H1) Sociaal werk inleiden
IFSW International Federation of Social Workers
IASSW Association of Schools of Social Work
ICSW International Council on Social Welfare
VOSW De Vlaamse Opleidingen Sociaal Werk
CLB Centrum voor Leerlingenbegeleiding
3 interventieniveaus Microniveau, mesoniveau, macroniveau
SAAMO Samen Maatschappelijk Opbouwwerk
Sociale cohesie Samenhang. Sociaal werkers dragen bij aan het sociaal weefsel in de samenleving.
Empowerment Proces dat individuen, organisaties en gemeenschappen grip doet krijgen op de eigen situatie en
hun omgeving, dat ze versterkt. Die grip krijgen ze via het verwerven van controle, het
aanscherpen van kritisch bewustzijn en het stimuleren van participatie.
Sociale Wat juiste en eerlijke verhoudingen zijn tussen (de noden en behoeften van) het individu en (de
rechtvaardigheid noden en behoeften van) en de samenleving, tussen mens en maatschappij
Mensenrechten De basisrechten, ook wel grondrechten genoemd, van elk mens waar ook ter wereld. Deze rechten
werden vastgelegd door de Verenigde Naties in de Universele verklaring van de rechten van de
mens uit 1948 en zouden ieder mens een menswaardig bestaan moeten garanderen.
OCMW Openbare Centra Maatschappelijk Welzijn
Praktijkgebaseerd Een beroep waarbij de uitvoering van het werk voornamelijk bestaat uit praktische vaardigheden
beroep en directe toepassing van kennis in de dagelijkse praktijk, vaak in een specifieke werkcontext. Een
beroep dat zich niet strikt laat aflijnen.
Collectieve
verantwoordelijkheid De overheid speelt ook een belangrijke rol in het welzijn van burgers
Normatieve
professionaliteit Voortdurend reflecteren over de vraag ‘Wat is goed sociaal werk?’
Beschrijvende Een soort humane wetenschap. Tracht de werkelijkheid te beschrijven, te begrijpen en te
wetenschap verklaren. Ze willen wetmatigheden achterhalen waarmee ze de werkelijkheid kunnen voorspellen.
Hieronder valt ook gedragswetenschappen, sociale wetenschappen, literatuurwetenschap,
geschiedenis, filosofie en kunstwetenschappen.
Gedragswetenschapp Hier onder valt psychologie, de communicatiewetenschap en de criminologie.
en
Psychologie De wetenschap die het gedrag en psychische processen van de mens bestudeerd.
Communicatiewetens De wetenschap die menselijke communicatie en de effecten daarvan op het gedrag onderzoekt.
chap
Criminologie De wetenschap die de motieven van misdadigers onderzoekt, de misdaden zelf en het
rechtssysteem.
Sociale Hieronder valt de sociologie en de politicologie
,wetenschappen
Sociologie De wetenschap die zich bezighoudt met de bestudering van het sociaal gedrag en het sociaal
handelen van de mens in de samenleving.
Politicologie De wetenschap die zich bezighoudt met het tot stand komen, het voeren en de effecten van het
overheidsbeleid.
Handelingswetenscha Interveniëren in de werkelijkheid. Ze bestuderen niet alleen die tussenkomsten maar proberen via
ppen diezelfde tussenkomsten ook in te grijpen in die werkelijkheid om die mee vorm te geven.
Politiserend werken Mensen continu wakker schudden over onrechtvaardigheid.
Nabijheid Het realiseren van grondrechten vraagt basiswerk, nabijheid, relaties opbouwen en daar tijd voor
krijgen en maken, onvoorwaardelijk elkaar kunnen ontmoeten, laagdrempelig en vrijblijvend
kunnen zijn.
Proceslogica Het werken met onzekerheid en telkens een bereidheid hebben om daarin een engagement op te
nemen. Samen met de cliënt op weg zijn, in een soort gelijkwaardigheid, zonder in een
radeloosheid te vervallen omdat je geen einddoel hebt. Als je dingen mee laat bepalen door
mensen, weet je niet waar je uitkomt. Valt niet volledig te controleren. Maar als je alles duidelijk is
op voorhand, dan knip je het pedagogische eruit en dan wordt het onverantwoordelijk.
Generalistisch De expertise van een sociaal werker is breed. Oog voor verschillende aspecten van het mens-zijn
werken en via kennis van de sociale kaart gericht doorverwijzen.
Verbindend werken Voortdurend verbindingen maken tussen mensen die zich wel of net niet in een kwetsbare situatie
bevinden, tussen diensten, tussen dienstverleners, tussen beleidsmakers en sociaal werkers,
tussen beleidsmakers en maatschappelijk kwetsbaren.
Achtergestelde buurt Wijk of gebied waar de leefomstandigheden relatief slecht zijn in vergelijking met andere wijken.
Sociaal construct Een activiteit die het product is van hoe we in een bepaalde tijd in onze samenleving kijken naar
sociale problemen en hoe we ze aanpakken (bv hoe er wordt gekeken naar kansarmoede,
spijbelen, ...).
Inheemse en lokale Niet alleen de dominante Westerse theoretische kaders ook inheemse en lokale vormen van kennis
vormen van kennis zijn belangrijk.
‘Het’ sociale Tussenkomen om de noden en behoeften van het individu en de noden en behoeften van de
samenleving op elkaar af te stemmen. Wat zich afstemt in het privéleven van de mensen en wat er
gebeurt op het niveau van de samenleving (publieke).
Verwerkingsvragen:
1) Waarom is het sociaal werk een ‘sociaal construct’?
