Notes de cours
Hoorcolleges Rechtspsychologie (C01B5A)
- Établissement
- Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven)
Eigen notities van de hoorcolleges van het vak Rechtspsychologie uit het academiejaar Examenpunt: 15/20
[Montrer plus]
Vendeur
S'abonner
Aperçu du contenu
2023-2024
Rechtspsychologie
MASTER IN DE RECHTEN – KULEUVEN
,Inhoudsopgave
DEEL I. EEN KORTE INLEIDING IN DE (RECHTS)PSYCHOLOGIE – Hoorcollege 1..................................................3
1. Een schets van de (rechts)psychologie.............................................................................................................3
1.1. De oorsprong en geschiedenis van voor het recht relevante psychologie..............................................3
1.2. Verschillende op het recht toegepaste en voor het recht relevante psychologische disciplines............4
1.3. De doelstellingen en reikwijdte van de rechtspsychologie......................................................................5
1.4. De rol van de rechtspsychologie in het licht van verschillende rechtssystemen.....................................6
2. De binnen de (rechts)psychologie gehanteerde methoden en technieken van onderzoek.............................7
2.1. De rechtspsychologie als empirische wetenschap...................................................................................7
2.2 De rechtspsychologie: een overwegend kwantitatief experimentele traditie..........................................8
DEEL II. THE BIGGER PICTURE: HET BELANG VAN HET VINDEN EN TOEPASSEN VAN BEST PRACTICES.............10
3. De waarheidsvinding en procedurele rechtvaardigheid................................................................................10
4. Gerechtelijke dwalingen.................................................................................................................................10
4.1 Concept....................................................................................................................................................10
4.2 Prevalentie wereldwijd............................................................................................................................10
4.3 De afwezigheid van erkende onterechte veroordelingen in België........................................................11
4.4 De oorzaken van gerechtelijke dwalingen...............................................................................................12
4.5 Het voorkomen en herstellen van gerechtelijke dwalingen...................................................................14
5. Het waarborgen van de procedurele rechten van de betrokkenen...............................................................15
5.1 De relevantie van internationale en Europese mensenrechten.............................................................15
5.2 Het risico op een schending van het recht op een eerlijk proces...........................................................15
5.3 De impact op andere fundamentele rechten..........................................................................................15
DEEL III. HET BEKOMEN VAN INFORMATIE VAN PARTIJEN BETROKKEN IN EEN PROCEDURE..........................16
6. Bij wijze van achtergrond: enkele basisprincipes met betrekking tot waarneming en geheugen.................16
6.1. De werking van het geheugen................................................................................................................16
6.2. Invloeden op het geheugen....................................................................................................................17
6.3. Pseudoherinneringen.............................................................................................................................19
6.4. Verdringing en hervonden herinneringen..............................................................................................19
6.5. Geheugenverlies voor een delict?..........................................................................................................20
7. Het onderzoeken en wegen van scenario’s en het belang van alibi’s............................................................22
7.1. Alternatieve scenario’s...........................................................................................................................22
7.2. Een alibi als het startpunt van een alternatief scenario.........................................................................22
7.3. De beoordeling van de geloofwaardigheid en waarachtigheid van een alibi........................................22
7.4. Enkele kanttekeningen bij de beoordeling van de geloofwaardigheid van alibi’s.................................24
8. Investigative interviewing: het (ver)horen van betrokkenen.........................................................................26
8.1. De centrale rol van verklaringen in procedures.....................................................................................26
8.2. Verschillende verhoorstijlen en hun impact...........................................................................................26
8.3. Het belang van investigative interviewing in het licht van de bescherming van fundamentele rechten
.......................................................................................................................................................................28
9. Kwetsbare personen.......................................................................................................................................30
9.1. Kwetsbaarheid en kwetsbare personen: what’s in a name?.................................................................30
9.2. De kwetsbaarheid van verdachten.........................................................................................................32
9.3. Kwetsbare getuigen en slachtoffers.......................................................................................................37
9.4. Enkele reflecties bij de waarborgen voor kwetsbare personen in de Belgische context.......................39
10. Op zoek naar de waarheid: leugendetectie.................................................................................................41
10.1. Concepten.............................................................................................................................................41
10.2. Fysiologische technieken: de polygraaf................................................................................................41
10.3. Verbale leugendetectiesignalen...........................................................................................................46
1
, 10.4. Een bijzondere vorm van ‘misleiding’ als obstakel van leugendetectie: malingering.........................49
11. Het identificeren van daders: ooggetuigenherkenningen............................................................................52
11.1. Meervoudige confrontaties / lineup procedures.................................................................................52
11.2. Verschillende procedures.....................................................................................................................52
11.3. De in acht te nemen variabelen om de kwaliteit van een lineup en de uitkomst ervan te beoordelen
