Resume
Volledige samenvatting Romeins Recht
- Cours
- Romeins recht (C02B4A)
- Établissement
- Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven)
Volledige samenvatting Romeins recht. Zowel de lessen van Wouter Druwé als het boek is samengevat.
[Montrer plus]
Livre connecté
Titre de l’ouvrage:
Auteur(s):
- Édition:
- ISBN:
- Édition:
Aperçu du contenu
Romeins rechtInleiding: de wetenschap van het Romeins recht
1.1 De bedoeling vd studie van het Romeinse
recht
1. Romeins recht helpt om te verklaren/begrijpen waarom het
recht vandaag is zoals het is
2. Romeins recht is een component van het universitaire
denken
Faculteit van de artes daar moest je eerst aan gestudeerd hebben voordat
je aan de faculteit van kerkelijk recht of aan een andere faculteit;
civielrecht, theologie of geneeskunde kon studeren.
Deze faculteiten h elkaar ook beïnvloed Romeins recht is beïnvloed door
o Joods-christelijke theologie
godgeleerde elementen speelde mee in het Romeins Recht
o Griekse wetenschappelijke logica
Pas vanaf de 13de eeuw doet het Griekse denken intrede in
het Romeins recht dankzij werken van Aristoteles
Aristoteles zijn werken zijn geschreven in het Grieks. Maar in
Noord-Italië in de 6de eeuw was er Boëthius die in het rijk van
de Ostrogoten leefde en hij maakte Latijnse vertalingen van
Aristoteles zijn werken maar alsnog is het niet via Boëthius
gegaan aangezien dat zijn teksten vernietigd zijn geweest
Al-Kindi en Al-farabi vertaalde teksten van de griekse oudheid
naar het arabisch in de stad Bagdadin de 9 de eeuw. In de 10de
en 11de eeuw bestudeerde Avicenna die teksten en plaatste er
ook commentaren bij. Hij was in Perzië (nu Iran) actief en
ontwikkelde het aristocratische denken
Averroes ging in de 12de eeuw verder aan de slag met
de teksten van Avicenna en via Averroes zijn de
teksten naar het Latijn vertaald (want hij leefde dicht
bij het Christelijke Europa)
Uiteindelijk kwam het aristocratische denken aan bij
Thomas v Aquino (13de eeuw), hij integreerde
Aristocratische denken in het rechtsdenken
o Oosters wiskundige denken
Werden in de 5de en 6de eeuw overgenomen en verder
ontwikkeld door o.a. Arybhata hij schreef in het sanscriet en
was in India actief. Die teksten werden ook door Al-Kindi en
Al-Farabi vertaald en becommentarieerd, maar ook Al-
1
, Chwarizmi vertaalde en becommentarieerde die teksten van
Arybhata
3. Het Romeinse recht brengt ons tot onze gemeenschappelijke
wortels
De studie van het Romeinse recht brengt heel veel verschillende studies
samen omdat er wortels van elk van het Romeins recht in veel
verschillende rechten zit
o Zoals bvb in het Russische, Litouwse, Franse,… Recht
Je kunt met juristen uit andere landen erover kunnen praten
Evolutie
o 15de a 16de eeuw: vorsten streefden naar centralisatie Romeinse
model ius commune dat werd ondersteund door de vorstelijke
rechtbanken
Werd drager vorstelijk absolutisme
o 17de eeuw: natuurrecht counterde vorstelijk absolutisme
o 18de eeuw: privaatrecht werd vastgelegd in burgerlijke wetboeken
moeilijker te wijzigen dan rechtspraak soevereine staten
o 19de eeuw: Duitse juristen zochten een burgerlijk recht dat
gemeenschappelijk was voor alle gewesten inspiratiebron:
Romeins recht
Fetha Nagast
o Vertaling van Romeins rechtelijke teksten naar het Ge’ez (= taal van
toen in Ethiopië)
De Ethiopische keizer had gevraagd om deze vertaling
o is ook 1 van de oudst bekend codici van het romeins recht
Osaka: experten van romeins recht over de hele wereld verzamelen in
Japan.
