SAMENVATTING OFD AJ 23-24
les 1: blinde vlekken en paradoxen
Les 1-3: Kritische genealogie: ontstaan, context en evolutie van het feminisme
Les 4-6: Verschillende theoretische stromingen in het feminisme en filosofische debatten
Les 7-9: Specifieke thema’s gastcolleges
Inhoud van les 1:
Feminisme: Feminisme verwijst naar zowel een theoretisch kader als een sociale beweging die zich inzet
theorie en voor gelijke rechten en kansen voor vrouwen op politiek, economisch, sociaal en cultureel
beweging gebied. Als theoretisch kader onderzoekt feminisme de sociale constructies van geslacht en
gender, en streeft het naar het begrijpen en opheffen van ongelijkheden tussen mannen en
vrouwen. Als sociale beweging voert het actie om concrete veranderingen te bewerkstelligen
en genderongelijkheid tegen te gaan.
Feminisme en De relatie tussen feminisme en filosofie is vaak als paradoxaal beschouwd, omdat de
filosofie: een traditionele filosofische canon vaak gedomineerd wordt door mannelijke denkers en
paradoxale perspectieven. Feministische filosofie daagt deze traditionele perspectieven uit en
verhouding onderzoekt kritisch hoe geslacht en gender de filosofische reflectie beïnvloeden. Het
probeert ook de ondervertegenwoordiging van vrouwelijke denkers in de filosofie aan te
pakken en de stemmen van vrouwen te integreren in filosofische discussies.
Vrouwelijke De geschiedenis van de filosofie is lange tijd gedomineerd geweest door mannelijke denkers,
denkers in maar er zijn ook veel vrouwelijke filosofen die belangrijke bijdragen hebben geleverd. Vanaf
historisch de middeleeuwen tot de hedendaagse tijd hebben vrouwen zoals Hypatia, Mary
perspectief Wollstonecraft, Simone de Beauvoir en bell hooks filosofische ideeën ontwikkeld die de
aandacht vestigen op genderkwesties en bijdragen aan het feministische gedachtegoed.
Hypatia:
een filosofe en wiskundige uit het oude Alexandrië, wordt vaak herinnerd als een van de eerste
vrouwelijke filosofen. Haar rol binnen het feminisme ligt in haar bijdrage aan het doorbreken van
genderbarrières in de filosofie en het aanmoedigen van vrouwen om intellectueel actief deel te nemen
aan het maatschappelijke discours.
Mary Wollstonecraft:
Mary Wollstonecraft wordt beschouwd als een pionier van het feminisme. In haar werk "A Vindication
of the Rights of Woman" (1792) pleitte ze voor de gelijke rechten van vrouwen op onderwijs en sociale
participatie. Ze benadrukte dat vrouwen niet inherent minderwaardig waren aan mannen en bepleitte
voor de ontwikkeling van de rede en educatie als middelen om genderongelijkheid te bestrijden.
Simone de Beauvoir:
De Franse filosofe Simone de Beauvoir, vooral bekend om haar invloedrijke werk "Le Deuxième Sexe"
(The Second Sex), analyseerde de sociale constructie van vrouwelijkheid en benadrukte het belang van
vrouwen die hun eigen identiteit definiëren. Ze betoogde dat vrouwen als 'de Ander' werden
beschouwd en riep op tot de bevrijding van vrouwen van sociale en culturele beperkingen.
Bell Hooks:
bell hooks, een hedendaagse Amerikaanse schrijfster en sociaal criticus, heeft bijgedragen aan de
feministische theorie door kwesties van ras, klasse en gender met elkaar te verbinden. Ze benadrukt
het belang van intersectionaliteit en bekritiseert de neiging van het feminisme om zich te concentreren
op de ervaringen van blanke vrouwen. Haar werk draagt bij aan een meer inclusieve en intersectionele
benadering van feminisme.
Verlichting en De Verlichting en verschillende revolutionaire periodes hebben bijgedragen aan de
revoluties: ontwikkeling van feministische ideeën. De nadruk op rede, gelijkheid en individuele rechten
katalysators voor tijdens de Verlichting inspireerde sommige denkers om na te denken over de ongelijke
feministische behandeling van vrouwen. Tijdens revolutionaire periodes, zoals de Franse Revolutie,
eisen kwamen feministische stemmen naar voren die pleitten voor gelijke rechten en kansen. Deze
historische gebeurtenissen fungeerden als katalysatoren voor de ontwikkeling van
feministische eisen en de strijd voor gendergelijkheid.
