HANDOUT 11, GESCHIEDENIS ERFGOEDZORG IN DE WESTERSE BESCHAVING, DEEL 2
Nieuwe tijd (vroegmoderne tijd) 1450-1789 :
• Renaissance: 1450-1650
• Verlichting: 1650-1789
INLEIDING, KORTE GESCHIEDENIS, 1500-1789
- Ontdekking van Amerika (1492): Christo el Columbus.
- Verdrag van Tordesillas (1494): Verdeling van de wereld tussen Spanje en Portugal.
- Reformatie: Onvrede over het bestuur van de Rooms-Katholieke Kerk, leidend tot afscheiding
van Scandinavië, Noordelijke Duitsland, en Engeland.
- Wetenschappelijke Revolutie: Ontdekkingen van Copernicus, Galilei, en Newton.
- Secularisatie: Invloed van de Verlichting in de 18e eeuw.
- Kolonisatie en slavernij: Belangrijke economische factor in koloniën.
- Franse Revolutie (1789): Reactie op absolutistisch wanbestuur.
RENAISSANCE 1450-1650
Historisch Kader
- Renaissance = wedergeboorte van de klassieke oudheid, begonnen in Italië in de 14e eeuw en
verspreid over Europa.
- Kenmerken : idealiseert de wedergeboorte van de klassieke oudheid, secularisering,
verheerlijking van het individu (=individualisme), realisme in de kunst.
-> Secularisering = denken en voelen van elite, de intellectuele elite ontwikkelde een levensstijl die
zich aan het religieuze onttrok. Middeleeuwse waarden werden in vraag getrokken.
-> Individualisme = verering van individu, grote mannen die zichzelf onderscheiden van hun
omgeving, die zijn rivalen overtrof bevat virtù (deugd) in de ogen van zijn tijdsgenoten. Bv :
Benvenuto Cellini, een veelzijdig kunstenaar met een uitgesproken karakter.
—> Virtù = sleutelbegrip in Machiavelli’s postuum, moet begrepen worden als doortastendheid.
Een heerser met virtù kon in het belang van de staat zijn woord breken, liegen en moorden
begaan.
—> Individualisme = uitgangspunt voor de bespreking van de renaissance.
- Continuïteit : veel hedendaagse historici benadrukken de continuïteit met de middeleeuwen.
Abstract
- Aanvang renaissance = oog voor waardevolle bouwwerken uit de klassieke oudheid.
- Humanisten uit 1(de eeuw bekritiseerden degenen die oude beeldhouwwerken vernielden. Ze
wezen met hun vinger naar de pausen omdat deze weinig of niets deden om het erfgoed te
beschermen.
- De belangstelling in het vergeten patrimonium van de Romeinse en Griekse oudheid wakkerde
opnieuw aan.
- 15de eeuw = verzamelaars lieten gebouwen bouwen om hun collectie voor te stellen.
- Einde 15de eeuw = Rome kende 40 collecties, te wijten aan de vondsten die graafwerken
teweegbrachten.
Erfgoedzorg in de Renaissance
1. 1416 : Poggio Bracciolini vindt 'De Architectura' van Vitruvius terug in het Zwitserse klooster
van Sankt Gallen. Men stelt dat de Renaissance begon met deze vondst.
-> Nadijn werden kopijen gemaakt voor verder distributie, na 1486 = herhaaldelijk herdrukt
-> Vitruvius = waardevolle bron met betrekking tot traditionele kennis en een referentiepunt in de
architectuur publicaties van Alberti.
2. 1425 : Paus Martinus V vestigt zijn hof in Rome, publiceert bul voor onderhoud van
infrastructuur.
-> Hierbij zag hij de nood in van het restaureren en het herstemmen van oude gebouwen.
ff
, 3. 1443-1452 : Leon Battista Alberti schrijft 'De re aedi catoria', pleit voor bescherming van oude
gebouwen.
