Gerechtelijk recht
Inhoudsopgave
Deel 1: Wezen en functie van het gerechtelijk recht
1. Hoofdstuk 1: Begripsomschrijvingen
• Algemeen rechtsbeginsel: verbod eigenrichting
• Geweldsmonopolie van de staat
• Bronnen van het gerechtelijk recht
2. Hoofdstuk 2: Basisbeginselen
• Grondrechten: recht van verdediging
• Toegang tot het gerecht (art. 6 EVRM)
• Onafhankelijk en onpartijdig gerecht
• Eerlijke en openbare procesvoering
• Redelijke termijn en procesgelijkheid
• Partijautonomie
Deel 2: Basisbegrippen van het gerechtelijk recht
1. Hoofdstuk 1: Rechtsvordering
• Begripsomschrijving
• Kenmerken rechtsvordering
• Toelaatbaarheid: belang, hoedanigheid en rechtspersoonlijkheid
2. Hoofdstuk 2: Geschil
• Begripsomschrijving
• Geschiloplossing
3. Hoofdstuk 3: Geding
• Begripsomschrijving
• Gedingregels: vormvoorschriften, termijnen, loyaliteit
4. Hoofdstuk 4: Rechtsprekende handeling
• Begripsomschrijving
• Gevolgen: gezag van gewijsde, uitvoerbaarheid, bewijswaarde
Deel 3: Rechterlijke organisatie
1. Hoofdstuk 1: Staatsmacht
1
, • Rechterlijke macht en scheiding der machten
• Openbaar Ministerie
• Federale structuur en bevoegdheden van rechters
2. Hoofdstuk 2: Structuur van de rechterlijke macht
• Piramidale structuur
• Bijzondere en administratieve rechtscolleges
• Specifieke regelingen voor Eupen en Brussel
3. Hoofdstuk 3: Overzicht van rechtscolleges
• Vredegerecht
• Politierechtbank
• Rechtbank van eerste aanleg
• Ondernemingsrechtbank
• Arbeidsrechtbank
2
,Deel 1: Wezen en functie van het gerechtelijkrecht
Hoofstuk 1: begripsomschrijvingen
Begripsomschrijvingen
- Algemeen rechtsbeginsel: verbod eigenrichting
= wie zijn subjectieve of materiële rechten daadwerkelijk wilt realiseren,
moet noodgedwongen een beroep doen op de rechter
Of een scheidsrechter voor materies waar een dading is toegelaten
- Niemand mag het recht in eigen handen nemen en zonder
overheidshulp met
Eigenmachtsmiddelen een vermeende civiele aanspraak afdwingen
= bovendien is eigenrechting verboden, dit verbod geldt trouwens als
algemeen rechtsbeginsel
- De staat heeft het monopolie van het geweld
= er is maar 1 iemand die geweld mag plegen en dat is de staat
- Een geweldsmonopolie is het alleenrecht van de staat om fysiek
geweld en dwang te gebruiken. Het geweldsmonopolie is volgens de Duitse
socioloog Max Weber één van de definieerde kenmerken van een
soevereine staat
- Staat verplicht om een gerechtelijk apparaat en executierecht te
organiseren (zie ook art 6 EVRM)
Gerechtelijk recht=is het geheel van rechtsregels die betrekking hebben
op de voormelde effectuering van de materieelrechtelijke aanspraken van
de rechtssubjecten. Het gerechtelijk recht is bijgevolg meer dan louter
(burgerlijk) procesrecht. Het proces “n de sprocedure zijn immers slechts
onderdelen van deze rechtstaal. Het gerechtelijk recht omvat niet alleen
regels inzake het geschil en het geding, laar ook omtrent de
rechtsvorderingen ban de rechtsobjecten de rechterlijke organisaties, de
rechtsmacht en bevoegdheid van de hoven en rechtbanken. Ook het
exucutierecht is een wezenlijk onderdeel van het gerechtelijk recht
Materieelrecht (= al de rechten en plichten die je krijgt uit het recht —>
gerechtelijkrecht (materieel recht die niet wordt nageleefd) bv. Geleverd
krijgen wa ik heb gekocht, onderhoudsgeld ga krijgen…
Matterieel recht —> gerechtelijk recht
3
,Bronnen
Internationale regels
- Verdragen art. 6 EVRM
- Europese verordeningen: Brussels Ibis (2012), betekeningsverordering
Grondwet: rechterlijke macht (hoven en rechtbanken) + fundamentele
waarborgen
Gerechtelijk wetboek (Ger.W), 1976, belangrijke wijzigingen
- Wijzigingen
Eerste wijziging wet 3 aug 1992
Tweede wijziging wet 26 apil 2007
Gerechtelijke hervormingen gerechtelijk landschap 2024
Potpourriwetten I-VII 2015-2018
Bijzondere wetten en andere wetboeken
Boek 8 is het bewijs, zorgt ervoor dat je gelijk hebt of niet
Raad van Europa is niet hetzelfde als Europese uni!
