante disciplines
- Hanteert de methode van psychologie
- Gericht op individu in context van sociale relaties en situaties.
- Begrijpen van innerlijke actoren uitspraken doen over ‘wat mensen drijft’
o Innerlijk denkprocessen, affect en motivatie.
2.1 Definitie van sociale psychologie
Sociale psychologie = de wetenschappelijke studie naar de wijze waarop gedachten,
gevoelens, motivaties en gedragingen van mensen beïnvloed worden door de aanwezigheid
van anderen en hoe wij zelf een invloed uitoefenen op hoe andere personen denken, voelen
en zich gedragen (Allport, 1985).
- Wetenschappelijke studie:
o Hanteren van experimenten en gevalideerde vragenlijsten
Experiment = een vorm van onderzoek waarbij de onderzoeker de
controle heeft over de gebeurtenissen en deelnemers volkomen toevallig
aan condities worden toegewezen.
o Theorieën toetsen a.d.h.v. systematische observatie, beschrijving en meting.
o Systematiek. (<-> anders dan menselijke kennis)
- Gedachten, gevoelens, motivaties en gedragingen:
o Denkprocessen
o Op welke manier neemt het individu de sociale wereld waar?
o Subjectieve interpretatie (i.t.t. politicologen objectieve interpretatie)
o Oog voor cognitieve aspect (denkprocessen), affectieve (emoties) en
motivatiecomponent (drijfveren).
Bv. als je aan iets een hekel hebt, zul je dit vermijden zonder hierbij na te
denken.
o Bestuderen van diverse vormen van gedrag in verschillende situaties waarvan
verondersteld wordt dat ze door dezelfde gedachten, gevoelens en motivaties
worden aangestuurd.
, Bv. onderzoek naar vooroordelen.
Vooroordelen = negatieve gevoelens tegenover andere personen
gebaseerd op hun lidmaatschap van bepaalde sociale groepen.
- Aanwezigheid van ‘anderen’
o Dit maakt de psychologie sociaal. De macht van de sociale situatie.
o Sociale invloed van anderen op het individuele functioneren.
Bv. vooroordelen en stereotypen
o Ook niet-sociale factoren hebben invloed gedachten, gevoelens … van individu.
Bv. hitte maakt mensen agressiever.
o Ook niet-sociale objecten hebben invloed op gedachten, gevoelens … van
individu.
2.2 De kracht van de sociale situatie
- Wij laten ons op continue wijze beïnvloeden door onze sociale omgeving.
- Verduidelijkingen:
o Reagan – mondale debat 1984
Ronald Reagan: president VS (1980-1988)
Humoristisch (ondanks dementie)
Heeft dit debat een oordeel op stem van mensen of effect op hoe we hen
zien?
o Beïnvloeding door anderen
3 Condities: met kwinkslag en zonder reactie, zonder kwinkslag en met
reactie, met kwinkslag maar zonder reactie
Tussen de eerste en tweede conditie heeft dit amper invloed op de
beoordeling.
MAAR als publieksreactie er wordt uitgelaten is de beoordeling van
Reagan een pak lager Wij reageren conform met hoe publiek
reageert!
De kracht van de reactie van anderen
o Stanford Prison Experiment (HB p. 8-10)
Philip Zimbardo
Nabouwen van gevangenis.
Groep participanten wordt verdeeld in twee groepen. Een deel
gevangenen en een deel cipiers.
Gevangenen werden met echte politiewagens thuis afgehaald (buren!)
Niemand werd precies verteld hoe hij de toegewezen rol moest invullen.
Bewakers werden steeds wreder.
Gevangenen raakten passiever en gedemoraliseerd.
Experiment is moeten stoppen omdat sommigen het regime niet meer
aan konden van de cipiers.
Situatie neemt het over van de persoon.
Plaats bv. goed persoon in slechte situatie dan verandert hij in
slecht mens.
Controverse over onderzoek: Zimbardo zou bewakers aangezet hebben
om hun taak hard uit te voeren. Tegen de geldende principes van goed
onderzoek.
Sociale context heeft GROTE invloed.
, o ‘The Experiment’ lichte versie van experiment hierboven.
Setting bood niet volledig dezelfde omstandigheden als het
oorspronkelijke Standfordexperiment.
