1. URBANDISORDER; MOONEY 1999
Wanorde ontstaat vanuit een visie op orde. Beide begrippen zijn subjectief en hangen af van
machtsverhoudingen en sociale ongelijkheid.
Het hoofdstuk stelt vragen zoals: "Wiens orde?" en "Wiens wanorde?" en onderzoekt hoe
stedelijke wanorde wordt ervaren vanuit verschillende perspectieven, zoals die van de
onderklasse of multinationale bedrijven.
1. STEDELIJKE DIVESITEIT EN SEGREGATIE
Steden worden gekenmerkt door intensieve sociale relaties en verschillen. De juxtapositie
van rijke en arme gebieden versterkt vaak de spanning.
Juxtapositie = Juxtapositie betekent het naast elkaar plaatsen of contrasterend
presenteren van twee zaken om hun verschillen, overeenkomsten of spanning te
benadrukken. In de context van het hoofdstuk gaat het om hoe rijke en arme
gebieden, of verschillende sociale groepen, fysiek en symbolisch naast elkaar
bestaan in stedelijke gebieden, wat vaak leidt tot spanningen en nieuwe vormen van
wanorde.
o Bijvoorbeeld: in een stad kunnen een luxe wijk en een achtergestelde buurt
dicht bij elkaar liggen, wat de ongelijkheid zichtbaar maakt en sociale
contrasten versterkt.
Voorbeelden zoals de ontwikkeling van buitenwijken in Los Angeles en Istanbul illustreren
hoe pogingen tot modernisering vaak nieuwe vormen van wanorde creëren.
2. MARGINALISTATIE VAN GROEPEN
Verschillende stedelijke bevolkingsgroepen, zoals de 'urban underclass' en bewoners van
sloppenwijken, worden vaak als wanordelijk geconstrueerd. Dit reflecteert dominante
machtsstructuren die ongelijkheid reproduceren.
Er wordt gewezen op overlevingsstrategieën in sloppenwijken en de rol van
gemeenschappen bij het creëren van interne orde ondanks extreme omstandigheden.
3. WANORDE DOOR MODERNISERING
Projecten gericht op modernisering, zoals in Istanbul, leiden vaak tot sociale en ruimtelijke
polarisatie. In Istanbul leidde de groei van illegale nederzettingen tot spanningen tussen
traditionele en moderne waarden.
,Met "sociale en ruimtelijke polarisatie" wordt bedoeld dat er in steden steeds grotere
scheidslijnen ontstaan tussen sociale groepen en de gebieden waarin zij wonen. Dit houdt in
dat:
- Sociale polarisatie: Verschillen tussen sociale klassen, inkomensgroepen of
etnische groepen groter worden. Bijvoorbeeld: rijke bevolkingsgroepen trekken naar
luxe buurten met betere voorzieningen, terwijl arme of gemarginaliseerde groepen
geconcentreerd raken in achtergestelde wijken met beperkte kansen.
- Ruimtelijke polarisatie: Deze sociale ongelijkheden worden ook fysiek zichtbaar in
de indeling van de stad. Rijke en arme wijken liggen steeds verder van elkaar
gescheiden, zowel letterlijk (andere locaties) als figuurlijk (toegang tot kansen,
infrastructuur en voorzieningen).
In Istanbul leidde moderniseringsprojecten tot de bouw van luxe buitenwijken voor de rijke
middenklasse, terwijl de arme migrantenbevolking zich moest huisvesten in illegale
nederzettingen (gecekondus). Dit creëerde een duidelijke ruimtelijke scheiding en versterkte
sociale spanningen tussen beide groepen.
Kortom, sociale en ruimtelijke polarisatie verwijst naar de toenemende afstand—
zowel fysiek als sociaal—tussen verschillende groepen in een stad.
In Groot-Brittannië veranderden naoorlogse sociale woningbouwprojecten van een oplossing
in een probleem, met marginalisatie van bewoners in 'gevaarlijke' wijken.
Sloppenwijken en getto's dragen bij aan de culturele identiteit van steden (bijv. samba
uit de favelas in Rio) en spelen een cruciale economische rol, ondanks hun
marginalisatie.
4. CONCLUSIE
Steden zijn plaatsen van tegenstellingen, waar verhalen over rijkdom en armoede, orde en
wanorde samenkomen. Het hoofdstuk benadrukt dat stedelijke wanorde vaak het resultaat is
van pogingen om orde te creëren en dat deze processen ingebed zijn in bredere sociale en
economische dynamieken.
Voorbeelden zijn:
- Ruimtelijke polarisatie: In de jaren 1980 en 1990 werden luxe buitenwijken zoals
Bahçesehir ("Garden City") ontwikkeld voor de rijke middenklasse en zakenelite.
