Continuüm in de basisschool
Kader
Schoolrijpheid
Evolutie in het denken over schoolrijpheid
betekenis in loop van de jaren is geëvolueerd
Vroeger werd alleen het kind geviseerd (niet de school) en ze bekeken de
biologisch gestuurde rijping (niet de opvoeding of het milieu) en/of dat ver
genoeg gevorderd was om zo te evalueren of het kind globaal voldeed aan de
schoolse eisen.
Ooit, schoolrijpheid wanneer ze met de ene hand, over hun hoofd heen
tot bij de rand van hun andere oor geraakten. (hoofd minder snel groeit
dan ledematen dus vanaf 6j)
NU, schoolrijpheid: veelheid van betekenissen.
1) zeer uiteenlopende gedragsaspecten die de interactie met de school
op de een of andere manier kunnen vergemakkelijken of bemoeilijken.
2) Bereiken van schoolrijpheid niet alleen een kwestie van biologische
rijping maar ook door oefening en stimulering van mileu.
Nieuwe termen die neutraler klinken: school- of leerbekwaamheid,
schoolgereedheid.
Vandaag, niet enkel aandacht op kind maar op interactie tussen
kind/school. Hierdoor wordt ‘schoolrijpheid’ op 2 manieren bekeken:
- is het kind rijp voor de school?
- is de school zelf voldoende rijp om het kind in zijn eigenheid te
ontvangen?
Door deze manier, gedifferntieerd inspelen op de mogelijkheden van
iedere leerling, op zoek naar de beste manier om te coachen naar een
optimale zelfontplooiing.
Verschillende aspecten van schoolrijpheid ‘als begrip met verschillende
onderdelen’
schoolrijpheid omvat de aspecten kennen, kunnen, voelen en willen. Deze
staan in verhouding tot elkaar. Je kent, voelt je eigen lichaam en je kan het
besturen in de ruimte.
1) Schoolrijpheid als proces, geen momentopname
Schoolrijpheid is een proces dat geleidelijk plaatsvindt. Het is geen vast
moment waarop een kind van de ene dag op de andere schoolrijp is.
De rijpheid van een kind wordt niet op een specifiek tijdstip bereikt, maar
binnen een bepaalde periode (meestal tussen 5 en 7 jaar).
Er is individuele variatie: niet elk kind bereikt schoolrijpheid op hetzelfde
moment.
2) Schoolrijpheid als rijping en ontwikkeling
Schoolrijpheid is het resultaat van biologische rijping van het
zenuwstelsel en de lichamelijke groei.
Ontwikkeling verloopt in fases. Elk kind moet de vaardigheden van een
bepaalde fase doorlopen voordat het naar de volgende fase kan gaan.
Kinderen ontwikkelen zich door interactie met de omgeving. Dit betekent
dat stimulatie vanuit de omgeving (ouders, leerkrachten, school)
essentieel is.
1
,3) Ontwikkeling als continuüm met tempoverschillen
De ontwikkelingsvolgorde is voor alle kinderen in grote lijnen gelijk, maar
de snelheid van ontwikkeling verschilt.
Sommige kinderen ontwikkelen zich trapgewijs, anderen doorlopen een
meer geleidelijke stijging.
Tempoverschillen zijn belangrijk in het proces van schoolrijpheid.
4) Fysieke rijping
Fysieke rijping houdt in dat een kind voldoende lichamelijke en
neurologische ontwikkeling heeft om de uitdagingen van school aan te
kunnen.
Op vijf jaar kan een kind fysiek rijp zijn, maar veel kinderen hebben tot
zeven jaar nodig om die rijpheid te bereiken.
De nadruk op rijping heeft nadelen, omdat het de indruk wekt dat
schoolrijpheid alleen een kwestie van het kind is, terwijl ook de omgeving
een belangrijke rol speelt.
5) Schoolrijpheid als interactie tussen kind en omgeving
Schoolrijpheid is geen eigenschap van het kind alleen, maar een
resultaat van de interactie tussen kind en omgeving.
Belangrijke omgevingsfactoren zijn ouders, gezin, opvoeding, school,
leerkrachten, cultuur en maatschappij.
Ouders en leerkrachten kunnen schoolrijpheid beïnvloeden door kinderen
te stimuleren, met hen te communiceren en een passende omgeving te
creëren waarin het kind zich kan ontwikkelen.
