WERK EN WELZIJN
werkgeluk........................................................................................................................... 1
disclosure en solliciteren..................................................................................................... 9
burn-out............................................................................................................................ 12
emotioneel werk............................................................................................................... 28
ongewenst grensoverschrijdend gedrag op het werk........................................................37
schokkende gebeurtenis op het werk...............................................................................43
werken met (psychische) kwetsbaarheid..........................................................................50
werkgerelateerd gebruik van alcohol, andere drugs en medicatie (ADM).........................61
WERKGELUK.
Voorbeeld examenvragen:
1. Welke bijdragen deden Marx en Daens in de geschiedenis van ons werk?
2. Waaruit bestaat het concept ‘werkgeluk’ van Dajo De Prins (2021). Leg elke factor
kort uit.
3. Plezier op het werk kan je opdelen in 2 assen (dus 4 kwadranten). Teken deze
assen en leg elk kwadrant uit.
4. Je hebt 6 soorten werkgeluk. Geef er 3 en leg uit.
5. Leg uit hoe je via de zelfdeterminatietheorie het geluk van werknemers zou
kunnen beïnvloeden?
GESCHIEDENIS VAN WERK(GELUK).
PREHISTORIE:
Werk = (over)leven, dus geen onderscheid en geen verwachtingen.
Samenleven als groep
Geen onderscheid tussen werk-overleven
LANDBOUWREVOLUTIE:
Sedentair + domesticeren, opslag voor winter…
Men gaat anders om met dieren en gewassen
Eerste echte taakverdelingen
Biologisch succes <-> Psychologische nederlaag (plannen, vrezen… daling
kwaliteit van leven)
Succes: beter verdedigen, betere taakverdeling, grotere groepen, …
Nederlaag: voldoende oogsten in de zomer om winter door te komen
bepaalde druk
Werk = straf of vernedering
Werk en geluk worden gescheiden je kan niet werken en gelukkig zijn
Aristoteles: “werk is voor degene die lager in de rang staan”
Wel geluk: buiten werken, oogst zien groeien, planten en dieren verzorgen
Morele en religieuze geboden
1
, 7e verbod: Gemakzucht – traagheid – luiheid
STEDEN EN AMBACHTEN:
Naar de stad
Gilden (groepen rond een bepaalde job)
Werken voor geld blijft een vorm van straf of slavernij.
Waarschijnlijk wel vorm van trots, tevredenheid, bestaanszekerheid.
Karl Marx (19e E)
Verlichtingsfilosoof: uit werk waardigheid en geluk halen eerste persoon
die dat zei
Randvoorwaarden om uit werk geluk te halen:
Goede arbeidsomstandigheden
Eerlijk loon
Afwisselend werk
Werk dat betekenis heeft doordat het leed van anderen verzacht of
genot vergroot
Hoop op gelukkig werkleven sijpelt door.
INDUSTRIËLE REVOLUTIE 1800-1920:
Opdeling in kleine stapjes, iedereen is radartje in groot geheel.
Eindproduct niet zichtbaar voor mensen die eraan hebben meegewerkt.
Weinig ambachtelijke kennis of vaardigheden, saai, repetitief,
gespecialiseerd, hoge tijdsdruk
6 op 7, shiften van 10 à 14u, geen vakantie
Privé bestaat dus niet (zondag = kerk)
Gevaarlijke omstandigheden
TEVREDENHEID 1950-1995:
Veiliger, minder werkuren, vakanties, hogere lonen.
Diensteneconomie vanaf ‘70
Werk én privé gescheiden van elkaar (thuis was het werk afgelopen)
Hoge tevredenheid op werk.
LABOR en OPUS
Latente deprivatie model (Marie Jahoda - 1982):
wat maakt dat een job meer is dan gewoon geld gaan verdienen?
1.structuur in tijd
2.opportuniteiten tot sociaal contact
3.gedeeld doel, bijdrage tot de gemeenschap
4.sociale identiteit (hoe je naar jezelf kijkt) / sociale status (hoe anderen naar
je kijken)
5. zelfrealisatie, betekenisvolle activiteiten
+ Inkomen en andere materiële voordelen (manifest)
Kritiek bij latente deprivatiemodel:
werk is geen vereiste voor een goede (mentale) gezondheid
niet alle werk is fijn of goed: stress, overbelasting, onzekerheid, stigma…
Bandarbeider in ploegensysteem kan ongelukkiger zijn dan de werkloze
maar meestal niet:
2
, Levenstevredenheid ongewild werkloos 4,9/10 <> werkend 6,6/10
(20% hoger)
Angst, woede, onmacht wordt 30% vaker gerapporteerd door
werklozen
Voordeel van werkgeluk voor bedrijf en individu
Blijven gemiddeld 2j langer bij bedrijf
Minder absenteïsme
Broaden-and-build effect (Fredrickson, 2001)
Productiever en creatiever, breder blikveld/gedachten, beter
samenwerken
opbouw van mentale reserve/veerkracht voor mindere momenten
Gelukkiger zijn op het werk kan dus een pos ‘loop’ creëren kans
groter dat je thuis ook gelukkiger bent.
Emotional spill-over (rechtstreeks effect)
HOGE VERWACHTINGEN 1995-…:
Werk biedt potentieel veel levensgeluk.
Verwachtingen: goed loon, extralegale voordelen (auto, maaltijdcheques,
ecocheques, fiets…) voldoende vakantie, leuke collega’s, toffe job, promotie,
inspraak…
WERKGELUK: HET CONCEPT.
Wat ervaren we? Onderzoek
Ben je gelukkig op het werk?
Ben je tevreden op je werk.
Vind je je werk leuk?
WERKGELUK:
Genot: hedonistisch willen om korte termijn zo veel mogelijk genot
Gericht op wat er zich nu aandient en op prettig werk.
Maximaliseren van plezier & minimaliseren van pijn.
geen grootse projecten of grote inspanningen waarvoor je
moet zwoegen om een levensdoel te bereiken
Tijdelijk effect & minder effectief op termijn.
Goede geest: eudemonisch streven naar zelfontplooiing
Verwezenlijking van je inherent potentieel via zinvolle activiteiten,
betekenisgeving.
Streven en ijveren, tijd en energie, zelfs pijn leiden om deze te bereiken,
beter worden.
Niet altijd haalbaar in werkdomein, en niet iedereen heeft evenveel
behoefte
WELZIJN OP HET WERK – WERKGELUK:
Hedonistisch:
Hedonistisch werkgeluk: tevredenheid:
3
, Ben je, alles bij elkaar genomen, tevreden over je werk? (ja/nee)
Hoe tevreden ben je in het algemeen over je werk op een schaal
van 1-10?
Antwoordtijd: gemiddeld 3 sec
Evaluatief proces: nadenken en oordelen.
Vereist een helikopterperspectief (niet voor iedereen eenvoudig).
Stabiel over jaren heen, niet afhankelijk van affect op moment van vraag.
Fundament, maar ook:
Aanvaardend en lage verwachtingsgraad (‘goed genoeg’, dat je
werk hebt)
Afhankelijk van:
5 omgevingsfactoren:
Loon
Evenwicht werk-privé
Veiligheid en gezondheid op werk
Relatie met baas en collega’s
Interessant werk
Zelfbedrog: handig overlevingssysteem
Genen: onderlinge verschillen tussen mensen in algehele TV voor
30%
Wie wel?
91% indien vraag binair werd gesteld (ja/nee)
Op een schaal van 1-10:
8-9-10: 43%
6-7: 29% (gewoon tevreden) dus +/- 75% v.d. Belgen
(heel) tevreden
<5: 28%
Mensen lezen de vraag eerder als: ‘Bent u tevreden DAT u een baan hebt?’
Geestelijke, fysiotherapeuten, psychologen > ober, fabrieksarbeider,
kassière (US, 2007)
Hedonistisch werkgeluk: plezier:
Hoe vaak heb je goede gevoelens terwijl je werkt en hoe vaak slechte?
Als je honderd voorbijgaande gevoelens zou hebben op een typische
werkdag, hoeveel daarvan zijn er positief en hoeveel negatief?
Gevoelens hebben een functie (zie les ‘Emotioneel werk’)
Toestand van voorbijgaande aard (seconden of minuten)
Gelijktijdig goede en slechte affecten ervaren kan, meestal één de
bovenhand
Onderzoek: r(positieve en negatieve ervaren gevoelens) = ⊝
2 dimensies
4
