Inleiding
1
,Hoe gaat het met de economie (=systeem van productie & allocatie)?
Zeer lage werkloosheid (economie met lage werkloosheid is grote parameter voor
hoe economie werkt in maatschappij), terug economische groei na krimp 2020, hoge
beurskoersen
COVID-19 beursdip goed verteerd
Budgettaire situatie overheid baart zorgen maar dit is voor België been nieuwe
situatie… Overheid geeft geld uit (lonen betalen van ambtenaren) -> wordt
gefinancierd door belastingen, verschil tussen inkomsten en uitgaven =
begrotingstekort => overheid maakt veel schulden => komt terecht in economie =>
slecht voor volgende generaties
Goed op de beurs -> goede economie
Onze economie gaat vandaag niet slecht: weinig werkloosheid, goed kapitaal…
Bedrijven maken relatief veel winst:
Grote/belangrijke bedrijven => beursgenoteerd = grote/gekende bedrijven hebben
aandelen op de markt gezet, maar niet alle grote bedrijven zijn niet beursgenoteerd
Prijs van aandelen is enorm gestegen? Bedrijven maken meer winst => Amerikaanse
economie gaat afgelopen 10 jaar heel goed ondanks crisissen
Men zou zeggen dat internationale economie behoorlijk goed gaat, maar Jan Eeckhout is
daar niet mee akkoord: deel van economie gaat zeer goed, nl de topbedrijven, over rest van
economie is niets gekend
Mark up = verschil tussen marktprijs & marginale kost = wat heeft bedrijf gekost om 1
bijkomend vat te produceren
Globaal produceren topbedrijven veel winst
Bedrijven maken meer winst dan ooit tevoren
Rendabiliteit mediaanbedrijf bleef vlak -> vooral dominante topbedrijven) hebben
hun winst spectaculair verhoogd
Hoe? Innovatie, maar vooral door afschermen van hun markten via schaalvoordelen,
netwerkvoordelen, patentposities…
Topbedrijven werden zeer rendabel (= brengt meer geld op dan het kost) door
concurrentie te elimineren: topbedrijven hebben macht, controleren markt
2
, Gebrek aan concurrentie -> hoge prijzen
o Sectoren met veel concurrentie => lage lonen
o Sectoren met weinig concurrentie => hoge lonen
Rendabiliteit Amerikaanse bedrijven
Enorme toename
Wrm zijn lonen niet meer gestegen voor industriearbeiders? Zij werken in sector
waarin grote bedrijven veel macht hebben en zij streven naar maximale winst (niet
maximale tewerkstelling)
Hoge prijzen om winst te maximaliseren…
- Als bedrijf veel meer gaat verkopen => meer produceren => arbeid => moeilijk om
tewerkstellingen te verdubbelen => hogere lonen
- Als iets weinig wordt aangeboden => aankoopprijs verhogen
- Zo’n bedrijf streeft naar winstmaximalisatie, niet naar maximum van tewerkstelling
- VS: arbeidsparticipatie daalt = minder Amerikanen economisch actief? Lage lonen?
Ongelijkheid
- Arbeider: laag loon, minder jobs, hoge prijzen, geen aandelen
- Kenniswerker: hoog loon, meer jobmogelijkheden, hoge prijzen, veel aandelen
- Marktmacht bedrijven voedt ongelijkheid -> frustratie
Topbedrijven zeggen niets over economie, ze zeggen dat topbedrijven veel macht
hebben
Facebook kan maatwerk leveren door data bij te houden & te analyseren (alleen Facebook
heeft die data), kan die data verwerken met algoritmes -> niem kan daarmee concurreren
Economen zeggen dat gebruikers facebook moeten betalen, want facebook wordt rijk door
ons.
Concurrentie is enkel mogelijk als andere partijen ook kunnen gebruik maken van die data.
Econoom, zoals Jan Eeckhout, zegt dat het onze data is dus wij zijn eigenaar van die data,
maar wij hebben er nies aan te zeggen, het is anoniem. Dus Eeckhout zegt dat die data
publiek moet opgeslagen worden zodat andere bedrijven die data kunnen gebruiken ->
concurrenten kweken.
In bedrijven zitten er ook politieke partijen. Bedrijven weten dat u twijfelt voor wie u moet
stemmen tijdens politieke verkiezingen -> bedrijven maken daar gebruik van, ze beïnvloeden
u
3
, Industriële revolutie
Evolutie van economische rijkdom, welvaart per
hoofd: ‘hoe rijk is een burger?’
o Voor 1800
Alle
landen
zijn
even
rijk
Amper
beweging, geen dynamiek in economie
Geen vooruitgang
o Vanaf 1800:
VS & België: inkomenstoename: rijkdom neemt exponentieel toe
o 1950
China: eerste keer economische vrijheid: economische expansie hangt
af van economische vrijheid
Rond 1700 was China het grootste land, met grootste leger… Europa keek daarna met schrik:
China had technologische voorsprong, maar er is niets mee gebeurd, maar rond 1900 had
Europa amper nog interesse in China (ze konden met moeite eigen bevolking voeden)
- 11de E; China -> hoogste levensstandaard, meest geavanceerd techn kennis (bv
buskruit)
- IR; eerst Engeland, dan rest Europa
- Technologieën van IR -> zeer snel verspreid, maar toch divergentie in economische
rijkdom -> ‘vanwaar komt het verschil?’
IR = Britse Rev, maar komt niet door Brits voordeel: stoommachine is al zeer oud, werd
gebruikt door oude Grieken & Romeinen (30vC)
Stoomtechnologie = steenkool verbranden -> druk creëren -> beweging bv deur openen
Werd ook gebruikt in China
In GB werd stoommachine eerst gebruikt in steenkoolmijnen om water weg te pompen uit
steenkoolmijnen (1500)
Britse wetenschappers hebben bestaande stoommachines verbeterd
o Bv James Watt -> stoom, drijfkracht produceren
Eerste fabrieken van IR waren niet afh van stoommachine; rond 1750 waren er al machinaal
aangedreven fabrieken, zij werden aangedreven door waterkracht of via paarden
Fabriek was uitvinding op gebied vd organisatie vh werk;
Eerste grote fabrieken om textiel te maken zijn ontstaan in GB? Textiel was in handen
vd boeren, in winter was er geen activiteit dus zij maakten textielproducten ->
4