Men trof niet dezelfde brutaliteit van bewakers aan.
2.3 Sociale psychologie en verwante disciplines
- Sociologie
o Gelijkenis:
Interesse voor onderwerpen die een groot maatschappelijk belang
hebben.
Bv. geweld, vooroordelen, culturele verschillen
o Verschillen:
Mensen gaan klasseren volgens nationaliteit, ras, sociaal-economische
klasse en andere groepsfactoren. (<-> Soc. Psych. Individueel niveau)
Studie van groepsfactoren
Bv. SES, nationaliteit, etnische achtergrond
Mensen met bepaalde nationaliteit stemmen zo. (groep) SP:
Waarom stem JIJ zo? (individueel)
Sociale psychologie maakt veel meer dan sociologie gebruik van
experimenten om gedrag te onderzoeken.
o Samen leveren ze een vollediger inzicht op.
Tendens om disciplines samen te combineren door opkomst van slimme
analysetechnieken Multilevel designs = analyse die effecten bepaalt
van de verschillende hiërarchische niveaus op een uitkomstvariabele,
waarbij het individuele niveau het ondergeschikte niveau vormt en de
groep, organisatie of maatschappij het bovengeschikte niveau uitmaakt.
- Persoonlijkheidspsychologie
o = Studie van structuur en de effecten van stabiele en cross-situationele
eigenschappen van individuen.
o Gelijkenis:
Stellen modellen voor die o.b.v. gedachten, affect en motivaties gedrag
voorspellen.
Dezelfde fenomenen verklaren, MAAR vanuit eigen perspectief.
o Verschil:
Per. Psych cross-situationele consistentie
Bron van bepaald gedrag = persoon zelf
Soc. Psych cross-individuele consistentie
Proberen begrijpen hoe situaties een impact hebben op personen,
ondanks hun verschillende persoonlijkheden.
Bron van bepaald gedrag = context
o Twee studies vullen elkaar perfect aan inzicht gekomen o.i.v. interactionisme.
Interactionisme = er is een dynamische wisselwerking tussen disposities
(=individuele verschillen) en situatie, waarbij uitingen van disposities
afhankelijk zijn van de situaties.
Onderscheid tussen:
a) Zwakke situaties:
, Beïnvloeden het gedrag slechts matig disposities hebben een
grotere impact op het gedrag.
Bv. babbeltje in wachtzaal (p.11)
b) Sterke situaties:
Beïnvloeden opdwingende richtingwijzende manier het gedrag.
Bv. auditorium (p.11)
Alle 3 perspectieven zijn nodig voor menselijk gedrag:
- Effect van groep (sociologie)
- Effect van conditie (sociale psychologie)
- Effect van persoonlijkheid persoonlijkheidspsychologie)
2.4 Andere psychologische domeinen
Klinische psychologie:
Het effect van verschillende therapieën voor reductie van vooroordelen bij antisociale
personen.
= Proberen personen met psychische problemen of stoornissen te begrijpen en te
behandelen.
Cognitieve psychologie:
Manipuleer blootstelling aan een lid van een sociale categorie en registreer automatische
gedachten.
= Bestudeert mentale processen die betrekking hebben op informatieverwerking, zoals
leren, onthouden en redeneren.
Arbeids- en organisatiepsychologie:
= bestuderen mens in relatie tot zijn werk en zijn organisatie.
Zie tabel 1.2 , handboek p. 11 voor een overzicht van de samenwerking tussen de sociale
psychologie en andere disciplines.
2.5 Sociale psychologie en mensenkennis
Mensenkennis = intuïties (=ideëen over sociaal gedrag en sociale relaties) die door vele
andere worden gedeeld.
- Probleem berust niet op een gedegen empirische toetsing.
o Vaak beperkt geldig en niet mogelijk om ze te hanteren als basis van meer
omvattende theorieën.
- Als je kinderen beloont voor iets wat ze graag doen, dan zullen ze die activiteit
naderhand … uitvoeren
o Meer (22,7)
o Evenveel (61,2)
o Minder (16,1)
- Het herhaaldelijk zien van een persoon, een schilderij, een gebouw zal je waardering
ervoor:
o Verhogen (63,1)
o Niet wijzigen (13,9)
o Verminderen (22,3)
3. De geschiedenis van de sociale psychologie
