SAMENVATTING: VENNOOTSCHAPS-
EN VERENIGINGSRECHT
INHOUDSOPGAVE
1. Inleiding...........................................................................................................................................5
1.1. Wat is rechtspersonenrecht/vennootschapsrecht? ...............................................................5
1.2. Rol van het vennootschapsrecht ..........................................................................................6
1.3. Neveneffecten: Opportunisme .............................................................................................7
1.4. Vennootschapsrecht in context ...........................................................................................8
1.5. WVV: krachtlijnen .............................................................................................................. 11
2. De vennootschap, de vereniging en de CV ............................................................................... 14
2.1. De verenigingen ................................................................................................................ 14
2.1.1. De vennootschap versus de vereniging ........................................................................... 14
2.1.2. WVV: maximale gelijktrekking van de regels voor vennootschappen en verenigingen ......... 17
2.1.3. Basisregels eigen aan de VZW ........................................................................................ 17
2.1.4. Basisregels eigen aan de IVZW ....................................................................................... 18
2.1.5. Basisregels eigen aan stichtingen .................................................................................. 19
2.2. Sociaal ondernemen ......................................................................................................... 19
2.2.1. De CV ........................................................................................................................... 20
2.2.2. De erkenningen ............................................................................................................. 22
3. Kapitaal en vermogen(sbescherming) ..................................................................................... 24
3.1. Wat is kapitaal en wat is vermogen ..................................................................................... 24
3.2. Minimumkapitaal .............................................................................................................. 27
3.3. Toereikend aanvangsvermogen / Storting en waarderingvan inbreng .................................... 30
3.3.1. Waarom heeft de NV een minimumkapitaal? .................................................................. 30
3.4. Dividenduitkering/Winstuitkering ....................................................................................... 32
3.4.1. Winstuitkering in de NV ................................................................................................. 32
3.4.2. Winstuikering in de BV ................................................................................................... 35
3.4.3. Uitkeringstest in BV en NV ............................................................................................. 39
3.5. Inkoop van eigen aandelen ................................................................................................ 40
3.6. Kapitaalvermindering ........................................................................................................ 48
3.6.1. Reële kapitaalvermindering: .......................................................................................... 49
3.6.2. Formele kapitaalvermindering: ...................................................................................... 50
3.7. FInanciële steunverlenging ................................................................................................ 52
3.8. Alarmbelprocedure ........................................................................................................... 53
1
, 3.9. Uittreding en uitsluiting...................................................................................................... 54
4. Bestuur, algemene vergadering en vertegenwoordiging............................................................ 55
4.1. Organen, bestuur en vertegenwoordiging ............................................................................ 55
4.1.1. Organen ....................................................................................................................... 55
4.1.2. Bestuur en vertegenwoordiging ...................................................................................... 56
4.1.3. Verhouding tussen bestuursorgaan en algemene vergadering .......................................... 57
4.1.4. Dagelijks bestuur .......................................................................................................... 59
4.1.5. Bestuurder-rechtspersoon ............................................................................................ 60
4.2. bestuursstructuren ........................................................................................................... 62
4.2.1. bestuursstructuren – BV ................................................................................................ 62
4.2.2. Bestuursstructuren – NV ............................................................................................... 64
4.2.3. Bestuursstructuren – dagelijks bestuur .......................................................................... 67
4.2.4. bestuurder = zelfstandige .............................................................................................. 68
4.2.5. Bestuur – werking .......................................................................................................... 69
4.3. Belangenconflicten ........................................................................................................... 72
4.3.1. algemeen ..................................................................................................................... 72
4.3.2. Toepassingsgebied ....................................................................................................... 72
