VERBINTENISSEN- &
CONTRACTENRECHT
HOOFDSTUK 1: DE VERBINTENIS: BEGRIP, KENMERKEN EN SOORTEN
ALGEMENE INLEIDING
Verbintenissenrecht is de basis van veel rechtstakken.
Bijvoorbeeld: huurcontract, huwelijk, arbeidscontract, lening, woning komen, aanneming, bewaargeving,
vennootschap, …
SITUERING EN VINDPLAATS VAN HET VERBINTENISSENRECHT
SITUERING IN HET RECHT
Onderscheid tussen publiekrecht en privaatrecht.
Het publiekrecht omvat alle regels die de bevoegdheden, organisatie en werking van overheid beheersen
en de regels die van toepassing zijn in de relatie tussen de overheid en burgers.
Het privaatrecht omvat die regels die betrekking hebben op de verhouding tussen particuliere personen
(natuurlijke- of rechtspersonen) onderling.
Verbintenis = een juridische verplichting tussen 2 of meer personen.
Verbintenissenrecht → ‘moeder van het privaatrecht’
BEGRIPSOMSCHRIJVING EN KARAKTERISTIEKE EIGENSCHAPPEN VAN DE
VERBINTENIS
HET BEGRIP VERBINTENIS
Een verbintenis creëert een verbinding, een (rechts)band tussen personen. Op grond van die band kan
iemand iets juridisch afdwingen van een ander persoon. Wat die ene persoon kan afdwingen, is het
voorwerp van de verbintenis.
KARAKTERISTIEKE EIGENSCHAPPEN VAN DE VERBINTENIS
EEN VERBINTENIS CREËERT EEN RECHTSBAND TUSSEN PERSONEN
Bij een verbintenis zijn altijd minimaal 2 personen of partijen betrokken.
Het recht kent 2 soorten personen:
- Natuurlijke persoon; een mens van vlees en bloed
- Rechtspersoon; een organisatie waaraan het rechten en plichten toekent
De ene persoon (schuldenaar) is iets verschuldigd aan de andere persoon (schuldeiser). → Invalshoek
van de passieve zijde.
1
,De schuldeiser kan op grond van de verbintenis iets vorderen van de schuldenaar. → Invalshoek van de
actieve zijde.
Een vorderingsrecht impliceert een band tussen personen en heeft slechts relatieve werking.
Een zakelijk recht is het recht van een persoon op een bepaald goed en geeft een directe band met het
goed (vb. het eigendomsrecht op een bepaald goed of een hypotheek op een onroerend goed) .
EEN VERBINTENIS ONTSTAAT KRACHTENS DE WET
De wet bepaald of er een verbintenis ontstaat.
Verbintenissen uit rechtshandelingen: rechtshandelingen zijn handelingen die bewust gesteld worden
om welbepaalde rechtsgevolgen te creëren.
2 soorten rechtshandelingen:
1. Verbintenissen uit meerzijdige rechtshandeling = De overeenkomst als bron van de
verbintenissen. Ze ontstaan uit een akkoord tussen min. 2 personen. (koop – huur)
2. Verbintenissen uit eenzijdige rechtshandeling = De eenzijdige wilsuiting als bron van
verbintenissen. (bv. als een supermarktketen een actie lanceert waarbij ze tijdelijk smartphones
aan heel aantrekkelijke prijzen te koop aanbiedt, is dat geen vrijblijvende belofte. De supermarkt
is verplicht dit aanbod tijdens een redelijke termijn te handhaven.)
Verbintenissen uit rechtsfeiten:
1. Verbintenissen uit oneigenlijke overeenkomst = Geheel vrijwillige daden van de mens, waaruit
enige verbintenis ontstaat jegens een derde, en soms wederzijdse verbintenis voor beide partijen.
(onverschuldigde betaling)
2. Verbintenissen uit onrechtmatige daad = Ontstaat wanneer iemand onrechtmatig handelt en
daardoor schade berokkent. (bv. Je botst, in een moment van onoplettendheid, met je voertuig tegen een
stilgestaan voertuig voor je. Door die botsing wordt er schade veroorzaakt, je zal die ook moeten betalen.)
