INLEIDING: EXTERN RECHT (PWP 1)
1. WAT GAAN WE BESTUDEREN?
We gaan bezig zijn met RECHT, om specifieker te zijn met… RECHTSGESCHIEDENIS = studie van het recht
doorheen de eeuwen
- Normaal zou recht logisch moeten zijn (het zou moeten voorvloeien uit de logica) want het gaat om regels
die de samenleving regelen, mensen gaan enkel regels volgen indien ze het logisch vinden, goed recht is dus
zoveel mogelijk logisch
Er zijn regels waarvoor je de geschiedenis niet nodig hebt om de rechtsregel te begrijpen “als je iets kapot
maakt van iemand moet je dat terugbetalen” -> zijn logisch en daar heb je dus geen geschiedenis voor nodig
MAAR in het recht zijn er heel wat regels die niet logisch in elkaar zitten en dan heb je wel de geschiedenis
nodig
want recht ≠ logica
- Voorbeeld: EOT (echtscheiding door onderlinge toestemming = koppel gaat uit elkaar maar ze doen dat in
onderling akkoord, ze zijn het eens over hoe ze uit elkaar gaan)
o de logica zou dan zijn dat de twee mensen die uit elkaar gaan gewoon naar het gemeentehuis gaan
en het laten registreren MAAR het gebeurt niet op die logische manier, in BE als je uit elkaar
gaat en ook al maak je daar geen ruzie over moet je naar de RB -> dat is niet logisch wanneer het
gaat om een EOT – met de logica kan je het niet begrijpen – als je logisch denkt zou je het afschaffen
– je kan het enkel begrijpen vanuit de geschiedenis (komt aan bod in intern recht)
§ reden: erfenis van de kerk in de middeleeuwen – de kerk in de middeleeuwen wou niet
dat mensen uit echt konden scheiden – je kon wel van tafel en bed scheiden (apart wonen,
wel getrouwd) => als je dat wou doen moet je langs de RB passeren en dat is ook blijven
hangen bij ons (ook al heeft de kerk niets meer te zeggen over het burgerlijk huwelijk) ->
je moet de geschiedenis mee hebben omdat recht niet altijd logisch in elkaar zit
- Voorbeeld: art. 1674 B.W. van 1804 => je hebt iets verkocht en je kan in een bepaald geval eisen dat die
koop vernietigd wordt, wanneer het gaat om een onroerend goed en je bent voor meer dan 7/12 benadeeld
o wat willen ze zeggen? Indien je minder dan de helft hebt gekregen dan wat het waard is
o Waarom zo raar geformuleerd? Om dat te begrijpen moet je kijken naar de geschiedenis
Om recht soms te begrijpen heb je de geschiedenis nodig want recht zit niet altijd logisch in elkaar => heel soms
is recht wel logisch – wanneer recht niet logisch is, hebben we de geschiedenis nodig
- want logica is soms schijn (soms lijkt het logisch te zijn maar is het niet zo logisch)
o Voorbeeld: art. 1382 BW van 1804 => onrechtmatige daad: fout, schade, causaal verband -> als
iemand schade aan iemand berokkend moet hij die vergoeden => we vinden dat logisch maar is het
niet (Bv. motor rijdt kind dood – PVR rechtelijk gezien moet je zo redeneren: schade, fout en causaal
verband -> zo redeneren wij niet in real life – je eerste reactie is wraak nemen en dat is ook wat
eeuwenlang werd gedaan – als iemand jou schade berokkende nam men gewoon wraak soms
denken we dat iets logisch is, maar dat komt doordat we al geïndoctrineerd zijn door onze moderne
maatschappij wel ten goede – in onze moderne MS wil men niet dat mensen wraak gaan nemen
daarom werken we met art. 1382 en voor ons lijkt dat logisch maar dat is het eigenlijk niet, we zijn
gewoon zo geïndoctrineerd
We hebben geschiedenis nodig omdat recht soms gewoon niet logisch of wel logisch lijkt maar het in feite niet is
1
,OPGELET
BW van 1804 = ‘Oud Burgerlijk Wetboek’
BBW (Belgisch Burgerlijk wetboek) = Burgerlijk Wetboek
=> omdat het anders verwarrend wordt
Wat in de officiële terminologie OBW is, is voor de cursus BW van 1804 en wat in de terminologie BW is, is voor de
cursus BBW
Artikel 1382 oud BW => we zijn bezig met een nieuw BW te maken en daarin zal artikel 1382, artikel 6.6 worden!
INTERN RECHT(sgeschiedenis)
- Gaat om de rechtsregels zelf (Hoe zat het vroeger met echtscheiding, dwaling, …?)