O F D 1 | 147
, • Golf 1: 1848-1920: vrouwenkiesrecht en juridische gelijkheid door suffragettes die vochten
voor stemrecht, eigendom en onderwijs ➔ Seneca Falls convention 1848: begin van 1e
feministische golf en landen zoals VSA en VK zagen belangrijke evolutie op gebied van
vrouwenrechten
• Golf 2: 1960-1980: seksuele rechten (baas in eigen buik), gelijke beloning (gelijk loon voor
gelijk werk)en genderrollen: popularisering van vrouwenstudies, the feminine mystique van
Betty Friedan en oprichting van NOW= National Organization for Woman, waren belangrijke
momenten, Roe v. Wade: zaak leidde tot legalisatie van abortus in VS in 1973
• Golf 3:midden jaren 1990e: DIY feminisme (= nadruk op individuele expressie en keuze),
reflectie op vorige feministische beweging, discussie voer intersectionaliteit, Bell Hooks
(intersectie gender en ras + publicatie Ain’t I a woman: intersectie tss racisme en seksisme)
Audre Lorde (activiste die pleitte voor intersectionaliteit: herkennen van versch identiteiten),
opkomst van queer-theorie: complexiteit van genderexpressie en seksuele identiteit
• Golf 4: 2010: genderongelijkheid op het werk, geweld tegen vrouwen, discriminatie op basis
van seksuele geaardheid en genderidentiteit (LGBTQ+-rechten), voortdurende strijd van
reproductieve rechten Malala Yousafzai: Pakistaanse activiste voor meisjesonderwijs en
jongste nobelprijswinnares , 2017: Women’s Marches: reactie op inauguratie van Trump als
uiting van solidariteit en pleidooi voor vrouwenrechten. en activisme zoals #Metoo-
bewegingen = blootleggen van seksueel misbruik en machtsmisbruik met als doel voor de
repolitisering van feminisme in woman’s marches en stakingen en #everydaysexism-
beweging
Feminisme wordt gezien als een theorie EN sociale beweging. Wat zeggen Beyonce, Sara Ahmed & Karen Offen
daarover?
Beoyonce feminisme draait om gelijke rechten voor mannen en vrouwen en de noodzaak van een open
dialoog hierover.
Sara Ahmed Ze beschrijft feminisme als een woord dat hoop, energie en geschiedenis oproept.
Feminisme wordt gepresenteerd als een kritische beweging gericht op sociale verandering,
waarin gelijkheid, vrijheid en rechtvaardigheid centrale waarden zijn. De geschiedenis van
feminisme wordt benaderd als complex en niet-lineair, en de strijd tegen genderongelijkheid
en seksisme wordt gezien als een positief constructief project met een brede ethisch-
politieke agenda, inclusief intersectioneel feminisme dat aandacht heeft voor meerdere
vormen van onderdrukking. De les benadrukt dat feminisme geen eenduidige betekenis
heeft, maar ook geen 'anything goes' is. Het omvat de bestrijding van machtsongelijkheid en
seksisme, waarbij persoonlijke ervaringen als vertrekpunt dienen en worden verbonden met
theoretische kaders. Sara Ahmed wordt aangehaald om het idee te introduceren dat "the
personal is theoretical" en "the personal is institutional," waarbij persoonlijke ervaringen
worden verbonden met theoretische concepten en institutionele structuren.
Karen Offen feminisme te definiëren als een uitgebreide kritische reactie op de systematische
ondergeschiktheid van vrouwen, met zowel een systeem van ideeën als een beweging voor
sociaal-politieke verandering. Het begrip "subordination" wordt geïntroduceerd als een
systemische en institutionele verankering van genderongelijkheid in wetten, instellingen,
gewoontes en praktijken.
Ontstaan van het Feminisme:
Ideeën en verzet tegen genderongelijkheid zijn van alle tijden en plaatsen, maar de georganiseerde feministische
beweging begon pas aan het einde van de 19e eeuw in Europa en de VS.
De term "féminisme" ontstond in die periode.
Hubertine Auclert en La Citoyenne:
Hubertine Auclert, was een belangrijke figuur die streed voor vrouwenkiesrecht en bekend stond om haar publicatie
"La Citoyenne." De beweging verspreidde zich snel maar werd controversieel door de associatie met
"vermannelijkte vrouwen."
O F D 2 | 147
, Paradoxale Basis in Verlichtingsideeën en 18e-eeuwse Revoluties:
Het feminisme heeft een paradoxale basis, waarbij het zowel kritiek levert op als voortbouwt op Verlichtingsideeën
en de revoluties uit de 18e eeuw. Complexe ideeën als gelijkheid, vrijheid, rechten, burgerschap en emancipatie
vormen de kern, wat leidt tot een paradox van gelijkheid en verschil.
Citaten over Feministische Paradox:
Citaten benadrukken de paradox binnen het feminisme, waarbij het streven naar gelijke rechten en het beëindigen
van mannelijke overheersing kan leiden tot het produceren van de "seksuele verschil" die het probeert te
elimineren.
Feministische Golven als Metafoor:
- Feministische golven worden gepresenteerd als een metafoor voor continuïteit en discontinuïteit. De
beweging bouwt voort op bestaande tradities maar legt telkens andere accenten, met evoluties en breuken.