Begripsomschriving
Art. 6.1 EVRM: “Bij het vaststellen van zijn burgerlijke rechten en verplichtingen
of bij het bepalen van de gegrondheid van een tegen hem ingestelde vervolging
heeft eenieder recht op een eerlijke en openbare behandeling van zijn zaak,
binnen een redelijke termijn, door een onafhankelijk en onpartijdig gerecht dat bij
de wet is ingesteld. De uitspraak moet in het openbaar worden gewezen maar de
toegang tot de rechtszaal kan aan de pers en het publiek worden ontzegd,
gedurende de gehele terechtzitting of een deel daarvan, in het belang van de
goede zeden, van de openbare orde of nationale veiligheid in een democratische
samenleving, wanneer de belangen van minderjarigen of de bescherming van het
privéleven van procespartijen dit eisen of, in die mate als door de rechter onder
bijzondere omstandigheden strikt noodzakelijk wordt geoordeeld, wanneer de
openbaarheid de belangen van een behoorlijke rechtspleging zou schaden.”
Hoofdstuk 2: Basisbeginselen
1.Grondrechten: Algemeen
1. Essentie van Grondrechten:
• Grondrechten zijn fundamentele rechten die essentieel zijn voor de realisatie van de
materiële aanspraken van rechtssubjecten.
• Schending van deze rechten moet altijd gesanctioneerd worden door het objectieve recht.
4
, • Deze rechten vallen onder de algemene beginselen van een behoorlijke civiele procesgang en
behoren tot de institutionele rechten die de werking van het gerecht waarborgen, evenals de
uitvoering van rechterlijke en arbitrale uitspraken.
2. Toepassing van Grondrechten:
• Oorspronkelijk waren deze rechten bedoeld ter bescherming van rechtssubjecten tegen de
overheid, maar tegenwoordig gelden ze ook in onderlinge verhoudingen tussen particulieren
(derdenwerking).
• De nadruk ligt op een zorgvuldige geschilbeslechting, waarbij alle betrokkenen zorgvuldig
handelen tijdens het proces.
3. Grondrechten in het Gerechtelijk Recht:
• De grondrechten kunnen worden gecategoriseerd op basis van hun doel:
a) De rechtsvordering van rechtssubjecten,
b) De rechtsmacht,
c) Het geding zelf.
• Deze rechten worden vaak samengevat als het “recht van verdediging” (eerlijke
behandeling).
4. Toepassing van het Recht van Verdediging:
• Het recht van verdediging wordt meestal toegepast zonder expliciete vermelding als
grondrecht, maar soms wordt het wel genoemd in de parlementaire voorbereiding.
1.Toegang tot het gerecht art 6. EVRM
1. Recht op Toegang tot het Gerecht:
• Iedere persoon heeft het recht op vrije en kosteloze toegang tot het gerecht om zijn
materiële rechten te effectueren. Dit recht houdt ook het verbod op eigenrichting in, wat
betekent dat men niet zelf recht mag verschaffen, maar de rechter dat moet doen (artikel 5
Ger.W.).