4.3.3. Procedure .................................................................................................................... 74
4.3.4. Sancties ....................................................................................................................... 75
4.4. Algemene vergadering ....................................................................................................... 77
4.4.1. Gewone algemene vergadering ...................................................................................... 77
4.4.2. Buitengewone algemene vergadering ............................................................................. 78
4.4.3. Bijzonder algemene vergadering .................................................................................... 78
4.4.4. Algemene vergadering – oproeping ................................................................................. 79
4.4.5. Algemene vergadering – agenderingsrecht ...................................................................... 80
4.4.6. Algemene vergadering – deelneming .............................................................................. 81
4.4.7. Algemene vergadering – verloop ..................................................................................... 82
4.4.8. Algemene vergadering – vraagrecht ................................................................................ 82
4.5. Organieke vertegenwoordiging ........................................................................................... 83
4.5.1. Prokura ........................................................................................................................ 84
4.5.2. Vertegenwoordiging – wettelijke beperkingen .................................................................. 85
4.5.3. wie zijn deze organen? ................................................................................................... 85
4.5.4. draagwijdte van de vertegenwoordigingsbevoegdheid en -macht ..................................... 86
5. Bestuurdersaansprakelijkheid ............................................................................................... 92
5.1. WVV, WER, Wet invordering ............................................................................................... 92
5.2. toepassingsgebied ............................................................................................................ 92
5.3. interne aansprakelijkheid .................................................................................................. 93
2
, 5.4. opfrissing.......................................................................................................................... 96
5.5. externe aansprakelijkheid .................................................................................................. 97
5.6. bijzondere regels ............................................................................................................... 99
5.7. failissement en aansprakelijkheid .................................................................................... 100
5.8. Beperking van aansprakelijkheid ...................................................................................... 103
6. Effecten .............................................................................................................................. 107
6.1. categorieën van effecten en de eraan verbonden rechten .................................................. 107
6.1.1. aandelen .................................................................................................................... 107
6.1.2. aandelen zonder stemrecht ......................................................................................... 109
6.1.3. winstbewijzen ............................................................................................................. 109
6.1.4. inschrijvingsrechten .................................................................................................... 110
6.1.5. obligaties.................................................................................................................... 111
6.1.6. converteerbare obligaties ............................................................................................ 111
6.2. soortvorming en de procedure voor de wijziging van soortrechten ...................................... 111
6.3. vormen van effecten ........................................................................................................ 116
6.4. overdrachtsbeperkingen op effecten ................................................................................ 116
7. Uitgifte van effecten ............................................................................................................ 126
7.1. kapitaal vs. eigen vermogen (inbreng) CAP ........................................................................ 126
7.2. Waarom aandelen uitgeven?............................................................................................ 126
7.3. Waarom de uitgifte van aandelen reguleren? .................................................................... 126
7.4. de uitgifteprijs bepalen .................................................................................................... 126
7.5. verplichting om de correcte prijs te bepalen ...................................................................... 126
7.6. goedkeuring door de algemene vergadering en toegestaan kapitaal ................................... 126
7.7. voorkeurrecht ................................................................................................................. 126
7.8. Belangenconflictprocedures & uitgifte van aandelen ......................................................... 126
7.9. Verslagplichten ............................................................................................................... 126
7.10. uitgifte van aandelen in de praktijk ................................................................................... 126
3
,4
,1. INLEIDING
Vennootschapsrecht? Rechtspersonenrecht:
- “vennootschapsrecht” = in feite het recht voor “vennootschappen, verenigingen en stichtingen”
• Dus niet enkel voor vennootschappen, ook voor verenigingen
• De term rechtspersonenrecht is ook niet helemaal juist: niet alle verenigingen zijn