EEN VERBINTENIS HEEFT EEN IN GELD WAARNEEMBARE AANSPRAAK TOT VOORWERP
Elke verbintenis heeft een bepaald voorwerp, een prestatie die moet geleverd worden. Dat impliceert niet
dat het voorwerp van de verbintenis steeds de betaling van een geldsom moet zijn, maar wel dat het
voorwerp in geld gewaardeerd moet kunnen worden.
EEN VERBINTENIS IS AFDWINGBAAR
Als een schuldenaar zijn verbintenis niet nakomt, zal desnoods door een rechter, tot naleving gedwongen
worden.
2
,Niet afdwingbare toezegging = Het aanvaarden van het peter- of meterschap over een kind leidt niet tot
afdwingbare verplichtingen, louter om het kind eens een cadeau te geven of op te vangen las de ouders er
niet meer zijn.
Natuurlijke verbintenissen = is een verplichting die niet in rechte afdwingbaar is. Als zij toch vrijwillig
uitgevoerd zou zijn, kan de geleverde prestatie niet teruggevorderd worden.
Schuldeiser = Crediteur → Schuldvordering/vorderingsrecht
- Heeft een aanspraak op schuldenaar
- Kan een prestatie vorderen/eisen van de schuldenaar
- Bv. Verhuurder → betaling van de onbetaalde huur
Schuldenaar = Debiteur → Schuld/verbintenis
- Heeft een verplichting/schuld t.o.v. de schuldeiser
- Schuldenaar moet een plicht nakomen
Verbintenissen uit een koopovereenkomst
Verbintenissen uit onrechtmatige daad
INDELING VAN VERBINTENISSEN
- Bron waaruit ze zijn ontstaan
- Volgens hun aard
- Het voorwerp waarop ze betrekking hebben
- De wijze waarop ze betrekking hebben
- De wijze waarop SE en SA gebonden zijn
- Bijkomende voorwaarden waaraan zij onderworpen zijn
VERBINTENISSEN EN DE BRON WAARUIT ZIJ ONTSTAAN
Ontstaan uit:
- Overeenkomsten → Contractuele aansprakelijkheid
3
, - Onrechtmatige daad → Extra contractuele aansprakelijkheid
2 buitenbeentjes:
- Oneigenlijke contracten (zaakwaarneming, onverschuldigde betaling, ongerechtvaardigde
verrijking)
- Eenzijdige rechtshandeling
Contractuele vs buitencontractuele aansprakelijkheid → Het overeenkomstenrecht is de set van regels die
van toepassing is op overeenkomsten. Het recht van onrechtmatige daad omvat de regels die van
toepassing is op onrechtmatige daden.
Een contractuele relatie kan leiden tot contractuele aansprakelijkheid en ieder andere relatie kan slechts
leiden tot buitencontractuele aansprakelijkheid.
VERBINTENISSEN EN HUN AARD
VERBINTENIS MET ECONOMISCH KARAKTER – VERBINTENIS MET BURGERLIJK KARAKTER
Wanneer een onderneming een verbintenis aangaat, betreft het in de regel voor haar een verbintenis
met een economisch karakter. (→ vrij bewijs in ondernemingszaken → ondernemingsrechtbank)
Wanneer een niet-onderneming een verbintenis aangaat, betreft het voor haar een verbintenis met een
burgerlijk karakter. (→ bewijs in burgerlijke zaken (3 500 euro) vrederechter (5 000 euro))
VERBINTENISSEN MET EEN PERSOONSGEBONDEN KARAKTER
Deze verbintenissen kunnen door om het even wie uitgevoerd worden.
Een verbintenis met persoonlijk karakter zal uitdoven bij het overlijden van de schuldenaar.
Voorbeeld:
Je moet een delicate operatie in het ziekenhuis ondergaan. Je hebt alle vertrouwen in een gereputeerde chirurg
gesteld. Vlak voor je onder narcose moet, verneem je dat de chirurg ziek is maar zijn assistent zal inspringen.
VERBINTENISSEN EN HUN VOORWERP
Wat moet de SA van de verbintenis presteren. Wat moet de SE van de verbintenis vorderen.
Onderscheid tussen:
- Iets te doen, iets niet te doen, iets te geven
- Resultaatsverbintenis en inspanningsverbintenis
- Deelbaar en ondeelbaar voorwerp
- Meer voorwerpen
- Hoofdverbintenissen en secundaire verbintenissen
4