• Het niet naleven van deze verplichting door de rechter wordt streng gesanctioneerd
(bijvoorbeeld volgens artikelen 258 van het Strafwetboek en artikelen 404, 648, 4°, en 1140, 4°
van het Gerechtelijk Wetboek).
2. Grondrechten en Internationale Verdragen:
• Het recht op toegang tot het gerecht is verankerd in artikel 6 van het Europese Verdrag voor
de Rechten van de Mens (EVRM) en artikel 14 van het Internationaal Verdrag inzake
Burgerrechten en Politieke Rechten (BUPO).
• De wetgever moet ervoor zorgen dat dit recht daadwerkelijk door iedereen kan worden
uitgeoefend.
3. Beperkingen op Toegang:
• Artikel 1023 Ger.W. verbiedt clausules die de schuldvordering verhogen wanneer deze via de
rechter wordt geëist. Zulke bedingen zijn in strijd met het recht om zich in rechte te verdedigen
en zijn daarom nietig.
5
, • Dit recht op toegang tot het gerecht heeft betrekking op de openbare orde, waardoor
dergelijke overeenkomsten ongeldig zijn.
2.Onafhankelijk en onpartijdig gerecht
1. Recht op Onafhankelijk en Onpartijdig Gerecht:
Iedereen heeft recht op een uitspraak door een onafhankelijk en onpartijdig gerecht dat bij wet is
ingesteld. Dit recht is vastgelegd in de Belgische Grondwet (artikelen 13, 144, 145, 146, 151, 152, 154
en 157) en in internationale verdragen (artikel 6 EVRM en artikel 14 BUPO-Verdrag).
Dit grondrecht benadrukt zowel de onafhankelijkheid als de onpartijdigheid van het gerecht, en de
rechtsstaat wordt hierin geconcretiseerd.
2. Natuurlijke Rechter:
Elk rechtssubject heeft recht op zijn “natuurlijke rechter”, wat betekent dat men niet tegen zijn wil
van de rechter mag worden afgetrokken die de wet hem toekent (artikel 13 Gw.).
Het rechtssubject moet zijn materiële rechten kunnen effectueren volgens objectieve en vooraf
vastgestelde regels, zowel als eiser als verweerder.
3. Beperkingen en Uitzonderingen:
Afwijkingen van de algemene regeling zijn alleen toegestaan als er een redelijke en
objectieve verantwoording is.
Artikel 13 Gw. moet worden gelezen in samenhang met artikel 146 Gw., dat de oprichting
van buitengewone rechtbanken verbiedt, en het beoogt misbruiken uit het Ancien
Régime te voorkomen.
Een rechtssubject kan alleen voor een rechtscollege worden gedaagd waarvan de
jurisdictie vooraf bij wet is vastgesteld, en hogere rechtsinstanties mogen geen zaken
willekeurig naar zich toe trekken (evoceren).
3.Eerlijke en openbaar proces
1. Recht op Eerlijk en Openbaar Proces:
Iedereen heeft recht op een eerlijke en openbare behandeling van zijn geschil binnen een redelijke
termijn, met een met redenen omklede uitspraak in een openbare terechtzitting (artikel 6 EVRM,
artikel 14 BUPO-Verdrag, artikel 148 en 149 Gw.).
Dit recht voorkomt rechterlijke willekeur en bevordert de informatieverschaffing aan het publiek,
onder andere via de media.
2. Fundamentele Beginselen:
Het recht op een eerlijk proces omvat een aantal fundamentele beginselen:
Recht op tegenspraak: Elke partij moet de mogelijkheid hebben om zich uit te
spreken over de standpunten van de andere partij.
Gelijkheid van procespartijen: Alle partijen moeten gelijke kansen hebben in het
proces.
Partijautonomie: De partijen hebben de vrijheid om hun processtrategie te bepalen.
Redelijk termijn
6