o In de 19de eeuw toen de Japanse overheid hun economie wou
versterken enzo implementeerde die veel zaken van het Duitse en
Franse privaatrecht (hun handelspartners toen) en hun recht is
grotendeels gebaseerd op het Romeins recht Japan kreeg ook
Romeins rechtelijke elementen in hun recht
Kolonisering romeinsrechtelijke elementen in gekoloniseerde landen
o De universiteit Lovanium is in Congo opgericht toen dat onze kolonie
was en Romeins Recht was één van de opleidingsonderdelen
4. Romeins recht is ook een inleidend vak
Het is belangrijk kennis te maken met basisbegrippen van het recht zoals
vruchtgebruik, pand,…
2
,1.2 Romeins recht als wetenschap
Verzameling van het civiele recht = juridische verzameling van de zesde-
eeuwse Oost-Romeinse keizer Justinianus
1.2.1 Een juridische wetenschap
Aan de Leuvense rechtsfaculteit werd van 1425 tot 1797 enkel Romeins
recht onderwezen
o De leer van het Romeins recht werd ingevoerd om het plaatstelijke
recht te hervormen
Het Romeinse recht stond bekend als het Europese gemeenschappelijke
recht
Applicative legal history
= Romeins rechtelijke teksten bestuderen voor het hedendaagse recht
vorm te geven
Guillaume Durand (13de eeuw)
o Clericus uit Fr die actief was aan het hof van de paus
o kreeg bevoegdheid om daar hoogste pauselijke rechtbank te doen
functioneren
Voor het opstellen van de regels van procesrecht ging hij
kijken naar het Romeinse recht (bij de teksten dat Justinianus
had laten opstellen in de 6de eeuw en telkens als hij in die
teksten iets tegenkwam schrijf hij dat op bundeling
Romeins procesrecht
Bartolus de Saxoferrato
o Doceerde Romeins recht aan de universiteit
o Werd gezien als groot expert in Italië en er was de pest er w
vragen aan hem gesteld en hij beantwoorde de vragen door te
verwijzen naar het Romeinse recht
Hugo Grotius (= een advocaat)
o Werd levenlsang gevangengezet maar hij is daar kunnen
ontsnappen naar Parijs gevlugd werd ambassadeur van de
Zweedse koningin
o Schreef enkele heel belangrijke werken
De vrije zee
Pleite hierin voor vrije doorgang vd zee door te
verwijzen naar Romeins recht
Over het recht van oorlog en vrede
Hij probeert recht diplomatie te bespreken en geeft
principes die gelijk zijn aan alle tijden, alle volkeren en
de inspiratie komt weer uit het Romeins recht
Contemplative legal history
= Romeins rechtelijke teksten bestuderen om de geschiedenis te begrijpen
Bv. humanisten
3
, o Lazen teksten Justinianus om de tijd van Justinianus en het Oude
Rome te kennen en ze gingen de romeinse termen bestuderen
Verlichtingsfilosofen bv. Kant gaven reactie tegen humanisten
o Zei we moeten geen aandacht geven aan de geschiedenis en er is
gewoon 1 recht dat altijd geld voor overal en voor altijd nl. het
Vernuftrecht en dit hing nauw samen met het natuurrecht
Reactie Historische school tegen verlichtingsfilosofen
o Grondlegger: Friederich Carl von Savigny
Grijpt deels terug naar de verlichtingsfilosofen
o En zegt we moeten het oude recht kennen om het hedendaagse
recht te begrijpen (begrijpen niet vormgeven)
1.2.2 De klassieke filologie
= een hulpwetenschap die we meenemen om het Romeins recht te
bestuderen
= de studie van het Latijn
o Belangrijk want tot rond 1800 werden zo goed als alle juridische
teksten en commentaren in onze streken in het Latijn geschreven
Ook archeologen helpen ons
o Bv. stenen die gevonden zijn met inscripties over het stadsrecht van
een klein stadje
1.2.3 Handschriftenkunde en tekstkritiek
Handschriftkunde
o = paleografie
o = een andere hulpwetenschap
o Als we handschriften kunnen ontcijferen kunnen we bv. weten van
wanneer de tekst is
o 9de eeuw: geschrift is veranderd (door de Karolingers die een
makkelijker, meer plaatsbesparend geschrift hadden ontwikkeld)
bijna alle oude handschriften zijn getranslitereerd (= proces waarbij
teksten van één alfabet in een ander worden omgezet) en het
perkament werd daarna gerecycleerd
Littera florentina van de Digesten heeft de translatie wel
overleefd dus dat Romeinse handschrift hebben we wel nog
Codicologie
o = hoe schriften/papieren uit elkaar gebonden zijn
Tekstkritiek
o = je gaat op zoek naar de oorspronkelijke tekst
Want veel teksten zijn kopieën en niet de oorspronkelijke
tekst
o Interpolatiekritiek
Begin 20ste eeuw
Romeinsrechtelijke teksten werden gezuiverd van latere
inlassingen
4
, Maar ze gebruikte zelf vaak foutieve woorden
1.2.4 Historische kritiek
Ook bv. krantenartikels zijn niet altijd correct omdat zaken makkelijker
uitgelegd worden dat ze zijn voor het publiek dus je moet dat nuanceren
Je moet ook rekening houden met de meningen van de mensen toen die
schreven en zij schreven ook niet altijd 100% wat juist is
1.2.5 De geschiedenis van de filosofie en de
theologie
Je moet ook de politieke geschiedenis van toen begrijpen en de
opvattingen toen
Ook logica, taalkunde en ethiek zijn belangrijk om die te begrijpen
H2: Overzicht van de uitwendige geschiedenis en de
bronnen van het Romeinse recht
Dus hier gaat het over de externe rechtsgeschiedenis maw de historische
context
Oudste bronnen van het recht:
o Uit Mesopotamië
o Codex van Hammurabi (Babylonië)
o 1780 v.C.