rechtspersonen
- Zie titel 1 WVV – vennootschap, vereniging en stichting: art 1:1 – 1:3 WVV
1.1. WAT IS RECHTSPERSONENRECHT /VENNOOTSCHAPSRECHT?
- In elk rechtssysteem aanwezig, met vaak erg herkenbare hoofdkenmerken
• Vennootschapsrecht is een universeel gegeven → er zijn over heel de wereld
vennootschappen en de hoofdkenmerken van alle vennootschappen zijn min of meer
dezelfde
- Met doorgaans meer aandacht voor het vennootschapsrecht dan voor het verenigingsrecht
• Dit is steeds minder verantwoord omdat het verenigingsrecht een belangrijke activiteit
beoordeelt
- Tot op zekere hoogte Europees aangestuurd waarbij Europa disproportioneel veel aandacht heeft
voor genoteerde vennootschappen, banken en andere financiële spelers, en
verzekeringsondernemingen
• Heel veel richtlijnen hiervoor (recht dat dus nog nationaal moet worden omgezet)
- Rechtspersonenrecht = het recht van de (in min of meerdere mate) gestructureerde menselijke
samenwerking rond bepaalde activiteiten, om een bepaalde doelstelling te bereiken
• Wereldwijde definitie van vennootschapsrecht: “corporate law enables business participants
to transact easily through the medium of the corporate entity, and thus lowers the costs of
conducting business” → corporate law bestaat om economische transacties mogelijk te
maken en dit is nodig omdat ze regels incorporeren zodat daar niet apart over moet
onderhandeld worden = om handel te vergemakkelijken
• Kenmerken/karakteristieken van ‘corporate entity’:
o Afgescheiden vermogen: vennootschap creëert een afgescheiden vermogen:
afgescheiden van persoonlijk vermogen van de aandeelhouders
o Rechtspersoonlijkheid
o Beperkte aansprakelijkheid
▪ De vennootschap met beperkte aansprakelijkheid = vennootschap zelf is
niet beperkt aansprakelijk, maar de aandeelhouders moeten alleen hun
inbreng betalen en de rest van hun vermogen is afgesloten → de
schuldeisers (SE’s) kunnen wel claim op het aandeel van de
aandeelhouders leggen, maar meer niet
o Overdracht van aandelen: na een inbreng moeten er regels zijn die het mogelijk
maken om het aandeel dat je hebt gekregen in ruil voor je inbreng te kunnen
overdragen. Je kan vrije overdraagbaarheid hebben of een beperkte
overdraagbaarheid
o Meerderheidsregel: gewone meerderheid = 50% + 1% en voor statutenwijziging 3/4 e
→ indien deze regel in het vennootschapsrecht niet zou bestaan en men zou moeten
terugvallen op het aanvullend recht dan zou er unanimiteit vereist zijn → zo zou er
niets kunnen worden goedgekeurd
5
, o Bestuur (delegatie): aandeelhouders delegeren aan bestuur → aandeelhouders
besturen dus niet zelf, tenzij ze in het bestuur zitten → maar als bestuurslid: andere
rechten en plichten dan als aandeelhouder
• Handel wordt dus vergemakkelijkt door een vennootschapsrechtelijke entiteit op te richten!
Cijfers: hoeveel vennootschappen:
- In BE (2022): 1.143.403 BTW-plichtige ondernemingen:
- Cijfers = onderschatting: lang niet alle ondernemingen zijn vennootschappen
- VOF = vennootschap onder firma of Comm V = communautaire vennootschap = onvolkomen
rechtspersonen : rechtspersonen, maar anders dan in de NV, BV, CV zijn bij deze 2 vormen de
vennoten wel aansprakelijk voor de schulden van de vennootschap
• Voordeel van deze 2 vormen: minder vergaande formaliteiten, ook qua bekendmaking
- BV = groot aantal → belangrijk!
- Maatschap = contractuele vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid → stille of tijdelijke
maatschap = puur contractuele afspraak waarbij bij een stille niet iedereen gekend is of een
tijdelijke bv. grote wegenwerken met tijdelijke contractuele samenwerking
- VZW = onderschatting, want lang niet elke VZW is BTW plichtig
- Buitenlandse vennootschappen: aantal groeit!
- Meerderheid = eenpersoonsondernemingen, maar dit daalt wel omdat er steeds meer BV’s zijn
• Op een totaal van 120.478 nieuw opgerichte ondernemingen in 2023:
o Eenpersoonsonderneming: 63.423 (52,6%)
o NV: 654 (0,54%) (nieuwe oprichtingen zijn beperkt en zal dalen → veel meer
dwingende spelregels)
o BV: 41.011 (34,04%)
o CV: 75 (0,06%)
o CommV: 6.664 (5,53%)
o VOF: 2.048 (1,48%)
o Buitenlandse rechtsvorm: 6.603 (5,48%)
1.2. ROL VAN HET VENNOOTSCHAPSRECHT
1. Eerste functie: “corporate law enables business participants to transact easily through the
medium of the corporate entity, and thus lowers the costs of conducting business”
• Het vennootschapsrecht bundelt in wetgevende structuren wat partijen hoe dan ook moeten
doen wanneer ze er zelf over zouden moeten nadenken
• In de plaats van iedere keer opnieuw mensen door het proces te sturen zegt de wet wat de
regels zijn en dan kan je beslissen met meerderheid
• Het recht maakt ook een bestuur
• Deze functie verwijst naar de externe relaties: SE’s, hoe verhouden SE’s zich tot de
aandeelhouders, over de fiscus, etc.