6) Actieve en passieve componenten
Schoolrijpheid heeft een passieve kant (de natuurlijke rijping van het
zenuwstelsel) en een actieve kant (de invloed van de omgeving).
De omgeving (school, ouders, leerkrachten) kan het kind stimuleren en
begeleiden in het proces van schoolrijpheid.
7) Kindrijpe school versus schoolrijp kind
De school moet zich aanpassen aan het ontwikkelingsniveau van
kinderen en niet andersom.
De onderzoeksmethoden van schoolrijpheid
1. Observatie van het gedrag van het kind
2. Analyse van ontwikkelingsfases (door leerkrachten en elke fase bevat
mijlpalen)
3. Communicatie met ouders
4. Vergelijking met leeftijdsgenoten
5. Observatie van vaardigheden in de klas
6. Communicatie met de maatschappij (bv. Eisen van het eerste leerjaar of
kleuterklas)
Voorwaarden van een kleuter voor schoolrijp te zijn
Voorwaarden eigenlijk zaken die ze beheersen om over te gaan maar een
kind kan schoolrijp zijn als die nog niet aan alle ‘voorwaarden’ voldoet.
Eerder uitzondering dat kind aan alle voorwaarden voldoet voor die naar
eerste lrj gaat.
Algemene voorwaarden:
Cognitief (voldoende intelligentie)
Dynamisch effect (voldoende werkrijpheid dus taak willen maken/doen en
sociale rijpheid is gedragen in een team)
2
, Psychomotorish (fijn/grove motoriek, tijdsinzicht, visuele
waarnemening,..)
Specifieke voorwaarden:
Leesvoorwaarden (relatie tussen gesproken/geschreven taal, fonologisch
bewustzijn)
Schrijfvoorwaarden (pengreep, zithouding,..)
Rekenvoorwaarden (vergelijken, kennis van ruimtelijke begrippen, tellen
tot 10)
Schoolrijpheid bepalen en meten
Vb. toetertest
afname door lkr/zorglkr, rekening houdend met leeftijd, bevat 11
test(auditieve, visuele, reken en visueel-motorische opdrachten), vaardigheden
die hij/zij moet hebben wil die goed presteren in het eerste leerjaar.
voorbeeldvragen: raamfiguren overtekenen, wat hoort in het rijtje,
verschillen ontdekken, rekenbegrippen aanduiden zoals
hoogste/langste/meer/minder.
Bezwaren tegen schoolrijpheidstesten
• Kleuters te vroeg toetsen maakt hen onzeker/ongelukkig
• Metafoor voor de samenleving ‘spelen is voorbij’
• Ouders en scholen worden beoordeeld
Beslissing over schoolrijpheid
• Na samenbrengen 4 elementen 2 mogelijkheden: schoolrijp of niet
• Schoolrijp: overgang naar 1ste leerjaar
• Niet schoolrijp of specifieke uitval op bepaalde voorwaarden:
– Toch overgaan met specifieke zorg en begeleiding
– Brugklas – speelleerklas BuBaO
! Verwijzing van CLB nodig
– Laatste kleuterklas overdoen (doorkleuteren)
Voordelen/nadelen schoolrijpheidstest(= voorspellingstoets)
Voordelen:
•Het geeft een vergelijkingsbasis.
•Er is een standaardisatie.
•Het is een objectivering van observaties en gevoel.
•Het geeft een uitgangspunt van waaruit je verder kan oefenen en werken.
•Het is een geschreven resultaat en kan een ‘duidelijk’ beeld geven van het
ontwikkelingsniveau van het kind, voor zover de toets volledig is.
•Het is een goede aanvulling van de al aanwezige gegevens.
Nadelen
• het is een momentopname
•stress bij kinderen, ouders en leerkrachten
• te veel focus op cognitieve aspecten
• kinderen worden gedwongen om te voldoen aan normen.
• Meet slechts deel van de schoolrijpheid
Overgang van kleuter naar de lagere school
Kleuters zijn bang, het is onbekend, denken dat ze niet mogen spelen, enkel
stilzetten en werken, moeten slim zijn en boze/strenge leerkracht.
Vergelijking kleuteronderwijs en lager onderwijs
3