-> Tekst gebaseerd op de Architectura van Vitruvius
-> In 1485 werd deze verhandeling het eerste gedrukte boek over architectuur.
-> Alberti zag historische gebouwen uit de klassieke oudheid waardig voor bescherming omwille
van hun inherente architecturale kwaliteiten, stevigheid, schoonheid, hun educatieve en hun
historische waarde !
-> In plaats van ze te vernielen moeten we volgens gen een grondige survey maken van het
bestaande.
-> Hij bereidde zich uit tot landschappen die in de tijd een belangrijke betekenis gekregen
hebben.
4. 1450 : Antonio Averlino suggereerde het bij het ontwerpen van de ideale stad Sforzida dat
gebouwen en steden een levenscyclus hebben (van ontstaan/geboorte tot verval/dood).
-> Onderhoud was zeer belangrijk.
5. 1447-1455 : Paus Nicolaas V herstelt Rome, sticht Vaticaanse bibliotheek, initieert
stadsplanning.
-> Deed veel inspanningen om Rome de meest prestigieuze scan van de Renaissance te maken.
-> Hij haalde wetenschappers, schrijvers en kunstenaars naar Rome.
-> Hij voerde een intensieve cultuur politiek om het Rome van de klassieken te doen heropleven,
maar dan onder het gezag van de Rooms Katholieke kerk !
-> Rome was aangetast door branden, oorlogen, aardbevingen en hij liet de bouwwerken terug
opleven.
-> Hij had een ambitieus 5 punten plan : herstel van oude stadsmuren, restauratie van 40
belangrijke kerken, wederopbouw van het Burgo Leonino (stadsdeel tussen kasteel van Sant
Angelo en het Vaticaan), verbouwing en verfraaiing van het Vaticaanse paleis en het bouwen van
een basiliek voor de tombe van de Sint-Pieterskerk.
-> Hij was de eerste paus die voorstelde om voor de Sint-Pietersbasiliek een obelisk te plaatsen.
6. 1455 : Kardinaal Pietro Barbo bouwt stadspaleis in Rome voor zijn oudheidkundige en
vroegchristelijke collectie.
-> Bouw = gebruikmaken van Travertijn (van het Colosseum)
-> Na zijn verkiezing tot paus woonde hij hierin.
-> In dit stadspaleis : 20ste eeuw = Nationaal Museum Palazzo di Venezia : plafondschilderingen
uit het Palazzo Altoviti werden naar dit museum overgebracht.
7. 1462 : Paus Pius II vaardigt bul uit voor bescherming van klassieke relicten.
8. 1464-1471 : Paus Paulus II restaureert oude gebouwen zoals de Boog van Titus.
9. 1471 : Sixtus IV opent het eerste museum van de Renaissance in het Palazzo dei Conservatori
toen hij een deel van zijn collectie aan de familie de Medici verkocht en het overige deel dit
museum vormde.
-> Collectie bevatte een serie beelden uit de Romeinse oudheid : de wolvin, de Spinario, de grote
bronzen Hercules.
10. ca. 1480 : Francesco di Giorgio Martini schrijft 'Trattato di Architettura', rijk aan innovatieve
technologieën.
-> Een geïllustreerd theoretisch werk over architectuur.
11. 1503-1513 : Paus Julius II (renaissance paus) bouwt nieuwe Sint-Pietersbasiliek, Michelangelo
schildert plafond van de Sixtijnse Kapel en Bramante ontwierp de tuin van Villa Belvédère in
het Vaticaan om er beeldhouwwerken tentoon te stellen.
12. ca. 1510 : Raphael pleit voor bescherming van klassieke gebouwen.
-> Nieuwe rijkdommen uit Amerika maakten het mogelijk om in Rome meer middelen vrij te
maken voor grote, nieuwe projecten.
-> Belangrijkste project = bouw van Sint-Pieters basiliek
fi
