Inleiding sociaal werk
1) Sociaal werk definiëren
1.1 Een eerste beeld: de sociaalwerkboom
• Wortels – Historische
wortels/historiek van het
Sociaal Werk;
• Gemeenschappelijke stam:
Wat is gemeenschappelijk bij
het sociaal werk? Wereldwijd
– Vaardigheden, kennis,
theorie, methodieken…
•
Takken (= specialismen):
Verwijzingen naar de
afstudeerrichtingen van het
Sociaal Werk – de meeste
Vlaamse opleidingen sociaal
werk splitsen niet meer op in
afstudeerrichtingen, in Vives
doen we dit nog wel: SCW – MW en MAD.
• Stam- gemeenschappelijk stuk
verwijst naar methodieke, theorieën en normatieve kaders
• Je ziet dat de ‘takken’ van de boom veranderden… SW speelt
in op nieuwe noden, gebruikt hiervoor nieuwe methoden…
• De kruin van de boom verandert aldus door veranderende
context. Sociaal werk krijgt vorm in een sociale ruimte, deze sociale
ruimte verandert doorheen de jaren. Sociaal werk wordt voor nieuwe
uitdagingen geplaatst (milieuproblematiek, vluchtelingencrisis,
covid…), moet op zoek naar antwoorden op deze nieuwe vragen. Zo
verandert de kruin van de SW-boom (en op termijn ook de stam).
SL verandert= kruin van de boom en eigenlijk de gehele boom
veranderen constant
Trajectbegeleiding als voorbeeld - Heel wat sociaal werkers worden
ingeschakeld in ‘trajectbegeleiding’. Deze trajectbegeleiding kwam
vooral tot stand naar aanleiding van de ‘actieve welvaartsstaat’, met
zijn focus op activering. Welke rol nemen sociaal werkers op?
Soms scheuren takken zich af, zoals personeelswerk, vanaf 2023-
2024 een aparte Bacheloropleiding HR.
1
, 1.1.1 Sociaal werk is een sociale constructie (Payne)
= een activiteit die het product is van hoe we in een bepaalde tijd in
onze samenleving kijken naar sociale problemen en hoe ze aan te
pakken
SW – Hoe SW eruitziet evolueert doorheen de tijd….
Hoe wordt omgegaan met mensen met een leefloon, werklozen, mensen
zonder papieren, ouderen, mensen met een beperking…
Vb. Hoe werd omgegaan met mensen in armoede doorheen de tijd (cf.
armoede is een normaal fenomeen – onder impuls van de verlichting
andere visie op armoede) en welke invloed had dit op SW?
Vb. Opkomst bemiddeling (vooral van belang voor MW en MA).
Definitie SW: verschilt doorheen de tijd, maar ook geografisch.
Door politieke, economische, culturele en filosofische verschillen
verschenen er door de haren heen verschillende definities over wat sociaal
werkers (zouden moeten) doen.
UK: Veel vrijwilligers werken in organisaties, vaak zonder de opleiding
Sociaal Werk vs sociaal werkers in organisaties zoals NHS.
Nederland: wijkteams en de focus op meer generalistisch werken.
België: sociaal werk sterk verbonden met de verzorgingsstaat.
ACTOR ←→ SYSTEEM
Sociale constructie wordt gemaakt door mensen en wat we zien als een
probleem + welke oplossingen we daarvoor zien
Sociaal werk wordt bepaald welke visie we hebben, de visie bepaalt het
beleid, het beleid bepaalt de praktijk van de sociaal werk. De job van de
sociaal werker hangt af van de plaats waar je werkt of terechtkomt.
Bv: Verslavingszorg
2
, 1.2 Sociaal werk definiëren in historisch perspectief
SW is onlosmakelijk verbonden met de samenleving waarvan het deel
uitmaakt. Die functie van sw in die samenleving is rechtstreeks
afhankelijk van bestaande sociale structuren en sociaal beleid., wat
maakt dat wijzigingen in die structuren en dat beleid invloed hebben op
sw.
1959 (IFSW omschrijft sw als volgt)
- Nadruk ligt op het ondersteunen van individuen en groepen
van mensen om zich beter te kunnen inschakelen in en
aanpassen aan de samenleving
- Micro-niveau
- 8 landen samengekomen
1982
- Nadruk op de rol vh sw in het initiëren en begeleiden van
maatschappelijke veranderingsprocessen
- Kijken naar het systeem (niet de actor)
- Systeem veranderen
- Willen de wereld veranderen
- 44 landen samengekomen
o Industriële naar post-industriële SL (technologische
vooruitgang had grote gevolgen op de manier waarop
goederen en diensten geproduceerd werden/op hoe arbeid
georganiseerd werd).
o Cultureel, politiek, relationeel vlak: Evolutie naar een meer
‘globale’ wereld met veel internationale invloeden. Vooral in
discussie over sociale rechtvaardigheid en mensenrechten
werd het globale perspectief steeds belangrijker
2001
3
, - Nadruk op hoe belangrijk sociale rechtvaardigheid en
mensenrechten zijn voor sw
- Als mensen hun rechten werden geschonden, dan ging je als
sw in actie komen
- Aan deze def werd een attedum toegevoegd waarbij meer
duiding werd gegeven bij de begrippen
→ DE PERSOON IN ZIJN CONTEXT’ centraal te stellen
probeerde men de GROTE VERSHEIDENHEID IN
SOCIAALWERKPRAKTIJKEN TE OVERKOEPELEN.
Kritiek op definitie van 2001 → op naar def 2014:
• Kritiek:
- Te Westers/ focus op individuele rechten (geen aandacht voor
collectieve rechten, sociale cohesie…);
• → Meer aandacht voor collectieve benadering ipv individuele (IFSW,
2014)
- Gebrek aan theoretische onderbouw;
• → Sterkere theoretische onderbouw én (IFSW, 2014)
- Refereert niet naar kennis van ‘Indigenous People’
• → Expliciete verwijzing naar indigenous knowledge (IFSW, 2014)
• OOK weinig rekening gehouden met wat er gebeurd in de praktijk
• → Sterkere nadruk op macro en structurele bronnen van ongelijkheid
– roept op tot meer aandacht voor structurele elementen! (IFSW,
2014)
Een andere bekommernis was dat de definitie van 2000 niet refereerde
naar (sociaal werk) theorie en kennis van de indigenous people. Dit
laatste, het ontbreken van de kennis van de indigenous people, was een
grote bekommernis van de ‘indigenous’ sociaal werkers die de extreem
negatieve effecten en gruwelijke gevolgen ervaren hadden van de
opgedrongen westerse sociaal werk modellen " (IFSW , 2014, p. 1).
Indigenous knowledge: inheemse en lokale vormen van kennis die
specifiek zijn voor een bepaald land/volk/bepaalde regio.
1.3 De huidige globale definitie van sociaal werk uitgelicht in
2014
→ eigen mandaat vh sw
“Sociaal werk= een praktijk-gebaseerd beroep en een academische
discipline die sociale verandering en ontwikkeling, sociale cohesie,
empowerment en bevrijding van mensen bevordert . Principes van
sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve
verantwoordelijkheid en respect voor diversiteit staan centraal in het
sociaal werk. Onderbouwd door sociaalwerktheorieën, sociale
wetenschappen, menswetenschappen en inheemse en lokale vormen
4