Resume

volledige samenvatting penologie en penitentiair recht (les 1 tot 13)

Name: volledige samenvatting penologie en penitentiair recht (les 1 tot 13)
SKU: doc_6889665
Rating: 4.00 (1 reviews)
Author: lissedepaepe05

1 vérifier

1 fois vendu

Cours
Penologie en penitentiair recht

Établissement
Vrije Universiteit Brussel (VUB)

samenvatting van de les slides + eigen notities en aanvullingen voor een duidelijker begrip van de lessen

[Montrer plus]

Aperçu 4 sur 118 pages

Voir l'exemple

Publié le 27 décembre 2024
Nombre de pages 118
Écrit en 2024/2025
Type Resume

1 vérifier

Par: vermeiranouschka • 2 mois de cela

lissedepaepe05 Membre depuis 3 mois 1 documents vendus

PENOLOGIE EN PENITENTIAIR RECHT

les 1

1. een penologisch perspectief op bestraffing

A. Inleiding: wat is penologie?

= penologie is de wetenschap van de bestraffing van normoverschrijdend gedrag
→ def. lijkt eenvoudig maar omvat verschillende mogelijke interpretaties die doorheen de tijd
veranderen

Het Belgische strafrecht heeft geen definitie wat “straf” inhoudt
→ daarom verwezen naar de interpretatie door het Hof van Cassatie
- “Straf is een leed door de wet bepaald en door de rechterlijke macht opgelegd als
een sanctie wegens een gepleegd misdrijf”
= bewust toevoegen van leed tov wie een inbreuk pleegt op de strafrechtelijke norm

MAAR (penologische vragen)
- niet alle sancties willen leed opleggen → wat als de veroordeelde positieve aspecten
ervaart (bv. iets bijleren) is er dan geen sprake meer van een straf?
- Juridisch onderscheid tussen “straf” en “maatregel”: een straf wordt opgelegd aan
toerekeningsvatbare personen, een maatregel aan niet-toerekeningsvatbare
personen.
- hoe en waar worden straffen uitgevoerd?
- wie straft er? sancties worden ook soms door andere instanties dan een rechtbank
opgelegd (Deze sancties geen straffen genoemd, ook al hebben er alle overige
kenmerken, zou dan neerkomen op een verdoezeling van de sociale realiteit

BESTRAFFING ALS COMPLEX GEGEVEN/ INSTITUUT

bestaat uit verschillende fasen:
- Opsporing, vervolging
- Straftoemeting
- Strafuitvoering → in penologie vooral focus op (gevangenisstraf en internering)

verschillende partijen bij een bestraffing:
- Gestrafte/opgesloten personen
- Straffende / justitiële actoren
- Slachtoffers → sinds jaren 90 meer aandacht
- Media –publieke opinie: hoe de samenleving denk over wat kan en niet kan → hoe
normen veranderen

⇒ Bestraffing als organisatie/instituut waar justitiële actoren beslissingen nemen over
complexe zaken

1

,penologie = breder dan louter juridische ‘straffen’
- sociologische/ criminologische visie: sociale realiteit van het straffen
→ waar spelen de straffen zich af (bestraffing instituten), soorten straffen en hun
impact, penale cultuur, ruimtelijke aspecten en hun impact

- = penaliteit
→ Penologie als ‘the study of the social processes of punishment and penal control,
which is to say of the whole complex of laws, ideas and institutions which regulate
criminal conduct’ (Garland 1997)
⇒ wijst op de interne complexiteit en werking van het penale systeem en
onderstreept het belang van culturele elementen

- Multidisciplinaire benadering van het straffen: Juridisch, sociologisch, criminologisch,
historisch,…

EMPIRISCH ONDERZOEK
verschillende vormen (nationaal en internationaal):

- Onderzoek in de gevangenis, justitiehuis, rechtbank…
● Kwantitatief (survey)
● Kwalitatief: interviews, observaties, etnografisch onderzoek (‘being there’)
⇒ Sensorische aspecten van het leven in de straffende instituten ervaren
- Ervaringen van justitiabelen, opgesloten personen, personen die werken in de straf
instituten
- Beslissingsprocessen van justitiële actoren
● Dossieranalyse : kwantitatief - kwalitatief
● Interviews
● Observaties
- Innovatieve methoden : foto-voicing, auto-etnografie…. (bv. je zelf laten opsluiten)

PENITENTIAIR RECHT
Penitentiair recht = geheel van juridische normen ivm de behandeling van gedetineerden
- Interne rechtspositie: Basiswet gevangeniswezen, 2005 (rechten van gedetineerden
tijdens detentie)
- Externe rechtspositie: Wet op de externe rechtspositie (regeling van de overgang van
binnen naar buiten)

penologie en penitentiair recht:
- Juridische benadering
● Nationale en internationale normen
● Soorten straffen
- Criminologische benadering
● Doelstellingen straf en systeem, effectiviteit van het straffen
● Maatschappelijke benadering van het straffen: latente aspecten
● Studie van de straf praktijken en effecten op betrokkenen en omgeving
● Analyse van het penitentiaire beleid → overbevolking!