Deze wijken waren ontworpen met moderne villa's, beveiliging en voorzieningen
zoals zwembaden en sportclubs. Ze symboliseren een "ontsnapping" aan de chaos
, en vervuiling van de stad. Tegelijkertijd ontstonden illegale nederzettingen, de
gecekondus, op de periferie van de stad, waar arme migranten zich vestigden. Deze
gebieden werden gestigmatiseerd als chaotisch, onveilig en "achterlijk".
- Sociale polarisatie: Terwijl de rijke klasse naar een meer 'Westerse' levensstijl
streefde, bleven de bewoners van de gecekondus sterk afhankelijk van traditionele
en islamitische waarden. Dit leidde tot sociale spanningen, met name omdat de
nieuwe middenklasse deze groepen als obstakels zag voor de modernisering van
Istanbul.
Dit voorbeeld laat zien hoe modernisering projecten tegelijkertijd stedelijke wanorde
veroorzaken door sociale en ruimtelijke verdeeldheid te versterken.
2. THEORISING THE SPATIAL TURN IN CRIMINOLOGY
De tekst "Theorising the Spatial Turn in Criminology" richt zich op het concept van de
ruimtelijke wending binnen de criminologie en onderzoekt hoe ruimte een cruciale rol speelt
in de analyse van criminaliteit en sociaal gedrag:
- De "ruimtelijke wending" verwijst in de tekst naar een belangrijke verandering in de
sociale wetenschappen en geesteswetenschappen, waarbij ruimte centraal wordt
gesteld als een cruciaal concept in het begrijpen van sociale processen. Het begrip
benadrukt dat ruimte niet een statisch of neutraal gegeven is, maar dat het actief
wordt geproduceerd door sociale, culturele en politieke dynamieken.
1. Herwaardering van ruimte:
o In de sociale wetenschappen lag historisch gezien veel nadruk op tijd en
geschiedenis (bijvoorbeeld in het werk van filosofen zoals Kant en Husserl).
De ruimtelijke wending brengt daar verandering in door ruimte opnieuw te
positioneren als een belangrijk analytisch kader.
o Het benadrukt dat waar iets gebeurt van invloed is op hoe en waarom iets
gebeurt.
2. Ruimte als sociaal geconstrueerd:
o Ruimte is niet een vooraf bestaand gegeven (zoals een neutrale geografische
achtergrond), maar wordt gevormd door ongelijke machtsrelaties en
culturele processen.
, o Denk bijvoorbeeld aan de indeling van steden: bepaalde buurten worden als
"problematisch" gezien vanwege sociale en economische marginalisering.
3. Ruimte als relationeel:
o Ruimte is geen vaststaand object, maar een complex netwerk van relaties
tussen mensen, objecten en hun omgeving. Dit wordt beïnvloed door
bewegingen zoals globalisering, die bestaande grenzen vervagen en nieuwe
verbindingen creëren (de-territorialisatie en re-territorialisatie).
4. Henri Lefebvre's triade van ruimte:
o De tekst haalt Lefebvre aan, die stelt dat ruimte op drie manieren begrepen
kan worden:
Perceived space (waargenomen ruimte): de ruimte van het dagelijks
leven, zoals mensen die intuïtief ervaren.
Conceived space (bedachte ruimte): de abstracte ruimte van
planners, architecten of beleidsmakers.
Lived space (geleefde ruimte): de politieke, emotionele en
symbolische ruimte, waar betekenis, weerstand en identiteit tot uiting
komen.
Waarom is dit belangrijk in de criminologie?
- De ruimtelijke wending heeft invloed op de criminologie, omdat het traditionele
opvattingen van ruimte als een passieve achtergrond uitdaagt. In plaats daarvan
wordt ruimte gezien als een actieve speler in criminaliteit, bijvoorbeeld in hoe
machtsdynamieken en sociale ongelijkheden worden weerspiegeld in de stedelijke
inrichting.
Kort gezegd benadrukt de ruimtelijke wending dat ruimte niet alleen een plek is waar dingen
gebeuren, maar ook actief vorm geeft aan wat er gebeurt en hoe het wordt ervaren.
Belangrijke denkers: Henri Lefebvre, David Harvey en anderen hebben bijgedragen aan
het inzicht dat ruimte dynamisch en relationeel is, en niet louter een statische achtergrond
voor gebeurtenissen.
David Harvey stelt dat kapitalistische systemen ruimte voortdurend herscheppen door een
proces van "creatieve destructie". Dit betekent dat oude geografische structuren (zoals