- Belangrijkste deel van de cursus want intern recht gaat over de regels zelf MAAR om intern recht te begrijpen
moet je extern recht ook begrijpen
EXTERN RECHT
- hoe zijn die regels van het intern recht er gekomen en daarvoor ga je het bronnen van het recht moeten
bekijken (in de eerste plaats de materiële bronnen)
- Materiële bronnen van recht
o Je gaat pas recht maken als er iets verandert in de maatschappij – recht ontstaat door
maatschappelijke veranderingen en die maatschappelijke veranderingen zijn materiële bronnen
van recht
§ Bv. PC ontstaat DAN moet je daar recht voor maken
§ Bv. auto ontstaat DAN moet je daar recht voor maken
§ Materiele bron van recht = maatschappelijke verandering
- Formele bronnen van het recht
o Materiele bron = maatschappelijke verandering die ervoor zorgt dat er iets moet gebeuren, wat er
dan gebeurt wordt gedaan door formele bron => formele bron van recht maakt die verandering
o wetgeving door machthebbers
§ Algemene regel die komt van degene die die macht hebben (in de ruime zin), In de enge
zin van het parlement (kunnen we niet gebruiken bv. in de tijd van de romeinen)
o rechtspraak door rechters
§ Geschillen leiden tot RS
§ Rechters kunnen recht maken door middel van RS, vandaag de dag gaat men ervan uit dat
rechters professionals zijn MAAR vroeger was dat niet zo: men was geen professional en
had daar niet voor gestudeerd (konden bv. gewoon boeren zijn, ook zaten ze niet in een
gerechtsgebouw want daarvoor heb je een zekere infrastructuur nodig en belastingen en
dergelijke meer)
• Bv. in de tijd van Romeinen had men geen rechters die professionals waren en
zaten niet in gerechtsgebouwen – ze waren op forum romanum
o rechtsleer door geleerden
§ Rechtsgeleerden maken ook recht MAAR ook daar moet je weer mee opletten – datgene
wat geleerden schrijven over recht = doctrine – vandaag: professoren en andere
medewerkers zoals assistent van de UNI – vroeger waren het (rechtsgeleerden) niet altijd
mensen uit de uni want de uni komen pas laat op DUS ook met RL moet je oppassen
o gewoonte door de maatschappij
§ Recht kan ook door de maatschappij zelf gemaakt worden – men is iets gewend dus
iedereen moet het ook zo doen
§ Meest spontane vorm van rechtscreatie
2
, o OPGELET: NIET ALTIJD ZO IN ROMEINS RECHT
§ Dit zijn historische gezien de meest voorkomende bronnen, maar er zijn soms ook andere
bronnen van recht bv. bij Romeinen heb je bv. keizersrecht dat je kan omschrijven als
wetgeving
De materiele bronnen van recht zorgen ervoor dat er iets in het recht moet veranderen – degene die de
verandering doorvoeren zijn de formele bronnen en daarnaast zijn er kenbronnen
- Kenbronnen: veel moeilijker vroeger
o Die dingen die je informeren over de inhoud van de rechtsregel – vandaag niet moeilijk gewoon
googelen – vroeger was dat lastiger, vaak was het niet opgeschreven en als het opgeschreven was
moest je geluk hebben dat je het kon lezen
o We gaan niet verder ingaan op kenbronnen
- PAS OP!!! => Formele bronnen = bronnen in DEZE LES
INTERN RECHT: BELANGRIJKSTE INDELINGEN
PUBLIEK-PRIVAATRECHT
- PBR = wanneer overheid ertussen komt
- PVR = wanneer het gaat om private personen onderling
MAAR INDELING/onderscheid IS PROBLEMATISCH
- TE SIMPLISTISCH: ondertussen stellen we vast dat de overheid in bijna alles tussen komt (het volstaat niet
meer om louter naar het organiek criterium te bekijken, om louter te kijken naar de organen => het is niet
meer zo omdat de overheid erin tussen komt dat het noodzakelijk PBR is, het kan nog steeds PVR zijn, je
moet kijken naar het functioneel criterium: wat de overheid doet is van belang – Moonen Staatsrecht, zie
ook Verschelden, basisbegrippen)
o NU: ARBEIDSRECHT (Bv. studentenjob gedaan in de horeca – bassin en jij hadden akkoord voor 11
euro per uur => dat zou PVR moeten zijn MAAR overheid heeft zich veel gemengd in arbeidsrecht
bv. minimumloon, verplichte rust, …. ) => Je kan niet zeggen dat het totaal PVR en PBR onderscheid
is te simplistisch
o VROEGER: LEENRECHT: Feodaliteit/leenrecht = 2 vrije personen (heer en vazal) CTT sluiten waarbij
de vazal belooft de heer trouw te dienen en in ruil krijgt hij van de heer onderhoud en bescherming
MAAR dat kan de graaf van Vlaanderen en de Koning van frankrijk en dan zou je zeggen dat is PBR
MAAR dat kan ook zijn dat er een ooievaarkweker is en dat hij dan vazal wordt en dat de trouwe
dienst eruit bestaat dat hij hem elk jaar een ooievaar levert => dat is geen PBR, dat is PVR
§ Waar plaats je leenrecht dan? Het onderscheid is daarvoor te simplistisch
o WAT MET STRAFRECHT?