.......................................................................................................................................................................53
12. Het bekomen en beoordelen van informatie in enkele specifieke niet-strafrechtelijke contexten..............56
12.1. Familierecht: echtelijke geschillen en echtscheidingsprocedures.......................................................56
12.2. Asielprocedures....................................................................................................................................58
12.3. Conflicten met betrekking tot het merkenrecht..................................................................................60
DEEL IV. JURIDISCHE BESLUITVORMING EN DE TOTSTANDKOMING EN PREVENTIE VAN BIAS EN FOUTEN.....65
13. De psychologie over hoe mensen denken en beslissingen nemen...............................................................65
13.1. Beslissingen in het dagelijks leven........................................................................................................65
13.2. Rechterlijke en jurybesluitvorming.......................................................................................................65
14. Bias bij (juridische) besluitvorming..............................................................................................................66
14.1. Heuristieken..........................................................................................................................................66
14.2. Attributie...............................................................................................................................................66
14.3. Enkele specifieke biases onder de loep................................................................................................69
15. De rol van deskundigen................................................................................................................................72
15.1. De meerwaarde van deskundigenexpertise.........................................................................................72
15.2. Bias bij de besluitvorming door experts...............................................................................................72
15.3. De preventie van ondeugdelijke praktijken en bias.............................................................................75
DEEL V. NAAR EEN VERBETERDE INFORMATIEGARING EN JUSTITIËLE BESLUITVORMING..............................79
16. Het belang van de adequate implementatie van procedurele waarborgen en procedureregels in het
algemeen............................................................................................................................................................79
16.1. De versterking van procedurele rechten binnen de Europese Unie....................................................79
16.2. De adequate implementatie van procedurele waarborgen als een hindernis: drie toepassingen......79
17. Het belang van een kruisbestuiving tussen psychologie en recht................................................................81
18. De noodzaak van toegenomen op best practices gebaseerde training en opleiding..................................81
18.1. Illustratie: bijkomende opleiding voor strafrechtsadvocaten..............................................................81
18.2. Investigative interviewing voor reguliere politiediensten en bijzondere inspectiediensten...............82
19. Naar een verbeterde juridische besluitvorming...........................................................................................83
19.1. De kwaliteit van het dossier.................................................................................................................83
19.2. De beoordeling van de validiteit van verklaringen door rechters........................................................84
19.3. Het potentieel en de risico’s van recente(re) ontwikkelingen.............................................................85
20. Naar gewijzigde overtuigingen en houdingen met het oog op verbeterde praktijken................................92
20.1. Het faciliteren van de praktische implementatie van academische inzichten.....................................92
20.2. Naar meer ecologisch valide academische onderzoek op het domein van de rechtspsychologie......92
20.3. Naar een verruimde scope en toepassing van de rechtspsychologie..................................................93
Deel VI. Herhaling........................................................................................................................................ 94
Stellingen juist of fout.......................................................................................................................................94
Het examen........................................................................................................................................................96
Nog enkele voorbeeldvragen.............................................................................................................................96
2
, DEEL I. EEN KORTE INLEIDING IN DE
(RECHTS)PSYCHOLOGIE – Hoorcollege 1
Examen: gesloten boek, meerkeuze met giscorrectie, 22 of 30 januari
Alles wat het recht regelt heeft te maken met mensenwerk belangrijk om inzicht te
hebben in alles wat mensen denken en doen
Hoe ga je om met mensen in de brede context van het recht
1. Een schets van de (rechts)psychologie
1.1. De oorsprong en geschiedenis van voor het recht relevante
psychologie
Er zijn heel veel disciplines binnen de psychologie – kijk maar op APA rechtspsychologie is
1 van de meer recente takken (19e eeuw)
Het gaat terug naar 1890 – de grondlegger is William Stern de roots zitten in Duitsland
Hij is geboren in 1870 – omwille van Jodenvervolging is deze man op een gegeven
moment naar de VS verhuisd dus daardoor is er onduidelijkheid over de oorsprong
ervan
Hij begon met hele kleinschalige experimentjes – hoe gaan we dingen
aannemen en onthouden grondlegger van de Mock Crime Studies: hij gaf
les aan de universiteit en zette een soort van misdrijf in scene en achteraf
stelde hij vragen aan de studenten en op basis daarvan werd duidelijk dat er
heel veel verschillende verhalen naar voor kwamen met al dan niet manifeste
fouten in
Focus op feilbaarheid van het geheugen van getuigen en verklaringen
Hij begon zich daarna ook aan te bieden als deskundige in rechtszaken
analyseren van getuigenverklaringen en hun fouten
Er zijn ook mensen die denken dat Hugo Münsterberg de grondlegger van rechtspsychologie
is hij zit in dezelfde periode als William Stern en was ook een Duitser
Probleem bij hem was dat hij heel sterk voortbouwde op de deskundigheid van Stern
maar in zijn boek en ook in zijn maner van onderzoek was hij heel kritisch (niet
constructief) daardoor is de rechtspsychologie in de verdomming geraakt in de VS
en werd het een beetje psychology against te law
Sindsdien is de discipline wel gegroeid in Europa ook in Nederland met Willem-Albert
Wagenaer of Peter van Koppen (ook heel kritisch maar wel heel wat invloed op vlak van
gerechtelijke dwalingen)
3
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur GL200131. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €10,66. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
52510 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans