INSOLVENTIERECHT
cursus – blaadjes op Toledo
examen – MKV giscorrectie + open vragen gesloten boek → gis ‘doenbaar’, open vragen moeilijker (mailadvies)
DEEL I : VERMOGEN & VERHAAL
DE SUMMA DIVISIO : ZAKELIJKE VS. PERSOONLIJKE RECHTEN
ZAKELIJK RECHT
werking erga omnes 3den moeten afscheidingsrecht
prioriteitsregel = bij conflict tss meerdere zaken geldt anterioriteit duiden vd houder ve zakelijk
recht :
- eigendomsrecht = revindicatie
volgrecht - zakelijk zkhr =
→ waar het goed zich ook bevindt, je kunt het revindiceren * r individueel te executeren
→ niet tegenwerpelijkheid v strijdige rechten * minstens afzonderingsrecht
numerus clausus
de enige zakelijke rechten zijn die opgesomd in de wet = art 3.3 BW
je kunt niet zelf extra zakelijke rechten uitvinden
vereisten gesteld aan voorwerp van zakelijk recht
handhaafbaar door zakelijke subrogatie
derden moeten afscheidingsrecht duiden vd houder ve zak recht :
→ eigendomsrecht : revindicatie
→ zak zekerheidsrecht : ‘enkel een voorrang’ = niet helemaal juist, ook de houders van zakelijke
zekerheidsrechten kunnen in principe zeggen ; ‘dit is van mij’ → in faillissementsboedel zitten alle
goederen vd gefailleerde MAAR op deze bepaalde goederen heb ik een zakelijk zekerheidsrecht =
toch executeren, daarom SE BUITEN de boedel
= separatisten, recht om individueel te executeren
recht heeft positie v separatisten grotendeels aan banden gelegd ; wetgever vindt het beter
gezamenlijk te executeren
uitgangspositie is separatistenpositie, maar in realiteit meestal toch eerst curator laten doen →
ook het goed waarop zakelijk zekerheidsrecht ligt w verkocht (vaak w dit toch vr meer geld
verkocht) & dan kom je als SE met zakelijk zekerheidsrecht als eerste aan bod vr betaling v som
waarop je gerechtigd bent (betaling bij voorrang)
zakelijk zekerheidsrecht = MINSTENS een recht v voorrang v betaling (meestal wel meer & als SE
met zakelijk zekerheidsrecht toch individueel executeren)
1
,zakelijk recht vd ene is BOB (= beschikkingsonbevoegdheid) vd ander
bv. ik heb VG, u kunt nt VE overdragen
bv. ik heb pand, u kunt goed nt in VE overdragen
BESCHIKKEN
= heel specifieke technische betekenis
= de ZAKENRECHTELIJKE TOESTAND vh goed WIJZIGEN
= dr eigendom over te dragen of een zakelijk zekerheidsrecht op het goed te vestigen
wnnr je een koopOVK sluit heb je een verbintenisrechtelijke titel → je bent verplicht als eigenaar
eigendom over te dragen = beschikking krachtens die titel is beschikkingsoverdracht
kunnen samenvallen mr kunnen ook uit elkaar w getrokken
feitelijke levering = nog iets totaal anders
BOB heeft ook niets te maken met daden v beschikking
waarom onderscheid?
om verschil tss titels duidelijk te maken
MAAR (bij BOB)
soms bescherming v derden die TGT verkrijgen v BOB
bv. je pikt de fles vd prof & verkoopt die op EBAY
derde krijgt de fles in feitelijk bezit na RH onder bezwarend titel
derde w beschermd dr art 3.28 BW
ð betekent wel dat rechtmatige eigenaar zijn volgrecht nt meer kan uitoefenen
ð volgrecht vh zakelijk recht botst op deze bescherming
derdebescherming zorgt ervoor dat anterioriteit wegvalt
→ beter dus tegenwerpelijk maken
OG = bescherming dr inschrijven in hypotheekregister
derden kunnen dan nooit meer TGT zijn ð legt nl. aan derden onderzoeksplicht op om het
hypotheekregister te checken
RG = ‘bezit geldt als titel’
waarom regel feitelijk bezit?
wat als TGT mr nog niet verkregen?
waarom anders geëvalueerd?
2
,omwille v feitelijk bezit overdrager → als iemand feitelijk bezit v fles heeft, wil zeggen dat degene
waarvan hij die kocht, het ook in zijn hand had
ook vanuit perspectief – lasten dat iemand oplegt aan vwp = eigendomsrecht hebben
hoe kan je je beschermen tgn bescherming derde die verkrijgt v BOB?
want als derde beschermd w, dan eerste niet meer
hoe kan eerste zz beschermen?
OG : laten overschrijven bij hypotheekbewaarder
RG : het RG bij je houden, in kluis steken ... opdat het nooit in iemands anders handen terecht komt!
publiciteitssysteem bij schuldvordering = kennisgeving aan debiteur
geldt deze bescherming (v derden TGT) ook vr SE die hun chirografaire schuldvordering realiseren?
u neemt het vermogen zoals u het aantreft = art 3.30 BW
chirografaire SE’s kunnen zich WEL beroepen op het gebrek aan over- of inschrijving bij OG, maar NIET
op de afwezigheid v buitenbezitstelling bij roerende zaken of van kennisgeving bij schuldvordering!
vereisten gesteld aan vwp v zak r
SPECIALITEITSBEGINSEL : zakelijke rechten in beginsel steeds betrekking op specifieke zaak : art 3.8 §1 BW
je moet de zaak kunnen aanwijzen!
anders gn zakenrechtelijke aanspraak in rem!
als nt gespecialiseerd & te abstract kan curator stellen ‘je hebt gn zakelijk recht dus schuif maar aan
bij de andere SE’ → dan krijg je dus nt het goed mr plaatsvervangende schadevergoeding (gezien je
achteraan aanschuift zul je mss 5% krijgen)
BEPAALDHEIDSBEGINSEL : wnnr een zakelijk recht betrekking heeft op niet-gespecificeerde zaken in een
grotere hoeveelheid soortgoederen (art 3.8 §1 BW) : overdracht of vestiging vindt pas plaats bij
specificatie
bv. geld op bank
je hebt een persoonlijk recht je geld af te halen, mr geen zakelijk recht op je geld want vermengd met
al het geld op de bank → pas bij specificatie v jouw geld kun je het krijgen
EENHEIDSBEGINSEL : houdt in dat de onderdelen v eenzelfde zaak het zakenrechtelijk statuut volgen vh
geheel (art 3.8 §2 BW)
3
,je kunt nt zelf de grenzen v uw goed bepalen
is je goed één of samengesteld goed?
boek = één goed, mr kun je p375 alleen overdragen? NEEN → hangt in boek vast, kun je er nt v splitsen
; zou nl. nt bien zijn voor SE die het goed willen uitwinnen
idem met paar schoenen = één
je bent niets met 1 schoen
uitzoomen : in ondernemingswereld gebeurt het echter héél vaak dat ‘vierde poot vd stoel’ wél v
groot belang is
je hebt een vennootschapsgroep ; vennootschap, holding, dochtervennootschap,
kleindochtervennootschap ...
ene onderneming gesplitst over verschillende RP
= economisch eenheid mr juridisch verdeeldheid
buiten de vennootschapsgroep is er een andere vennootschap waarvan we ook ADH zijn, daarin
steken we een belangrijk bedrijfsonderdeel (intellectuele eigendomsrechten)
curatoren willen dan bij faillissement de ganse boel verkopen uit de vennootschapsgroep, maar, de
aparte entiteit zegt ‘oke maar onze naam mag je nt gebruiken want die hebben wij’
→ daarzonder is echter nt veel waard, koper zal nt willen
zo is entiteit zelf eigenlijk de enige bieder → kan weinig bieden & zal alsnog verkrijgen
zelfde situ als bldz in codex
in goederenrecht is er dus oplossing voor (bladzijde uit boek kun je gewoon niet verkopen)
mr in ondernemingsrecht kan nt echt voorkomen w
uitzonderlijk : zakelijke rechten op meerdere zaken
- de ‘hoop’
- feitelijke algemeenheden : in sommige opzichten als bepaalde zaak behandeld (zakelijk recht op
FA? Behoort goed tot FA?) → zakelijk recht strekt zich uit op dat goed
- juridische algemeenheden : (afgescheiden vermogens, boedels) ≈ RP : deelgenoot heeft aandeel
in geheel – tussen boedel & zaken in boedel gelden de gewone goederenrechtelijke regels
om zakelijk recht te hebben : goed moet BESTAAN
4
,PERSOONLIJK RECHT
‘relatieve’ werking
= enkel t.a.v. degene die verplicht is tot bepaalde prestatie
+ concurrentie bij conflict tss meerdere zaken bv. ≠ schuldvorderingen
Concurrentie leidt tot 3
verhaal op vermogen + problemen :
→ Actio Pauliana
- asset dilution
→ zijdelingse vordering - claim dilution
→ vordering collectieve schade - claim subordination
= attributen SE’s
ð ganse vermogen SA als theoretisch onderpand, zij het dat ze
allemaal in concurrentie komen
vrijheid blijheid
vrijheid blijheid
- asset dilution = SA heeft niets meer
- claim dilution = SA had weinig schulden, mr bij uitvoeren veel schulden
- claim subordination = je w als SE achtergesteld, doordat andere SE met zakelijk zekerheidsrecht
je voorgaat (om tegen te gaan is het best dat je zelf ook een zakelijk zekerheidsrecht hebt)
aantal persoonlijke rechten is nt beperkt → persoonlijke rechten kun je zelf uitvinden = vrijheid blijheid
(wel binnen grenzen dwingend recht)
gn vereisten gesteld aan vwp persoonlijk recht ; opnieuw vrijheid blijheid
een ADH is GEEN SE!!
ADH komt op de laatste plaats, na de SE’s
= iets sui generis
ADH heeft geen executierecht ; dus ook nt de accessoiria v ZV, Actio Pauliana & collectieve schade
ze hebben wel wat rechten zoals bv. stemrecht ... (staat opgesomd in WVV)
bij uitwinning (REALISATIE) krijgt SE een ‘RECHT MET ZAKELIJKE WERKING’
boedel SE krijgt recht met zakelijke werking ; het is bijna alsof de beslagleggende SE of
faillissemente boedel een zakelijk recht krijgt
5
, RECHTEN MET ZAKELIJKE WERKING
enkel betrekking persoonlijke SE’S
als een persoonlijke SE overgaat tot beslag of faillissement krijgt hij een recht met
zakelijke werking
= versterking v zijn persoonlijk recht mr dat heeft gn betrekking op SE’s met zakelijk
recht (zij gaan over tot revindicatie want separatisten, cfr supra)
relevantie specifiek in insolventie procedure bekijken
1. A heeft krachtens een aandeelhoudersOVK een voorkooprecht op aandelen v B in een NV
C koopt de aandelen van B in de wetenschap dat B hiermee de overeenkomst met A schendt
we gaan uit ve vennootschap waar zonder overdrachtsbeperkingen in de statuten
A wil nt geconfronteerd w met een vreemde
B wil liquiditeit & verkopen
→ voorkooprecht = compromis
wat kan A doen?
moet A B ASH stellen?
A wil gn geld, A wil de aandelen
dus wat dan?
aandelen proberen terugkrijgen a.d.h.v. Actio Pauliana?
het lijkt op een Pauliana mr dat is specifiek vr de hypothese dat je in geval v naderende
insolventie nog snel goederen (aan te goedkope prijs) weggeeft
oke mss was B insolvent, mr er geen aanwijzingen dat de verkoop gebeurde aan te lage prijs
kan je C aanspreken om aandelen in je handen te krijgen?
JA : via derdemedeplichtigheid aan andermans contractbreuk / wanprestatie (want hoeft nt
per se uit contract te volgen)
op die manier krijgt A herstel in natura : C moet aandelen teruggeven op grond van het met
medeweten bijdragen aan contractbreuk
6
,2. A heeft krachtens een aandeelhoudersOVK een voorkooprecht op aandelen van B in een NV
C is op de hoogte van A’s voorkooprecht en het werd ingeschreven in het aandelenregister
C legt beslag
C legt beslag om aandeel te kunnen verkopen aan wie het hoogste biedt
wat kan A doen?
beslag = in eerste instantie onbeschikbaar stellen vr debiteur, daarna verkopen
stel voorkooprecht maar mits aan bepaalde prijs
C is eigenaar dus is zijn onderpand
B heeft zakelijk recht op die aandelen
C is crediteur & wint uit
A heeft conflicterende aanspraak
→ C fnuikt zijn recht te kunnen voorkopen aan lagere prijs
C zegt aan A : u heeft een persoonlijk recht in een contract tss A & B, dat is voor mij een res
inter alias acta
is C dus derdemedeplichtig?
NEEN, want louter uitwinnen recht
3. A heeft krachtens een aandeelhoudersOVK een voorkooprecht op aandelen van B in een NV
B gaat failliet
de curator wil de aandelen verkopen aan de hoogste bieder
wat kan B doen?
curator stapt in de schoenen vd gefailleerde → curator kan beslissen contract nt langer uit te
voeren
tegen de boedel kun je NIET in natura uitvoering prestatie vorderen
B kan wel plaatsvervangende schadevergoeding vorderen, maar is daar nt veel mee
als alles goed gaat met B, zal A er nt wakker v liggen of hij een pers of zak r heeft, als B echter
insolvabel is & er samenloop v SE is → recht gezamenlijke werking
A zal er dan heel hard v wakker liggen of pers of zak r heeft (dan is zakelijk recht véél gunstiger,
kan dan nl. revindiceren)
7
, uitwinning dr SE (beslag, faillissement) geeft NOOIT aanleiding tot derde-medeplicht
= situ 2
NOOIT uitvoering in natura tgn de faillissementsboedel van een schuld tot doen of geven
ð om gelijkheid tss SE te respecteren
= situ 3
LES 2
waarom is het ‘recht met zakelijke werking’ dat SE’s verkrijgen bij uitwinning niet hetzelfde als een
zakelijk recht?
1. beslag leidt tot relatieve BOB = wat zwakker dan gewone BOB (dus die v bij zak r met erga omnes
werking)
2. chirografaire SE beperktere bescherming tgn BOB (ook wnnr zij uitwinnen) → bij OG zelfde
bescherming, bij schuldvorderingen minder groot
3. ‘beslag schept gn voorrang’ (= afwijking anterioriteitsregel) = beslag moet oudere zak r laten
voorgaan
beslag w dr relatieve BOB beschermd tgn latere vestigingen / overdragen zak r
MAAR binnen SE geldt gn anterioriteitsregel (tss SE pondspondsgewijs)
bij faillissement is vooral het streepje 2 v belang → chirografaire SE’s beperktere bescherming tgn BOB
faillissement leidt tot buitenbezitstelling
= veel sterker dan gewone BOB = art XX.110 WER
= zorgt ervoor dat gefailleerde zelf gn RH meer kan stellen
buitenbezitstelling ve pand : mag nt verward w met pand tegenwerpelijk maken dr BOB, en
buitenbezitstelling gefailleerde
buitenbezitstelling die geldt bij faillissement moet onderscheiden w v buitenbezitstelling bij een pand
want de buitenbezitstelling bij een pand is een manier om het pand tegenwerpelijk te maken
je w als derde TGT NIET beschermd bij faill (onderscheid buitenbezitstelling bij beslag & bij faill)
8
, BUITENBEZITSTELLING ;
bij een zakelijk recht is er in principe altijd een beschikkingsonbevoegdheid vr degene tgn
wie dat je dat zakelijk recht hebt bv. als je een hypotheek hebt op een huis mag diegene
dat nt meer verkopen
bij een persoonlijk recht bij uitwinning (bij beslag) krijgt persoonlijke SE recht met
zakelijke werking = dit is een versterking is v zijn persoonlijk recht, mr dat niet zo sterk
als een zakelijk recht → hier w dus een relatieve BOB gecreëerd in geval v beslag = er is
enkel een bescherming vr de houder v dat recht met zakelijke werking
relatieve BOB betekent dat enkel de houder vh recht met zakelijke werking beschermd
w, hij w dus beschermd vr handelingen m.b.t. zijn recht met zakelijke werking (handeling
in strijd daarmee w nt tegenwerpelijk vr hem, wel vr andere SE)
in geval v faillissement is er juist nog een sterkere variant op de
beschikkingsonbevoegdheid = buitenbezitstelling → vanaf uur nul vh faillissement is
niets nog tegenwerpelijk aan de boedel (dit is dus wel gelijk vr alle SE’s)
wat betreft de bescherming ve TGT zijnde derde ;
het is normaliter zo dat een zakelijk recht leidt tot BOB dus degene tegen wie je dat
zakelijk recht hebt mag er nt meer over beschikken ; in principe is het dus zo dat SE met
zakelijk recht voorrang heeft op de chirografaire SE’s MAAR soms is het zo dat een
chirografaire SE toch voorrang gaat hebben op zakelijke SE doordat die aan bepaalde
publiciteitsvwdn niet heeft voldaan = in het algemeen
in geval v beslag of bij faillissement gaat er voor die chirografaire SE’s wél een beperktere
bescherming zijn v derde TGT → in geval v beslag of in geval v faillissement is het alsof
de SA dat recht met zakelijke werking vestigt
DUS eigenlijk gaat hij dan opnieuw beschikken terwijl dat niet mag tgo de zakelijke SE’s
je hebt zakelijke SE’s maar vanaf dat een chirografaire SE beslag legt of bij faillissement
gaat er gedaan w alsof het die SA is die een recht met zakelijke werking creëert tgo die
persoonlijke SE = mag in principe nt, hij mag nt meer beschikken
MAAR in het normale regime zou die chirografaire SE dan als derde TGT beschermd w &
zou die zo eigenlijk alsnog beschermd w tgn die BOB → zou alsnog kunnen voorgaan op
zakelijke SE
hier is het dus wel zo dat het beperkt w ; dus stel dat een chirografaire SE beslag legt of
in geval v faillissement gaat die bescherming toch wat verminderd w tgo die zakelijke SE’s
9
