GEZONDHEIDSRECHT
Professor Tim Opghenaffen
2024-2024
1
,INHOUDSOPGAVE
DEEL I. ORGANISATIE VAN DE GEZONDHEIDSZORG
1. De organisa:e van de gezondheidszorg in een notendop
2. Geneesmiddelen
3. Zorginstellingen
4. De orde van artsen
DEEL II. RECHTSVERHOUDINGEN IN DE ZORG
1. Pa:ëntenrechten in een notendop
2. De kwaliteitswet
3. Beroepsgeheim
4. Medische aansprakelijkheid
5. Dwang in de zorg
DEEL III. BEGINNEND EN EINDIGEND LEVEN
1. Beginnend en eindigend leven in een notendop
2. Designer babies
2
,DEEL 1. Organisatie van de gezondheidszorg
1.1. De organisatie van de gezondheidszorg in een notendorp
1.1.1. Van gezondheid naar gezondheidsrecht
1.1.1.1. Gezondheid is een ruim begrip
Hoe kunnen we gezondheidsrecht conceptualiseren?
Gezondheid denken we aan ziekte, ziekenhuizen, artsen, operaties,…
Dit zijn mogelijke associaties, maar niet mogelijk definities.
Gezondheid is een ruim begrip.
Een veelgebruikte definitie voor gezondheid is die van de wereldgezondheidsorganisatie: gezondheid is dus
ruim, en meer dan je eerste associaties (het gaat meer dan louter ziektes en ziekenhuizen) = het is gekoppeld
aan welzijn. Maar ruim want niet bv. welzijn op het werk dus afbakening is nodig.
Rechtsdomein zonder duidelijke afbakening: “medisch recht”? Er is geen duidelijke afbakening, vooral
wanneer we gezondheidsrecht zetten tegenover medisch recht. Afbakening wel duidelijk als we concept
medisch recht gebruiken. Maar gezondheidsrecht is nog ruimer, gaat bv. ook over preventieve
gezondheidszorg.
Over de rechtstakken heen: beperkt zich niet tot 1 rechtstak
- Publiekrecht
- Privaatrecht
- Strafrecht: bv. onwettige uitoefening geneeskunde specifiek in gezondheidsrecht, maar vaak ook art
458 SW dus gemeen strafrecht van toepassing (schending beroepsgeheim)
- Eigen regelgeving aangevuld met gemeen recht (bv. wet op uitoefening gezondheidsberoepen: aan
welke kwalificaties moet een persoon doen om een gezondheidsberoep te kunnen uitoefenen) = er is
dus eigen regelgeving, maar niet volledig dekkend en dus soms gaan zoeken in bv. gemeen
privaatrecht of gemeen strafrecht
1.1.1.2. Gezondheidsrecht versus welzijnsrecht
Gezondheidsrecht kent geen duidelijke afbakening en dit is vnl. waar gezondheidsrecht raakt aan het
welzijnsrecht. Deze twee staan naast elkaar.
Welzijnsrecht en gezondheidsrecht:
- Welzijnsvoorzieningen (bv. voorzieningen voor personen met een handicap): rechten van die
voorzieningen tot de verhouding met OH = gelijklopend met gezondheidsrecht, maar in ander domein
- Concrete verschil tussen beide: gezondheidsrecht deel publiek recht >< welzijnsrecht sociaal recht =
slechts ten delen waar, want gezondheidsrecht is niet louter publiek (ook aspecten privaatrecht, bv
rechtsverhouding beroepsbeofenaar en patiënt) alsook welzijnsrecht niet louter sociaal recht (het
wordt er binnen gekaderd, maar ook welzijnsrecht kent privaat, publiek en strafrechtelijke aspecten)
3
, Je leest ook soms dat gezondheidsrecht curatief is en welzijnsrecht preventief, maar niet 100% waar.
Gezondheidsrecht kan ook ingaan op preventieve aspecten (bv. private verhouding tussen beroepsbeoefenaar
en de patiënt)
Ander onderscheid: gezondheid federaal en welzijnsrecht grotendeels gemeenschapsmaterie. Is lang zo
geweest. Ziekenhuizen, artsen,… allemaal federaal terwijl alles wat welzijnsbeleid (bv. jeugdzorg) werd
gemeenschapsmaterie. Vandaag echter zo dat binnen gezondheidsrecht of binnen medische de
gemeenschappen sinds 6e SH heel wat bevoegdheden hebben.
De bijzondere wet op instellingen: art 5
- Daar zie je duidelijk onderscheid
- Gezondheidsrecht staat in eerste deel art 5: ‘organisatie ziekenhuizen’ ‘organisatie
gezondheidszorgberoepen’
- Welzijnsrecht veelal in tweede deel: ‘armoedebestrijding’ ‘ouderenzorg ‘jeugdhulp’
Dus onderscheid kan je op eenduidige, banale wijze maken aan de hand van deze wet.
Banaal, maar ook soms onlogisch, bv. geestelijke gezondheidszorg valt onder gezondheidszorg, maar bv. CAW’s
doen aan geestelijke gezondheidszorg. Of ander vb: woonzorgcentra behoort tot ouderenzorg en dus bijstand
aan personen = gemeenschapsmaterie, maar de medische zorg die er verleend wordt, komt toe aan
gezondheidsbeleid. Dus vaak verweven met elkaar.
1.1.1.3. De zorgdriehoek
Gezondheidsrecht is een relatie tussen 3 actoren: de patiënt, zorgaanbieder
en de overheid. Tussen deze 3 ontstaan relaties: zorglenersrelatie,
zorgsturingsrelatie en zorgrechtrelaties. Tussen deze zit toezicht en
handhaving.
- Patiënt: banaal: je denkt toch duidelijk? Denk bv. aan
beroepsgeheim (bv. relatie bij relatietherapeut en iemand zegt iets
in vertrouwen, dan is de vraag wie is de patiënt en ten opzichte
van wie moet ik het beroepsgeheim respecteren?) (bv: bij
minderjarigen en wilsonbekwamen)
- Zorgaanbieder: onderscheid maken tussen individuele
beroepsbeoefenaar (individuele personen zoals kinesisten) en zorgvoorzieningen (waar je nog verdere
onderscheiden kan maken: bv. hoe kan je zorg aanbieden – welke rechtspersoon kan ik aanmaken –
bv. kan dit met winstoogmerk? (en is er verschil tussen publiek en privaat?) (of ook vragen rond
publiek private samenwerkingen vallen ook onder begrip zorgaanbieder)
- Overheid: wetgever, regelgever, maar is ook een hele administratie
§ Zorg wordt georganiseerd door de OH (wordt niet georganiseerd vanuit beneden)
§ Je kan niet zomaar ziekenhuis beginnen
§ Hoe vult OH die rol in? Moet hij nacht-bewaker zijn of moet hij processen en uitkomsten gaan
sturen en meten?
§ Wie is de bevoegde OH? Gemeenschappen of federale OH? Wie is BXL? Op zelf ruimer vlak:
welke mate speelt EU recht een rol, bv. regels rond staatssteun, gezondheidszorg dus wat is
de invloed van supra en internationaal recht
Tussen deze actoren bestaat er een rechtsverhouding:
- Zorgverleningsrelatie:
§ Contractueel of buitencontractueel?
§ Hoe speelt het aansprakelijkheidsrecht als er iets misgaat?
§ Wat is kwaliteit voor zorg?
§ Bestaat er een zorgplicht? Bv. schuldig verzuim
- Zorgstuur:
§ OH bepaalt aan welke voorwaarden je moet voldoen om bv. apotheker te worden
(diplomavereisten, erkenning, visum vereisten,)
4