o Maar wij focussen onze op Rome
Griekenland
o Juridische mythes: oog uitgestoken van de rechter Zaleukos omdat
er een regel gold dat overspel bestraft werd met het uitsteken van 2
ogen en die rechter moest die beslissing vellen over zijn zoon en hij
vond dat hij het onafhankelijk moest doen oordeel: 2 ogen
moeten uitgestoken worden maar na de uitspraak was hij zo van nu
neem ik mijn rol als vader op en laat er 1 bij mezelf uitsteken en 1
bij mijn zoon
2.1 Het koninkrijk en de vroege republiek (7de
eeuw v.C. – 367 v.C.)
2.1.1 Het koninkrijk (koningstijd)
Mythe: Romulus en Remus opgevoegd door wolvin aangezien dat ze in een
mandje op de rivier waren gelegd want hun moeder Rhea Silvia was een
Vestaalse maagd, die maagd moest blijven maar ze was zwanger
geworden door de oorlogsgod mars en de kinderen moesten eigenlijk
gedood worden
5
, o Romulus en Remus stichten Rome discussie over de naam van de
stad Roma of Remu Roma Remus werd gedood en Romulus
werd 1ste koning
Niet-legende: Rome gesticht ter hoogte van de laatste
doorwaadbare plaats van de Tiber voor die in de Middellandse
zee uitmondt
Roma = Etruskische woord voor rivier
7 eeuw v.C.: Rome was een heel klein dorp met 3 nederzettingen op 3
de
verschillende heuvels (de Palatijn, de Esquilijn en de Quirinaal) en de
nederzettingen werkten samen hiervoor bouwden ze op het capitool (een
andere heuvel in Rome) samenwerkingsgebouwen
Maar er w gezegd dat er 7 koningen zouden zijn geweest waarvan
Romulus de eerste zou zijn geweest maar we weten eigenlijk heel weinig
over die periode (we h geen rechtstreekse bronnen)
o Ook was er een senaat en curies
o Blijkbaar zou Granius Flaccus in de 1ste eeuw voor christus een
bundel hebben gevonden die aan het einde van de 6 de eeuw v.C. zou
zijn geschreven door een zekere jurist papirius hij sprak over het
ius papirinianum (recht van papirius) en dat noemen we nu de
koningswetten
o Enkele uitspraken uit de koningswetten
Als een paterfamilias voor de derde maal zijn zoon naar een
andere familie overdroeg, verloor hij zijn gezag over die zoon
Als een koppel zijn relatie bekrachtigde met een confarreatio,
vestigden zijn een gemeenschap van goederen
Als een man zijn vrouw wegstuurde zonder bewijs van
overspel, vergiftiging of vervalsing van sleutels, verloor hij de
helft van zijn goederen aan zijn vrouw en de andere helft aan
de rechtbank
Als een zwangere vrouw sterft, moet het ongeboren kind
uitgesneden worden en eventueel apart begraven
Een man die zijn vrouw in staat van overspel aantreft en haar
onmiddellijk doodt, is excuseerbaar, alsook een ander
familielid dat de doodslag niet tegengehouden heeft
Mancipatio in de tijd van Dionysius van Halicarnasse
o Is een toneeltje op het forum romanum waarbij het duidelijk werd
dat iemand tot een nieuwe familie hoorde
o De verkrijger beweerde in aanwezigheid van getuigen dat de
persoon of het goed van hem was, wachtte het akkoord of het
stilzwijgen van de overdrager af en tikte vervolgens met een
koperen muntje tegen de weegschaal
o Dit komt dus vanuit de koningstijd, net zoals de familia
2.1.2 De vroege republiek (509 v.C.-367 v.C.)
De patriciërs namen de macht in 509 v.C. (toen is de laatste koning
verslagen)
6
, o = een bevolkingsgroep die relatief veel land had in Rome en
omgeving
Stonden tegenover de plebejers
o Vanaf toen werd de respublica vermeld en hun militair regime
Ze probeerden zelf de hele regering in handen te nemen maar de plebejers
kwamen in opstand patriciërs begrepen dat ze interne cohesie moesten
hebben voor een sterk Rome ze stelden een ‘gelijkberechtiging’ in ze
verwelkomde plebejers in het leger en gaven voorrechten aan die die in
het leger kwamen
o ze mochten kiezen wat er met hun soldei gebeurde na hun
overlijden
Ging via Romeinsrechtelijke figuur: het testament
Maw ze kregen de mogelijkheden om een testament op te
stellen
Zelfs als een soldaat aant doodbloeden was en met een stok
op het zand zijn testament schreef was het ook geldig
o Ook na 10j legerdienst die men goed had uitgevoerd men werd
veteraan en behield die rechten en men kreeg ook de mogelijkheid
om land te bewerken
o Ze hadden dus een militair regime
o De voorrechten stonden in de twaalftafelenwet
o Strijders en oud-strijders hadden het civiele statuut volgens de
twaalf tafelen wet
Stadsstaat bestuurd door
o Bijeenkomsten van de curies
Gaven macht aan patricische praetoren en militaire tribunen
Bestuurde het Capitaal
o Bijeenkomsten ban de plebejers
Benoemde leiders plebejers
Bestuurde de Aventijn
o Bijeenkomsten van de centuries
Via dit overlegorgaan werd samen het leger georganisseerd
Twaalf tafelen werden hier goedgekeurd
De twaalftafelenwet
o 5de eeuw voor Christus
o Stond op forum Romanum iedereen die kon lezen, kon het lezen
Waren afspraken die in twaalf stenen tafelen waren gebeiteld
o Historische bronnen twaalftafelenwet
Wij hebben geen bron aangezien de originele vernietigd is
geweest en de nieuwe versie hebben we ook niet meer
Maar heel wat auteurs verwezen naar de twaalftafelenwet; ze
schreven zinnetjes en er stond bij ‘uit de twaalftafelenwet’
we hadden enkel citaten waarmee ze de twaalftafelen
konden reconstrueren
Humanisten hebben de twaalftafelenwet proberen samen te
voegen en proberen te achterhalen hoe ze het moesten lezen
en interpreteren
7
, Één van die humanisten was Jacobus Reyvaert (16 de
eeuw)
19 eeuw: iemand vind een palimpsest (soort handschrift)
de
met daarop de instituten van Gaius en in zijn instituten staan
er heel veel verwijzingen naar de twaalftafelenwet de
historische school ging in Duitsland verder de twaalf tafelen
wet onderzoeken
Maar Heinrich Eduard Dirksen en Rudolf Schöll hielden
zich specifiek met de twaalftafelen bezig
De editie van Schöll w vandaag gebruikt als
standaardtekst
o Inhoud
Gelijke behandelingen van alle krijgers
Krijgers krijgen voorrechten en ze konden die ook inroepen
voor anderen ontstaan familie met aan het hoofd: pater
familias (die in het leger is)
Testament
= een eenzijdige beschikking van een persoon met het
civiele voorrechtenstatuut waarin hij bepaald wat er
gebeurd met zijn vermogen na zijn overlijden
Je kunt het eenzijdig aanpassen en het laatste
testament geldt
Bewijs van intentie bij diefstal
Dus wie een ander van diefstal beschuldigde, moest de
intentie om te stelen bewijzen
Mancipatie
Sommige wijzen het toe aan twaalftafelenwet andere
aan koningswetten
Maatregelen voor vreemdzaam samen te leven van
verschillende bevolkingsgroepen
o Discussiepunt 1: talio esto in tafel 8
Er staat als iemand een ledemaat van een ander verwondt,
dan talio esto
‘indien iemand een ledemaat van een ander breekt en niet tot
een akkoord komt met het slachtoffer, dient eveneens een
ledemaat van de dader te worden gebroken’ vertaling van
Augustinus uit de 5de eeuw na christus
Maw het principe oog om oog, tand om tand
Augustinus had toegang tot de teksten van Kikero
Het gaat over de principe van de weerwraak en
Augustinus kende dit systeem vanuit de Joodse traditie
hij dacht het zal wel nog steeds gebruikelijk zijn
geweest
Maar dan verloor het leger wel 2 inzetbare soldaten ipv
1
8
, ‘indien iemand een ledemaat van een ander breekt, en niet
tot een akkoord komt met het slachtoffer, dient hetzelfde te
gebeuren’
Dit is de nieuwere vertaling en als je het in context
bekijkt komt het hier op een geldboete neer
Maar we weten dus niet welke van de 2 versies ze bedoelde
o Discussiepunt 2: insolvente schuldenaar in tafel 3
Gaat over hoe een geldschuld kan worden afgedwongen
SA bij praetor en die moest vaststellen dat de schuld echt was
en dan had SA 30 dagen om te betalen, deed die dat dan niet
SA opnieuw voor praetor en als hij vaststelde dat idd nog
steeds niet betaald was praetor gaf SE de bevoegdheid om
de SA in de boeien te slaan en bij de SE zijn thuis vast te
houden maar wel wat regels over gevangenschap: kettingen
mogen niet te zwaar zijn, er moet een minimum aan voedsel
gegeven worden … en dat 60 dagen lang waarom?
SE hoopt dat vrienden enzo ingrijpen en betalen
Om te bewijzen dat die vast was genomen moest die
SA op 3 opeenvolgende marktdagen naar het forum
romanum worden gebracht en dan moesten ze
aangeven hoeveel die schuldenaar moest betalen maar
dan
‘Op de derde marktdag werden zij ter dood gebracht of
over de Tiber naar het buitenland verkocht. Op de
derde marktdag moeten zij hem aan parten snijden.
Wanneer zij meer of minder hebben afgesneden, is dat
geen bedrog
o Ene schuldeiser kreeg been, andere romp,…
wat kan SE daar mee doen? Toch niet veel
Deze vertaling werd traditioneel
onderwezen
o Maar het kan ook vertaald worden als straffen
met het hoofd en er waren nog andere straffen
als de doodstraf in die tijd met het hoofd:
vermindering van civiel voorrechten statuut en
als je het geheel verloor werd je slaaf maar kon
ook deels en je moet gewoon werken totdat je je
schuld hebt terugverdiend
Weer alternatieve vertaling maar we
weten niet of het juist is
Doel uiteindelijk twaalftafelenwet: binnenland wat rustig houden zodat ze
konden uitbreiden
9
, 2.2 De volle republiek (367 v.C.-27 v.C.)
Rome slaagt erin Veii te verslaan Etrusken worden onder Romeins gezag
geplaatst en dat was echt een groot gebied bestuurssteil moest worden
aangepast
Licinius Stolo en Sextius Lateranus
o Hoge militairen
o Werkten structuur uit voor de republiek gebaseerd op evenwichten
(checks and balances) dat iedereen zich gehoord en erkend voelt
o De comitia centuriata heeft de leges liciniae sextiae (naar hun
vernoemd) goedgekeurd
o 3 grote instellingen
Senaat
Stemcomités
Magistraten
2.2.1 De senaat
In eerste instantie: discussieforum: plaats waar senatoren samenkwamen
o Senatoren onderhandelde met de veroverde volken
Senatoren: aangeduid door magistraten (eerst door consuls, daarna door
censoren)
3 bevoegdheden: bestuur van de federatie, budgetbeheer en toezicht op
niet-civiele rechtspraak
Bestuur van de federatie
Na elke verovering: senaat onderhandelde met veroverd gebied voor
vredesverdrag federatie
o Elke provincie kreeg andere voorrechten naar mate hun belangen
en ook hoe sterker ze waren hoe meer voorrechten
Bv. Campanië zorgde voor graan (wat de Romeinen niet
hadden) ze kregen toegang tot de gehele vrije markt
Bv. het recht connubium; als onderdanen vd provincies die dit
hadden samenwoonden met Romeinse burgers, werden de
afstammelingen ook Romeinse burgers
Bv. rond 200 v.C. Italië ontving volledige civiele statuut met
uitzondering van stemrecht te Rome
3 voorwaardes waar provincies aan moesten voldoen voor voorrechten
o Loyaal zijn aan Rome
o Voldoende soldaten sturen naar Romeins leger
o Belastingen betalen
Wat kregen de provincies?
o Vrede
o (gedeeltelijk) civiel statuut
10
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur estheragten. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €9,56. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
53340 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans