College 1
Basisvaardigheden introductie
Basishouding luisteren
Verplichte literatuur: collegetekst luisteren + (hoofdstuk van Hill)
Conceptueel kader
Psychologische basisvaardigheden voor gesprek en begeleiding…
Meer dan vaardigheden voor de praktijk van de psycholoog…
Basisvaardigheden voor gesprek
- Persoonlijke houdingen en attitudes
- Relationele vaardigheden
- Gespreksvaardigheden
• Luisteren, observeren, …
• Parafraseren, reflecteren, …
• Interpreteren, confronteren, …
Basisvaardigheden voor begeleiding
Een begeleiding is een traject van verschillende gesprekken en/of andere
hulpverleningsactiviteiten
- Alle basisvaardigheden voor 1 gesprek gelden ook voor de ganse begeleiding
- Bijzondere momenten in een begeleiding die niet in elke sessie voorkomen, zoals het
verkennen van de hulpvraag
- Gespreks-overschrijdende aspecten die een rol spelen in het ganse
begeleidingstraject:
• De persoon en zelfzorg van de hulpverlener
• De dynamiek van de werkrelatie
• …
Conceptueel overzicht
1
© Merel Praet
,Psychologische basisvaardigheden voor gesprek en
begeleiding
≠ gevorderde, klinische of therapeutische vaardigheden:
o Behandelcontract
o Diagnose (specifiek naar bepaalde stoornissen of persoonlijkheidskenmerken)
o Therapeutische interventies (diagnose, situaties, fase therapie)
o Specifieke randvoorwaarden (tijdsduur, betaling, locatie, vorm)
2
© Merel Praet
,Met aandacht luisteren als basishouding
Luisteren is niet gemakkelijk ‘every head is a world’ (elk hoofd is uniek)
1. Wanneer elk hoofd een wereld is, is elk hulpverleningsaanbod het binnentreden
van iemands ‘wereld’
2. Dit eist een zorgzaam en neutraal luisteren
Basisinstrumentarium van de hulpverlener
- Elk aanbod (programma, interventie) is slechts werkzaam wanneer ze in een goede
werkrelatie wordt aangeboden
- Kennis zit niet in een doos, maar wordt aangeboden door een professionele
hulpverlener binnen een goede werkrelatie
- Dit verondersteld een goede receptieve basishouding als basis voor een actieve en bij
de persoon en die zijn vraag passende hulpverlening
Luisteren, dat kan elk kind? Of is het toch een
leerproces?
1) Elk kind leert ‘luisteren’
Oprecht en geïnteresseerd in zich opnemen wat de ander verteld
VS. Gehoorzamend en angstig doen wat de ander vraagt
2) Oprecht luisteren verfijnen doorheen latere goede relaties
Eerst vooral door (volwassen) familieleden, leerkrachten, …
Later in peer-relaties met siblings en in vriendschappen
3) Hulpverlener worden
Oefenen en verfijnen van deze vaardigheden
Leren hanteren binnen een specifieke context en relatie
Tegen achtergrond van groeiende theoretische bagage
3
© Merel Praet
, Startpunt van elke hulpverlening
1) OPEN
Neem in je op wat de ander echt vertelt
2) AANDACHTIG
Schenk gedetailleerde aandacht aan het verhaal van de ander
3) MILDE NIEUWSGIERHEID
Vraag je af wat de ander precies bedoelt, waarom hij/zij de dingen ziet en
ervaart zoals hij/zij ze verwoordt
Belang van gehoord (/gezien) worden
1. Essentieel voor iemand gevoel van identiteit
2. Helpt om stil te staan bij en te ontdekken wat je zelf denkt en/of voelt
3. Helpt bij het verwerken van een ervaring
Met andere woorden: bevordert persoonlijke groei
Still face experiment: wanneer nood aan gezien/gehoord worden genegeerd wordt
- Moeder moet 2 minuten kind gewoon aankijken zonder interactie
- Kind schreeuwt, weent, doet alles om aandacht te trekken, wordt hopeloos
wel gehoord worden (video peuter en papa)
‘gezien willen worden’ gaat vooraf aan ‘gehoord willen worden
- Bij jonge kinderen ligt de nadruk sterker op non-verbale communicatie.
- Bv. Baby’s die huilen, ouders die affecten woorden geven, en later het leren
benoemen van emoties zelf
met aandacht luisteren: enkele technische
aspecten
1) externe basisvoorwaarden
2) interne voorwaarden
3) uiting van aandachtige ingesteldheid
4) een ‘inquisitive stance’
5) elementen van een goede luisterhouding
6) specifieke vaardigheden
7) gebeuren vs. Affectieve kleur
8) metaforen en symbolen
9) luisteren in een werkrelatie
10) blokkades bij het luisteren
4
© Merel Praet