6
, 2. Tweede functie: “a second, equally important function of corporate law: namely, reducing the
ongoing costs of organizing business through the corporate form. Corporate law does this by
facilitating coordination between participants in corporate enterprise, and by reducing the scope
for value- reducing forms of opportunism among different constituencies”
• Deze functie betreft de interne regels – hoe verhouden de aandeelhouders zich t.o.v. elkaar
→ interne werking
• De tweede taak omvat het tegengaan van opportunisme→ als u probeert met he trecht tot
evenwichten te komen in de vennootschap (bv. delegatie aan raad van bestuur) zijn er ook
gevallen waarin dat evenwicht waartoe de wetgever komt stoornissen vertoon = probleem
van opportunisme
1.3. NEVENEFFECTEN: OPPORTUNISME
Opportunisme:
- = kosten verminderen om zo alle betrokkenen te faciliteren
In het kader van het opportunisme is de principle agent theory belangrijk:
- Deze theorie bepaalt dat er een principaal is die een taak delegeert aan een agent. Deze laatste
voert de opdracht/taak uit voor rekening van de principaal en de principaal draagt hiervan de
gevolgen = agency conflict, waarbij de agent conflicterende belangen heeft met de principaal en
de agent geconfronteerd wordt met de kans om zichzelf te bevoordelen en dit ook doet.
- Typisch probleem: bv. zorgvolmacht en verkoop van huis → je hebt een zorgvolmacht voor je
tante en op een gegeven moment moet je als agent het huis verkopen → je kan de prijs laag
zetten om het bv. zelf te verkopen → dit is tegenstrijdig met het belang van je tante (de principaal)
- Dus altijd risico dat de agent iets doet in het nadeel van de principaal en in het voordeel van
zichzelf
Er zijn 3 agency conflicten:
7
, 1. Managers (Agent) vs. aandeelhouders: Managers nemen de beslissingen, ondernemen
handelingen en diegene die hier de gevolgen van dragen zijn de aandeelhouders. Management
kan andere belangen hebben dan de aandeelhouders.
• Bijvoorbeeld: management wil niet veel werken, veel gaan eten en drinken
• Bijvoorbeeld: heel veel grote overnames zijn niet zo economisch voordelig als verwacht, toch
blijven die gebeuren omwille van dit agency conflict: reputatie of stoutmoedigheid van CEO’s
• Bijvoorbeeld: manager krijgt een bonus als de onderneming heel veel KPI’s haalt → manager
gaat zorgen dat die KPI’s gehaald worden, ook al is dit soms niet de juiste beslissing voor de
onderneming
2. Controlerende aandeelhouder vs. minderheidsaandeelhouder: Dit zie je vaak in een hele
grote vennootschap. (genoteerde VS)
• Deze controlerende aandeelhouder zal via de raad van bestuur haar invloed laten voelen,
hoewel de minderheidsaandeelhouders weinig invloed uitoefenen. Bijvoorbeeld korte termijn
dividend in het belang van een controlerende aandeelhouder zodat hij/zij een jacht kan
kopen.
• Bijvoorbeeld: transacties met verbonden partijen
• Bijvoorbeeld: controlerende aandeelhouder heeft geld nodig en gebruikt zijn macht om
dividend uit te keren dat beter in vennootschap zou blijven (is nadelig voor de
minderheidsaandeelhouder)
• Bijvoorbeeld: controlerende aandeelhouder neemt bepaalde bedrijfstak over door zijn
dochteronderneming te laten kopen en later door te verkopen → minderheid kan nu niet
meer op dat voordeel rekenen
• De wet gaat ervan uit dat deze minderheidsaandeelhouders beschermd moeten worden: Zie
infra.
3. Interne VS actoren (aandeelhouders, vertegenwoordigd via management) vs. externe
stakeholders (schuldeisers): Aandeelhouders hebben er belang bij om het vermogen te doen
overbrengen naar hun persoonlijk vermogen, waardoor de schuldeisers van de VS hier niet aan
kunnen. (Uitzonderingen, zie infra)
• Hierdoor zijn er regels waarbij uitkeringen aan aandeelhouders worden beperkt (zie kapitaal
regels, fusie, inkoop van eigen aandelen)
• SE’s zijn de eerste vna die externe stakeholders dus vennootschapsrecht tracht hen te
beschermen)
1.4. VENNOOTSCHAPSRECHT IN CONTEXT
Nog een functie van vennootschapsrecht is het elimineren van kosten: onze economie moet draaiende
blijven = doel!