§ Vandaag is dat PBR – als iemand een misdrijf pleegt zal het de overheid zijn die onderzoek
zal voeren (via politie en parket), hem zal vervolgen, hij zal voor een overheidsRB komen,
hij zal mogelijks een straf uitvoeren in overheidsinstelling bv. een gevangenis
§ Bij ons nu is SR = PBR MAAR als je in het begin van de geschiedenis gaat kijken was SR=
PVR bv. iemand doet jou kind dood en je doet het terug (wraak) – overheid kwam niet
tussen MAAR doorheen de geschiedenis is SR minder PVR en meer PBR geworden
• Op dit moment meer PBR maar er iets blijven hangen van dat PVR-aspect nl. de
burgerlijke partijstelling in het SR
3
, Dat onderscheid gebruiken we maar het is niet zo’n goed onderscheid en het is ook van een recente datum –
men zal zeggen dat dat onderscheid al opkwam ten tijde van de romeinen en dat is waar maar toen had het niet
zoveel belang – dat het belang heeft is pas vanaf einde 18DE E (de franse rev.), voordien niet zo belangrijk
- Waarom gebruiken we het nu? Om cursussen op te delen bv. bij rechtsgeschiedenis – Martyn kan zeggen ik
geeft PBR-geschiedenis en Heirbaut geeft privaatrechtsgeschiedenis
o Onderscheid vanwege praktische redenen MAAR in de realiteit zowel vroeger als nu staat er geen
muur tussen PBR en PVR – ze lopen in elkaar over – er is een onderscheid maar dat is geen strikt
onderscheid
We bestuderen…
- EXTERNE PRIVAATRECHTSGESCHIEDENIS: VAN DE ROMEINEN TOT VANDAAG, MAAR:
o NADRUK OP WEST-EUROPA (BE, buurlanden, SP, IT, wat met bv. Oost-/Centraal-Europa? Gaan we
niet naar kijken, die zijn ook belangrijk MAAR te weinig uren in deze cursus)
- INTERNE PRIVAATRECHTSGESCHIEDENIS:
o Rechtsregels kunnen uit 3 blokken komen => ROMEINS, CANONIEK, COSTUMIER
§ OPGELET: GEEN CHINESE MUREN ERTUSSEN IN DE PRAKTIJK (in de praktijk loopt het een
beetje door elkaar, een rechtsregel is bv. nooit 100% van Romeinsrechtelijke oorsprong)
§ NIET: JONGERE TERREINEN BEKIJKEN (we gaan het klassieke privaatrecht bekijken)
• Bv. intellectuele eigendomsrechten (bv. rechten op software)
• Bv. de verzekeringen
o Dat kwam heel vroeg voor in de geschiedenis MAAR dan enkel de
zeeverzekeringen voor mensen die een schip hadden indien schop op
zee zou vergaan of buit worden gemaakt door piraten, andere
verzekeringen komen veel later
o GEVOLG: er valt weinig over te vertellen wat recht betreft (heeft het
geen zin de hele geschiedenis te bekijken want die is er niet echt
§ (latere regeling door de wetgever + regeling vooral in voordeel
va, verzekeringsmaatschappijen) => In ons recht geldt het recht
van napoleon, zelfs napoleon heeft geen recht gemaakt over de
verzekering ten land (enkel zeeverzekeringen), in BE geregeld in
de jaren 70, en pas in 1990 echt goed geregeld
o NADRUK OP BELGIË/ZUIDELIJKE NEDERLANDEN
OPLETTEN: ZEER LANGE PERIODE (voor PVR-geschiedenis overspannen we de eeuwen, we beginnen bij de
romeinen en eindigen vandaag, 753 vchr. – nu =>dat is een heel lange periode dus 2 problemen)
- TAALPROBLEEM: LATIJN
o Voor grootste deel van geschiedenis vinden we bronnen in latijn (veel Latijnse termen in cursus)
- VOORTDUREND VERANDERINGEN
o Een periode van meer 2000 jaar waarin ook veel veranderingen (al die veranderingen zie je in het
deel intern recht, dus daarvoor moet je extern recht begrijpen)
Latijnse schrijffouten niet zo erg, maar PAS OP met deze 2 termen (waarbij 1 letter een wereld van verschil
maakt)
- Concilium: raad: in de zin van een groep mensen die over iets beslist of advies geeft
- Consilium: raad: in de zin van een advies
o Hier maakt dus een letter verschil veel uit
4
