SAMENVATTING CULTUUR &
EDUCATIE
Laure Van Mol
,INLEIDING
1. SITUERING VAN DE CURSUS
Over vragen als wat cultuur nu eigenlijk is en wat de instituten zijn waar cultuur
onderwezen wordt, daar kan je uren over discussiëren. Daarom gaan we dit begrip gaan
problematiseren; Als we cultuur gebruiken, wat betekent dit dan eigenlijk? Hoe kunnen
we dit onderwijzen en hier maatschappelijke projecten rond opstarten?
Er zijn heel wat manieren om cultuur en educatie te benaderen:
Retoriek: via taal wordt kennis doorgegeven, cultuur begint bij taal. We
begrijpen taal niet alleen letterlijk, maar het zorgt ook voor een bepaalde
interpretatie van een probleem of situatie. Taal heeft ook invloed op hoe we de
maatschappij begrijpen en vormgeven.
o VB: taal heeft invloed op de aanpak van Covid of een oorlog.
Narratieven: literatuur is het toonbeeld van wat cultuur al dan niet kan zijn. Het
vormt een belangrijk aspect van de culturele vorming. Narratieven spelen een
grote rol in de samenleving in het algemeen. Wat we denken te moeten doen,
wordt voor een groot deel bepaald door de verhalen die we met elkaar delen.
Onze interpretatie v/d maatschappij is ook sterk beïnvloed door de verhalen die
we vertellen.
o VB: ‘Thuis’ is geen guilty pleasure, maar een onderzoek. Welke kennis
halen we hieruit en waarom bevat dit kennis?
Media: gaat sterk bepalen wat bepaalde zaken betekenen voor ons.
Geletterdheid speelt een rol binnen een bepaalde taal encultuur. Het gaat over
lezen en schrijven, maar ook over hoe we de taal communiceren.
Cultural studies/Literacy studies
Discours analyse/etnografie
2. CENTRALE FOCUS
Wat centraal staat in deze cursus is culturele geletterdheid en de veranderende
maatschappij. Op zich heeft culturele geletterdheid geen vaste definitie. Het gaat over de
appreciatie van kunst en cultuur. Het gaat ook over het kennen en begrijpen van
culturele aspecten. Het gaat over de zaken die in de discussie zitten, maar die maken de
discussie ook complexer.
Welke soort cultuur vinden we al dan niet belangrijk? En hoe gaan we daarmee om? Het
is belangrijk om na te denken hoe we kennis overdragen. Cultuur evolueert voortuderend
en we leven in een toenemende superdiverse samenleving. Ook alles wat rond culturele
geletterdheid draait, verandert voortdurend.
Voorbeeld: migratie en de toenemende diversiteit. Over welke cultuur gaat het hier
precies? Over wiens cultuur gaat het?
3. INTRODUCTIE IN HET DOMEIN VAN GELETTERDHEID
1
,3.1 MYTHE VAN GELETTERDHEID
De mythe van geletterdheid is een maatschappelijk-pedagogisch discours. We stellen
onszelf de vraag: Wat bedoeld iemand met die vorm van cultuur is belangrijk? En waarom
is een vorm van kennis over cultuur belangrijk?
We gaan deze mythe proberen problematiseren. We gaan nadenken hoe geletterdheid
in de maatschappij een plaats krijgt. Het gaat ook over de kennis van een bepaalde
cultuur, waardoor het complexer is dan te kunnen lezen en schrijven. We proberen
begrijpen hoe geletterdheid een bepaalde culturele kennis vormt.
Het gaat hierbij ook over de kennis van geschiedenis, een vorm van cultuur. Je kan
onmogelijk alles weten, dus moet je keuzes maken. Hierbij moeten we argumenteren.
Wie heeft de macht om te bepalen wat al dan niet belangrijk is in onze samenleving?