- Arbeidsrecht: het beschermt werknemers omdat anders niemand zou werken en een AOK zou
sluiten
- Verbintenissenrecht: het beschermt de zwakkere partij (grijze en zwarte lijst van marktpraktijken),
omdat er anders niemand een OK zou aangaan. Indien er geen contracten worden gesloten, zou
de economie niet draaien
- Vennootschapsrecht: dit is er om de entiteit te faciliteren opdat de entiteit gebruikt wordt en dit
laat op zijn beurt de economie draaien
- Fiscaal recht, mededingingsrecht, gemeenrecht, beursrecht, marktpraktijkenrecht: opnieuw om
economie te laten draaien
8
,De belanghebbenden: Vennootschap(srecht) heeft ook te maken met derden
- Shareholders = baas = degene die de vennootschap mogelijk maakt door erin te investeren
- Dan zijn er degenen die belangen er rond hebben (derden) = stakeholders:
• De schuldeisers
• De werknemers, voor zover er werknemers zijn
- Op welke manier leveren we het beste een bijdrage aan de economie in het vennootschapsrecht?
Twee benaderingen:
1. Stakeholder benadering: het doel en de functie van de vennootschap is om het sociaal
welzijn te maximaliseren bv. goede band met de schuldeisers, met de samenleving in ruime
zin, het milieu en de sociale gemeenschap
2. Share holder benadering: het doel en functie van de vennootschap is om profijten te
maximaliseren. De winst moet er zijn voor de aandeelhouders
➔ Compromis is belangrijk: door het bedienen van de aandeelhouders, maak je de rest ook
tevreden
Vennootschapsbelang: in BE wordt de discussie over de stakeholders ook wel het vennootschapsbelang
genoemd
- Term wordt niet gedefinieerd in WVV
- Debat in doctrine:
• = Culmineert in de context van beschermingsmechanismen tegen een openbaar bod (cf.
Brussel 1 maart 1988 – De Generale)
9
, Aandeelhouders (François) vs. alle belanghebbenden (De Cordt): vennootschapsbelang als
instrument om het bestuurlijk handelen (managers, bestuurders) te beperken: Zo kan je
personen aansprakelijk stellen (= in jaren 80)
• Enerzijds zeggen mensen dat de vennootschap een contract is dat aangegaan wordt door de
aandeelhouders en anderzijds ziet men de vennootschap als een sociaal welzijn. (Alle
belanghebbende)
- Cass. 28 november 2013:
• “vennootschapsbelang wordt bepaald door het collectief winstbelang van haar huidige en
toekomstige aandeelhouders”
• Ging over de verantwoordbaarheid van beperkingen aan de overdracht van aandelen op
grond van het vennootschapsbelang: Het belang hiervan door het HVC lijkt erg beperkt
aangezien de feiten gingen over aandeelhouders.
- WVV: bewust geen definitie aangezien het vennootschapsbelang een evolutieve notie is die
onderhevig is aan maatschappelijke evolutie
- Vananroye:
• “Hoe eng het vennootschapsbelang ook wordt begrepen, het wordt in ieder
geval ook bepaald door de verhaalsbelangen van de schuldeisers van de vennootschap”
• Immers: aandeelhouder heeft upside, maar niet negatieve gevolgen (“beperkte”
aansprakelijkheid is in feite niet-aansprakelijkheid): Aandeelhouder zijn kent een positieve
kant wanneer het goed gaat en is bovendien niet aansprakelijk voor de schulden van de VS =
free riders probleem.
• Dit heeft de wetgever opgelost door te zorgen voor regels in het insolventierecht,
gemeenrecht.
- Cass. 9 juni 2021:
• = Misbruik van vennootschapsgoederen door enige aandeelhouder-bestuurder mogelijk
• Ging over een arts die als enige een management vs had, en hij bekostigd privé uitgaven met
het vermogen van zijn VS.
• = zware fiscale gevolgen, waarbij er ook een vordering wordt ingesteld door het parket bij de
strafrechtbank op grond van misbruik van vennootschapsgoederen (= misdrijf) ten nadele
van vermogensbelangen van die VS. hiervoor moet er wel een kwaad opzet zijn.
• Bijvoorbeeld tanken met de tankkaart van de VS, voor de wagen van jouw vrouw.
➔ Cassatie maakte hier een onderscheid tussen privébelang en het vennootschapsbelang
- Conclusie: vennootschapsbelang blijft betwist
Vennootschappen in moeilijkheden:
- Vennootschappen in moeilijkheden → insolventierecht, maar heel wat raakvlakken met
vennootschapsrecht
- 3 hervormingen sluiten op elkaar aan
Van handelaar tot onderneming:
10
