Samenvatting Sociologie 2024-2025
Hoofdstuk 1: Op ontdekkingstocht door een bekend gebied?
Inleiding
Onderste pijl: Wat doet het recht in de samenleving? Wat zijn de effecten?
- Sociologie & Rechtssociologie: sociologie is een hulpdiscipline
Minder aandacht
Voor ‘skills’ (onderzoeksvaardigheden)
Voor minder belangrijke auteurs en theorieën etc.
Wel aandacht
Basiskennis in de sociologie
Aandacht voor ‘de filosofie’ van de sociologische discipline
Centrale auteurs, theorieën en concepten
- Socio-logie?
Hybride combinatie Latijn & Grieks en de oude vindplaats hiervan is
een manuscript geschreven door Sieyès.
Socius (metgezel); societas (samenleving) en logos (kennis, leer,
kunde)
Betekent letterlijk samenlevingskunde of studie v/d maatschappij
1. Emmanuel Joseph Sieyès (rond 1780-1785)
‘Wetenschap van de samenleving?’
Doel: inrichting van de nieuwe samenleving ten tijde v/d Franse
Revolutie
Normatieve wetenschap: Hoe kan de samenleving het best worden
ingericht? Hoe ziet ‘het goede leven’ eruit in zo’n nieuwe
samenleving?
‘Qu’est-ce que le tiers état?’ ‘Wat is de derde stand?’ ; in dit werk
kloeg hij niet enkel de onderdrukking van het gewone volk aan,
maar hekelde ook dat de zogenaamde derde stand i.t.t de adel en
de geestelijkheid, op geen enkele wijze vertegenwoordigd was in de
staatsinrichting van het Franse koninkrijk.
1
, Hij bekeek de samenleving vanuit een politiek gekleurd standpunt.
Sociologie was in zijn ogen de leer die een rechtvaardige en
revolutionaire inrichting van de samenleving voorschreef.
2. Auguste Comte (1830)
Zijn idee was dat van de sociale fysica, een allesomvattende
wetenschap over de samenleving. Hij richtte de sociologie in als een
natuurwetenschappen vak. Hij ging de menswetenschappen
inrichten naar de natuurwetenschappen. de
wetenschapsgeschiedenis schrijft de uitvinding van de sociologie
aan Comte toe in 1830.
Definieert sociologie als empirische wetenschap
In navolging van natuurwetenschappen: beschrijvend, objectief en
empirisch
Op zoek naar regelmatigheden in de samenleving a.d.h.v empirisch
onderzoek
1.1 Een beeld van een titel
Auteur gaat over naar een voetbal metafoor. We kunnen er vanuit gaan dat de
spellen die we spelen, afspiegelingen zijn van de manieren waarop we
samenleven, en dat de samenleving het speelveld is waarop die spelen zich
afspelen. Spelregels zorgen voor zekerheid en voorspelbaarheid die mensen
nodig hebben om hun eigen leven te leiden. In zo’n geordende samenleving zijn
mensen niet langer wolven voor elkaar en bezitten ze de vrijheid om regels te
respecteren of overtreden.
- Speelveld, spel en spelregels:
Spel: op dat voetbalveld zijn er actoren die zich gedragen en een
spel maken. De individuen in onze samenleving spelen ook een spel,
nl. samenleven.
Spelregels: de spelers moeten zich aan regels houden. Zo mogen
ze bv. niet buiten het veld voetballen, maar moeten ze binnen de
lijnen van het afgebakende terrein blijven. Deze regels zijn niet
allemaal even dwingend. Houden ze zich niet aan de regels, dan
worden ze gestraft naargelang de ernst van hun inbreuken. Ook het
maatschappelijk leven wordt beheerst door geboden en verboden
a.d.h.v. onze wetten, decreten, gas-boeten, EU-regelgeving,
etc. De rechter kan een geldboete opleggen aan overtreders of ze
naar de gevangenis sturen en zo uit de samenleving bannen. Ook
gelden er in de samenleving andere regels voor de publieke dan
voor de particuliere ruimte, voor wat je op straat doet of
binnenshuis, …
- Posities, taakverdeling, rollen en status:
Positie: de aanvallers hebben een positie en deze heeft een taak.
De doelman moet bv. zorgen dat er geen doelpunt wordt, de
verdedigers helpen de doelman hierbij. Dit is hetzelfde in de
samenleving. We hebben een aantal posities die we innemen in de
samenleving zoals de beroepspositie, het beroep dat men als positie
inneem in de samenleving is van groot belang. Tussen deze
2
, beroepsposities bestaat een taakverdeling, nl. een arbeidsdeling.
Er zijn posities waaruit de productie van goederen & diensten wordt
voorbereid, ondersteund en georganiseerd. Andere posities zorgen
dan weer voor de productie, verkoop, etc.