Welke kennis en waarvoor dient ze? We moeten goed nadenken over wat we bedoelen
als we het hebben over geletterdheid. Iemand geletterd of ongeletterd noemen is
normatief, waardoor er een normatieve discussie ontstaat. Het kan je status geven, maar
ook status is relatief. Geletterde mensen worden gezien als intelligent en succesvol in het
leven, waardoor zij een elite vormen en dat leidt tot sociale mobiliteit.
3.2 MEERVOUDIGE GELETTERDHEID OF MULTILITERACTIES
Meervoudige geletterdheid = er zijn meerdere en verschillende soorten geletterdheid.
Dit gaat bijvoorbeeld over verschillende talen of over het op verschillende manieren met
taal kunnen omgaan.
4. INTRODUCTIE IN HET DOMEIN VAN CULTURAL STUDIES
Het debat rond hoge en lage cultuur in. Het gaat over representatie en
beeldvorming.
Populaire cultuur: in welke context je ook terechtkomt, deze vorm zal altijd
impact hebben. Deze vormen van cultuur moet je leren lezen en leren zien. We
erkennen dat elke vorm van cultuur potentieel heeft, dat we er kennis uit kunnen
halen. Het gaat over het trainen van een bepaalde blik, een bewustwording om dit
te kunnen zien.
Cultural studies zegt dat elke vorm van cultuur potentieel kwalitatief kan zijn.
Het idee van een hoge en lage cultuur gaan we problematiseren, want elke vorm
van cultuur kan potentieel waardevol zijn, dus we kunnen hier ook kennis en
inzichten uit halen.
o Ook dit is een normatieve discussie, want
wie beslist wat hoge en lage cultuur is?
Wat we cultuur of kunst noemen, is afhankelijk van
hoe we het bekijken.
5. INTRODUCTIE IN HET DOMEIN VAN DE
RETORIEK
2
, Taal is niet enkel iets dat je spreekt, dat je wel of niet kent. Hoe bepaalt de taal
onze visie over de maatschappij? Hoe praten we over cultuur, over de
maatschappij om ons heen? De manier waarop we over bepaalde situaties praten
is erg bepalend.
VB: Wat betekent het om over een vluchteling te spreken? De manier waarop we
over deze thema’s spreken is erg bepalend voor hoe we handelen in een bepaalde
situatie.
5.1 METHODOLOGISCH KADER
Narratieve analyse
Retorische analyse
Discours analyse
6. DRIE CENTRALE THEMA’S
6.1 CULTUUR EN FICTIE
In films komt ook cultuur en fictie naar boven. We spreken over cultuur, maar we gaan er
ook naar kijken. We bestuderen de verhalen uit de samenleving.
6.2 TECHNOLOGIE EN INSTITUTIES
We moeten nadenken over welke cultuur belangrijk is in onze samenleving. Wat
zijn de plekken waar cultuur gedeeld wordt? Wat is de rol van culturele instituties?
Dit zijn niet zo maar bewaarplaatsen, maar ze hebben ook een culturele functie.
VB: in een school wordt dit op een formele manier bewaard. Maar het kan ook in
een muziek- of tekenschool, een theater, openbare plekken, bibliotheken etc.
Vroeger werd elke vorm van cultuur gelinkt aan een bepaalde institutie, maar
recent lopen deze wat meer door elkaar door de technologie. Wat betekent een
bibliotheek nu nog? En waarom vinden we deze
nog belangrijk? Want als je op zoek bent naar
bepaalde kennis, dan kan je dit ook gewoon
online vinden.
Instituties worden gezien als een plaats met
autoriteit en kennis. De bibliotheek bijvoorbeeld
maakt de keuze om mensen te helpen. Online zal
een algoritme dit voor jou doen.
6.3 IDENTITEIT EN DIVERSITEIT
Identiteit en diversiteit spelen een grote rol in culturele vorming.
Over wiens identiteit gaat het als we zeggen dat de ene cultuur belangrijker is dan
de andere? En wie bepaalt dit?
3