Omdat de samenleving continu in verandering is. We kijken in een bepaalde tijd in onze samenleving naar sociale problemen en hoe we
deze problemen zouden moeten aanpakken. Maar deze samenlevingen verschillen naargelang hun geografische situering en hiernaast
evolueert de samenleving doorheen de tijd. Hierdoor veranderd de definitie van sociaal werk met de tijd mee.
,2) Wat zijn de belangrijkste organisaties die betrokken zijn bij het formuleren van de wereldwijde definities door sociaal
werk?
De IFSW en de IASSW. Later ook de VOSW die de Nederlandse vertaling van de definitie verspreide.
3) Wat zijn de 4 doelen van sociaal werk?
- Streven naar sociale verandering en ontwikkeling
- Sociale cohesie: alle mensen binnen de samenleving met elkaar verbinden op zoveel mogelijk plaatsen
- Empowerment
- Bevrijding van mensen
4) Welke 4 ethische principes zijn richtinggevend binnen de beroepspraktijk van sociaal werkers en hoe worden ze
toegepast?
- Sociale rechtvaardigheid (wat zijn de juiste en eerlijke verhoudingen tussen individu en samenleving, tussen mens en maatschappij)
- Mensenrechten (vastgelegd door de Verenigde Naties in de Universele verklaring van de rechten van de mens, in België staat dit in de
Wet van het OCMW)
- Collectieve verantwoordelijkheid (bewust zijn van de rol die de overheid speelt en beseffen dat welzijn niet alleen de taak is van het
maatschappelijk middenveld)
- Respect voor diversiteit (in de meest brede vorm dus leeftijd, ras, geslacht, socio-economisch, ...)
5) Wat wordt er bedoeld als men zegt dat sociaal werk als een normatieve professionaliteit moet worden beschouwd?
Waarom is etnische reflectie daarbij essentieel?
Er wordt verwacht dat elke sociaal werker voortdurend reflecteert over de vraag ‘wat is goed sociaal werk’. Met de 4 normen en
waardenkaders als vertrekpunt. Het is essentieel om hiernaast ook te reflecteren op je eigen etnische achtergrond, identiteit, en de manier
waarop etniciteit (en de daarbij behorende culturele normen, waarden en gewoonten) hun leven en perspectieven beïnvloedt.
6) Illustreer het begrip ‘normatieve professionaliteit’ aan de hand van een praktijkvoorbeeld.
Melding hangjongeren in een parkje. Als sociaal werker goed nadenken wat goed sociaal handelen in deze situatie is. De vraag stellen of
het beleid meer welzijn kan betekenen voor deze jongeren. Wat maakt dat deze jongeren rondhangen in het park? Wat maakt dat de
omgeving dit ervaart als een probleem? Hoe zit het met de gezinscontext van deze jongeren? Verschillende oplossingen overwegen door
in dialoog te gaan met beide partijen. Is er misschien geen buurthuis in de buurt waar deze jongeren naartoe kunnen?
7) Hoe kan sociaal werk bijdragen aan sociale verandering en ontwikkeling, zowel op individueel als op collectief niveau?
, Door opzoek te gaan naar verbindingen. Sociaal werkers bevinden zich op het kruispunt (tussenpositie) tussen het private en het publieke.
Tussen wat zich afspeelt in het privéleven van mensen en wat er gebeurt op het niveau van de samenleving (publieke). Ze moeten de
noden en behoeften van het individu en de noden en behoeften van de samenleving op elkaar zien af te stemmen. De verbindende functie
tussen mensen en structuren is essentieel voor sociaal werk als handelingswetenschap.
8) Wat is het verschil tussen beschrijvende wetenschappen en handelingswetenschappen? Hoe past sociaal werk binnen
dat onderscheid?
De beschrijvende wetenschappen wil de werkelijkheid beschrijven, begrijpen en verklaren. Ze willen wetmatigheden achterhalen en
hiermee de werkelijkheid kunnen voorspellen. Handelingsweten daarentegen willen niet alleen interveniëren in de werkelijkheid. Ze willen
via deze tussenkomsten ingrijpen in die werkelijkheid om die zo mee vorm te geven. Sociaal werk wil tussenkomen om welzijn bij mensen
te realiseren en die tussenkomsten ook bestuderen.
9) Waarom is sociaal werk niet simpelweg een toepassing van inzichten uit andere disciplines, zoals sociologie of
psychologie?
Je kan deze inzichten wel gebruiken maar ze volstaan niet om welzijn te realiseren. Daarvoor is er namelijk sociaalonderzoek nodig naar de
verschillende tussenkomsten. Sociaal onderzoek gebeurt alleen binnenin sociaal werk.
10) Waarom wordt het belang van inheemse en lokale kennis benadrukt in het sociaal werk, en hoe kunnen die
kennisbronnen bijdragen aan een betere praktijk?
Omdat niet alleen de dominante theoretische kaders uit de westerse wetenschappen belangrijk zijn. De ervaring van de cliënten is
cruciaal om inzicht te krijgen in de leefwereld en context van de cliënten. Alleen zo kan je het volledige plaatje begrijpen en krijg je inzicht
in goede en rechtvaardige tussenkomsten die welzijn creëren.
11) Sociaal werkers bevinden zich op het kruispunt tussen individuele en collectieve belangen. Licht toe met een
voorbeeld.
Gezin emigreert van Syrië naar België
Individuele belangen Vinden van een geschikte woning, taalonderwijs, werkgelegenheid, hulp om zich aan te passen en toegang tot
sociale voorzieningen, nood aan veiligheid, gezondheidszorg
Collectieve belangen Nood aan sociale cohesie, economische bijdrage, kan leiden tot een grotere arbeidsmarktparticipatie