Rol: de rol hangt hier ook mee samen bv. Wat verwachten we van
een verdediger? Dat ze hun taak sober opnemen en goed
verdedigen. Terwijl we van de aanvallers iets flitsend, onverwachts
verwachten. In de samenleving verwachten we van sommige
beroepen dat ze creatief zijn of risico’s nemen, terwijl we van een
treinbestuurder of luchtverkeersleider iets anders verwachten, nl.
dat ze ons veilig en tijdig op onze bestemming brengen.
Status: de status hangt af van de positie, bv. de positie van een
chirurg is belangrijk in de samenleving, waardoor zijn status hoog
staat in de samenleving. Status zegt gewoon iets over de
waardering van een positie.
- Interactie en communicatie: de spelers op het voetbalveld
communiceren met elkaar, reageren, moedigen elkaar aan en schelden
elkaar verrot. Dit is ook zo in de samenleving: we communiceren via
telefoon, sociale media, één op één. Hoe mensen nu communiceren is
anders dan hoe 50 jaar geleden werd gecommuniceerd.
- Formele en informele leiders: de formele leider is de kapitein, het is
niet per se de beste speler of degene met meeste gezag, maar degene die
van hogerhand wordt aangeduid. Het kan ook zijn dat er andere
belangrijke spelers zijn, maar het zijn informele leiders. Dit is ook zo in de
samenleving. De formele leiders zijn diegene die via officiële kanalen op
die positie terechtkomen. Daarnaast hebben we dan ook informele leiders,
deze zijn dan soms, maar niet altijd, de beste leden van de groep of
diegenen met het meeste gezag.
- Doel van het spel?: men moet winnen. De spelers zullen hierdoor
bijdragen aan het doel om te winnen, hiervoor worden soms spelers
gewisseld. Een wissel kan je in de samenleving zien als een ontslag. Je
gaat als baas iemand beter aannemen zodat je bedrijf er beter door draait.
- Ruimte rond het speelveld: er is ruimte naast het voetbalveld, zoals de
tribune vol toeschouwers, journalisten, de coach, etc. In de samenleving is
er ook ruimte voor personen om zich te begeven. Bij ons is dat de
socioloog die op een afstand bekijkt hoe het samenlevingsproces verloopt.
Hij gedraagt zich hier als een neutrale waarnemer.
- Positionaliteit van de onderzoeker: er wordt verwacht van de
socioloog dat ze zich uitspreken over hun positionaliteit die een mogelijke
invloed kan hebben op de neutraliteit van het onderzoek. Een zwarte,
homoseksuele en vrouwelijke onderzoeker zal zich vaker dan haar witte
heteroseksuele evenknie toeleggen op thema’s als de historische
3
, onderdrukking van minderheden. Spelregels zorgen voor zekerheid en
voorspelbaarheid die mensen nodig hebben om hun eigen leven te leiden.
In geordende samenleving zijn mensen niet langer (enkel) wolven voor
elkaar, maar bezitten ze vrijheid om regels te respecteren of te overtreden.
‘Welke ruimte blijft er over voor eigen initiatief, voor persoonlijke vrijheid?’
‘Sluiten regels en vrijheid elkaar dus uit?’
Positionaliteit is verwant, maar niet gelijk aan intersectionaliteit =
individuen worden niet alleen beïnvloed door één enkele
identiteitscategorie, maar door een complexe combinatie van verschillende
identiteiten en sociale factoren. Deze interacties kunnen unieke vormen
van discriminatie en ongelijkheid in het veroorzaken
1.2 Het dagelijkse leven door de sociologische lens
- Bril
Röntgentoestel om de werkelijkheid bloot te leggen: op
röntgenfoto’s kan je zaken zien die je met het blote oog niet kan
zien. Dit hebben we ook in de sociologie nodig: we hebben gegevens
en dan hebben we de sociologische verbeelding nodig om die
gegevens te kunnen analyseren en betekenis te kunnen geven aan
wat we in de samenleving aantreffen.
Ontcijferen en verstaan: we moeten kunnen ‘verstaan’ wat we
zien, of nauwkeuriger verwoord, betekenis kunnen geven aan wat
we waarnemen. Zo kunnen wij niet ontcijferen wat er op een
röntgenfoto staat terwijl een radioloog dat wel kan door zijn
langdurige opleiding en specialisatie in de medische
wetenschappen.
- Sociologie
Sociologische lens: deze lens is een professioneel instrument dat
het mogelijk maakt om beeld te vormen van de structuur van de
zichtbare sociale werkelijkheid.
Het werkinstrument van de socioloog neemt eerder een vorm aan
van observatie, survey, intervieuws, … maar beelden vereisen
interpretatie. Sociologen kunnen waarnemingen van de samenleving
betekenis geven door hun opleiding en ervaring in de sociale
wetenschappen.
4