2

, ● Inzicht in evolutie van de gevangenispopulatie, gevangeniswezen,
gevangenisarchitectuur
● De gevangenis als machtsinstituut, totaal instituut: analyse van dagelijks
leven in de gevangenis + de rechten van gedetineerden, controle-organen

doel cursus ⇒ leren denken en spreken als een kritische penoloog, kritisch naar het
systeem kijken

B. straffen: een penologische introductie

JURIDISCHE INDELING

1. Belangrijkste hoofdstraffen in België
● Vrijspraak
● Vrijheidsstraf: gevangenisstraf (voorlopige hechtenis = geen straf, maar
maatregel)
● Vrijheidsbeperkende straffen: uitstel, probatie, werkstraf, elektronisch
toezicht, alcoholslot, verval recht tot sturen, huisverbod,…
● Vermogensstraf: geldboete, opdeciemen (x8) (= ingevoerd om boetebedragen
aan te passen aan inflatie/ financiële situatie van het land) → rechter kan
rekening houden met financiële toestand
● Internering: is juridisch gezien geen straf maar maatregel
● Politiestraffen, correctionele en criminele straffen

2. Subsidiaire of bijkomende straffen
● Soms automatisch verbonden aan straf: Ontzetting uit politieke en burgerlijke
rechten (verborgen straffen)
● Verbeurdverklaring goederen (in beslag nemen eigendommen veroordeelde)
● Afzetting van titels
● Beroepsverbod
● Bekendmaking uitspraak

3. Vervangende straffen = alternatief dat alsnog kan worden uitgevoerd als de
veroordeelde niet in staat is of weigert de oorspronkelijke straf uit te voeren
● Gevangenisstraf of geldboete
● Niet-uitvoering van de vervangende gevangenisstraf (3 dagen tot 6 maanden)
→ bv. door overbevolking in gevangenissen
● Vervangend rijverbod

TOEPASSING VAN STRAFFEN
- Geldboete meest opgelegde en meest toegenomen straf (N = 267.273 in 2016)
● gebrekkige uitvoering: als dit als vervangende straf ook niet wordt uitgevoerd
zitten we met een soort straffeloosheid
● Opdeciemen (x8)
- Vrijheidsstraf op de tweede plaats
- Daling van uitstel van straf en stijging van opschorting

3

, Evolutie van de opgelegde straffen: indexen 2000-2016

STRAFFEN IN GEMEENSCHAP

‘Alternatieve straffen’ (= alternatief voor gevangenisstraf):

Eerste generatie, jaren 1960:
- gevangenisstraf met uitstel of opschorting
- probatie-uitstel en probatie opschorting
⇒ deze alternatieve wetten zijn opgenomen in aparte wet (1964)
doelstellingen van deze straffen = Resocialisatie, begeleiding, individualisering, proefperiode

Tweede generatie gemeenschapsgerichte straffen → autonome straffen:
⇒ overbevolking in de gevangenissen, diversificatie van straffenpalet, eerste generatie
alternatieven waren te ‘soft’
- meer controle, minder begeleiding → meer vanuit vergelding
- strafgehalte gemeenschapsgerichte straffen wordt meer erkend als ‘straf’
- Gevangenisstraf zou ‘ultimum remedium’ (laatste redmiddel) moeten zijn
- Autonoom statuut – opname in het wetboek → ‘echte’ straffen

↓
3 hoofdstraffen (consensus straffen = persoon die deze wordt opgelegd moet ermee
instemmen):
1. Autonome werkstraf
Dienstverlening (1994) ⇒ men vond dit geen goede straf
- Ingevoerd als probatievoorwaarde → geen autonome straf
- filosofie = iets terug doen voor de gemeenschap
- Max. 240u (probatie), Max. 120u (BIS)
- 2002: dienstverlening afgeschaft, 2005 terug ingevoerd voor BIS
Wet 17 april 2002: autonome werkstraf
- Min 20 – max 300u
- Tot 45u: politiestraf
- + 45u: correctionele straf
- Wettelijke herhaling: verdubbeling tot 600u mogelijk

Werken → justitieassistent bepaalt invulling → probatiecommissie volgt op.

4

Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:

Qualité garantie par les avis des clients

Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.

L’achat facile et rapide

Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.

Focus sur l’essentiel

Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.

Foire aux questions

Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?

Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.

Garantie de remboursement : comment ça marche ?

Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.

Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?

Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur lissedepaepe05. Stuvia facilite les paiements au vendeur.