Rechtssociologie
Hoorcollege 1
1. Waarover gaat rechtssociologie?
1.1. Methode
Feiten omzetten in regels.
Juridische (doctrinaire) methode
- Feiten verzamelen (voor zover juridisch relevant) → (beperkt)
empirisch.
- De regel moet worden ‘gevonden’ → heuristiek.
- De regel kan open of vage normen bevatten → interpreteren volgens
de juridische technieken.
- De geldigheid van een norm controleren → beoordelen volgens de
interne systematiek, formeel-juridische criteria.
- Meerdere grondrechten zijn van toepassing → afwegen.
- Regelcreatie of bestaande regel kent gebreken → voorschrijven hoe
het ‘zou moeten’ (sollen/ ought to be) / verbeteren van de regel
(normatief).
- Deze beslissingen / een standpunt moeten worden verdedigd →
argumentatie.
Binnen de grenzen van doctrine, bewaken van coherentie van de doctrine.
,Empirische methode
Hoe staat het recht in de samenleving?
Wetenschappelijke, systematische gegevensverzameling in de praktijk
→ Wetenschappelijk en niet een buikgevoel benadering.
- Betrouwbaarheid: Repliceerbaarheid, als je een onderzoek opnieuw
en opnieuw doet zou het resultaat hetzelfde moeten blijven.
- Externe validiteit/ representativiteit:
- Interne validiteit: bijvoorbeeld hoeveel vonnissen gaan er over rijden
onder invloed en uw conclusie is dat bestuurders vinden dat ze te
zwaar gestraft worden. De vraag en de conclusie matchen niet.
- Objectiviteit van de data: de onderzoeker is deel van het onderzoek,
hij/ zij kan dan ook de gegevens beïnvloeden.
Technieken in de rechtssociologie: een survey (een steekproef), interviews,
veldwerk en statische analyses.
Voorbeeld van doctrinaire methode: genitale verminking/besnijdenis
Voorbeeld van doctrinaire methode: abortus in België.
1. Vastelling van een onderzoeksprobleem: je kan over dit onderwerp
nog onderzoeksvragen stellen.
2. Onderzoeksvragen in juridisch doctrinair onderzoek.
3. Zoeken en analyseren van juridische bronnen.
De vragen die worden gesteld in een doctrinair onderzoek en in
rechtssociologisch onderzoek zijn verschillend.
Doctrinaire trefwoorden, formuleringen en vragen
- Privaatrecht, strafrecht, gerechtelijk recht, personen- en familierecht,
…
- De rechtmatigheid van …, de bevoegdheid om …, de strijd van … met
…, de aansprakelijkheid van …, de strafbaarheid van …, de
gebondenheid aan …, de rechtsgevolgen van …, de geldigheid van ….,
(uitzonderings)gronden, rechten, plichten, ... botsing, afweging, …
, - Inhoud van een verdrag, wet, decreet, voorstel, procedure, …
- Inhoud van een vonnis of een arrest.
- Doctrine, rechtssystematiek, dogmatiek.
Law in the books: hoe luidt het recht? Wat is het toepasselijk recht?
- De effectiviteit van …, de doelmatigheid van …, de werking van …, de
effecten of risico’s van …, het functioneren van …
- De oorzaken van…, de totstandkoming van…, de invloed van…
- Ervaringen met …, de perceptie van…, de aanvaarding van…, de
waardering van…
- Verklaring, gevolgen en oorzaken.
Law in action: hoe is het recht ontstaan? Hoe werkt het recht?
, 1. Waarom rechtssociologie?
Overzicht van argumenten, oude en nieuwe
1. Academisering van de rechtenstudie;
2. Maatschappelijke ontwikkelingen en het recht;
3. Professionele ontwikkelingen: evoluties binnen de juridische
beroepen;
4. Meerwaarde voor de rechtspraktijk: concrete voorbeelden voor
juridische beroepen.
1) Academisering van de rechtenstudie
Niet vanuit je buikgevoel bepaalde aspecten/ situaties gaan benaderen
maar vanuit een (rechts)sociologische blik.
2) Maatschappelijke ontwikkelingen en het recht
- Er is toenemende complexiteit
- (mondige) burger wil meer verantwoording en inspraak
- Schaarse overheidsmiddelen: wetgeving en geschilbeslechting
- Better regulation: groei van evaluatiecultuur (wat werkt best?)
- Meer aandacht voor handhaving, uitvoering en naleving van regels