- Er worden echter beperkingen benadrukt, waaronder de onzichtbaarheid van bewegingen en sleutelfiguren
buiten deze 'golven', simplificatie van ideeën en strijdpunten, en een Westers perspectief dat prioriteiten
van specifieke groepen centraal stelt.
Metafoor van de Lavastroom:
Als alternatieve metafoor wordt de lavastroom geïntroduceerd, die een permanente kritische onderlaag
vertegenwoordigt die op bepaalde momenten en plaatsen tot uitbarsting komt, als een bedreigende en vloeibare
vorm van ontevredenheid tegen patriarchale structuren.
Citaat (Simidele Dosekun, 2007, p. 43) Uitleg
Citaat: "Om de historische wortels van hedendaagse feministische Het citaat benadrukt dat bij het onderzoeken van de
praktijk in Afrika te verkennen, is het meer geschikt om te vragen historische wortels van hedendaagse feministische
of, hoe en waarom Afrikaanse vrouwen historisch gezien de
praktijken in Afrika, het belangrijker is om te begrijpen hoe
omstandigheden hebben weerstaan die hen als vrouwen
onderdrukten, in plaats van te vragen of exact dezelfde praktijken en waarom Afrikaanse vrouwen historisch gezien verzet
in het verleden hebben bestaan. Als we deze meer genuanceerde hebben geboden tegen onderdrukkende omstandigheden
vraag stellen, lijkt het duidelijk dat vrouwen - sommige, zo niet dan om te zoeken naar exact dezelfde praktijken uit het
allemaal - onderdrukkende, patriarchale instellingen en gebruiken verleden. Het wijst op het historische verzet van vrouwen
moeten hebben weerstaan wanneer dat nodig was. (...) tegen onderdrukkende instellingen en gebruiken, vooral
Wetenschappers die de koloniale periode in Afrika bestuderen,
tijdens de koloniale periode, waarbij wordt opgemerkt dat
hebben de aanwezigheid van wat we een inheems feministisch
bewustzijn zouden kunnen noemen, getraceerd in verschillende er een inheems feministisch bewustzijn aanwezig was in
vrouwenbewegingen over het hele continent. Ze hebben ook verschillende vrouwenbewegingen op het continent. Het
betoogd dat het feministische bewustzijn van vrouwen suggereert ook dat het feministische bewustzijn van
voortkwam uit hun verzet tegen het kolonialisme en hun vrouwen voortkwam uit hun verzet tegen kolonialisme en
deelname aan nationalistische strijd, en dat vrouwen vaak hun betrokkenheid bij nationalistische strijd, waarbij ze
prekoloniale vormen en strategieën van organisatie gebruikten."
vaak gebruikmaakten van prekoloniale vormen en
strategieën van organisatie.
Citaat (Geneviève Fraise, 2019, p. 63) Uitleg
"Filosofie is het sterkste bastion, omdat het het meest symbolische Het citaat benadrukt dat filosofie een symbolisch bastion is
bastion is, van mannelijke overheersing. In deze discipline, waarin van mannelijke overheersing. Ondanks haar academische
ik een student, gecertificeerd, tweemaal toegelaten tot het
prestaties en onderzoekstitels wordt de spreker, Geneviève
concours (agrégation), en onderzoeker aan het CNRS was, werd
en wordt de titel van filosoof betwist. Ik zie dit dagelijks in mijn Fraise, voortdurend betwist in haar claim als filosoof. Er
interventies hier en daar. Men noemt me altijd eerst 'historica', wordt gewezen op de neiging om haar eerst als 'historica' te
alsof ik feiten vertel in plaats van concepten te hanteren. (...) labelen, wat suggereert dat ze feitelijke gebeurtenissen
Voorafgaand aan de persoon is het het denkobject zelf vertelt in plaats van abstracte concepten te manipuleren. Ze
(geslacht/gender, gendergelijkheid, gendering van de wereld) dat beschrijft haar beslissing om deel te nemen aan een
problematisch is. Dus bleef er het avontuur over: het avontuur van
transdisciplinair avontuur, samen met historici, sociologen,
de transdisciplinariteit met historici zeker, maar ook met
sociologen, literatuurwetenschappers en zelfs economen: alles uit literatuurwetenschappers en zelfs economen, om relevante
de kast halen om de juiste vraagstukken te formuleren en vraagstukken te formuleren en de uitwisseling als een
uitwisseling beoefenen als een methodologische noodzaak; methodologische noodzaak te ervaren. Daarnaast
deelnemen aan de geschiedenis, met name aan de benadrukt ze haar betrokkenheid bij de
vrouwenbevrijdingsbeweging. "De straat en de bibliotheek" vrouwenbevrijdingsbeweging, waarbij ze aangeeft dat
hebben dus vanaf het begin naast elkaar bestaan."
zowel activisme op straat als academisch werk in de
bibliotheek vanaf het begin samengingen.
O F D 3 | 147
