Biosociale criminologie
Hoofdstuk 1: Van biologisch positivisme naar biosociale
criminologie
1. Inleidende bedenkingen
Biosociale etiologische criminologie
- = Stroming waarin ‘oorzaken en wetmatigheden’ gezocht worden: link wordt tussen ‘biologische’ factoren en
criminaliteit
- Menselijk gedrag vanuit Biosociale interacties, wisselwerkingen tussen het biologische en sociale!
- Evolutiebiologie van ‘criminaliteit’, ‘bestraffing’, ‘sociaal gedrag’
- Let op!: ook individuele verschillen niet negeren
Inhoud, de twee stromingen:
- Belang van de Verlichtingsfilosofen (Kant, Locke, Hume, Bentham, Beccaria) voor de criminologie en het
strafrechtelijk beleid: rationeel mensbeeld, homo economicus (wenig aandacht biologische)
- Positivisme in de criminologie (wetmatigheden) (begin biosociale criminologie)
Impact positivisme:
- Mislukte start biosociale criminologie
- Misinterpretatie van evolutietheorie (Darwin), vnl survival of the fittest
- The fittest zien als de sterkste (niet zo, meest aangepaste aan omgeving!)
- Concept ‘genen’ was onbekend in 19de eeuw
- ‘Biologisch deterministen’ meenden dat de criminele mens niet was aangepast aan de moderne
omgeving Biologische afwijkingen (atavisme en degeneratie) aan de basis van recidivisme
- Lombroso en co: historische belang, niets meer, niets minder
Voorlopers:
- Uit de fysionomie
- = pseudowetenschap (geen echte wetenschap)
- Obv bulten en knobbels op het brein het karakter afleidne
- Personen: Lavater en Della Porte
2. De vroege criminele antropologie van Lombroso
Lombroso’s ideeën:
- De theorie van het vertonen van voorouderlijke kenmerken bij criminelen (‘wilde’ mens)
- Obsessie v/h meten van het lichaam, toespitsing op hoe de schedel en gezicht van criminelen er uit zien
Lombroso’s ideeën ontkracht in 1913 door Charles Goring (1870- 1919)
- Grootschalige statistische studie over Engels veroordeelden
- Conclusie: de ideeën van Lombroso klopte niet
3. De criminologie van enrico ferri (1856-1929)
Enrico Ferri:
- Gekend om zijn vurige debatten tegen de vrije wil
- Ideeën zijn vrij actueel -> denken over vrije wil nog steeds debat
- Vrije wil grote impact op hoe we omgaan met criminelen
- Impact op strafrecht van zijn tijd -> erkennen van misdadiger die men geen schuld kan aanschrijven = oud
sociaal verweer
Italiaanse antropologische school
,4. De criminologie van raffaele garofalo (1851-1934)
Rafaele Garofalo:
- Idee rond het bestaan van natuurlijke misdrijven
- Op zoek naar de natuur van crimineel gedrag -> natuurwetenschappelijke benadering
- Natural crimes: regelovertredend gedrag dat we in elke samenleving tegenkomen
- Bvb moord is overal verboden/slecht
- Wel verschillende maatschappelijke reactie
Italiaanse antropologische school
5. De crimineel-antropologische scholenstrijd en diens ondergang
Franse mileuschool:
- School gevormd rond arts Alexandre Lacassagne (1843-1924)
- = theoretische tegenhanger v/d Italiaanse antropologische school
- Meer impact op sociale milieu (minder biologisch)
- Sociologisch determinisme ipv biologisch determinisme!!
- Inhoudelijke ideeen:
- Determinerende rol van ongunstige sociale omstandigheden, vooral onder de arbeidersklasse
- Immoraliteit van de arbeidersklasse als gevolg van oa de slechte sociale omstandigheden,
alcoholisme, geweld…
- Overerven van verworven eigenschappen
- zie ‘Lamarckisme’
-
6. De amerikaanse nakomelingen van het biologisch determinisme
Earnest Albert Hooton (1887-1954)
- onderzoek: samenhang raciale kenmerken en criminaliteit -> verschillen tussen subpopulaties in degeneratie
- studie van gevangenen (14.000) en controlegroep buiten gevangenis (3.000)
Ernst Kretschmer (1888-1964):
- verband tussen lichamelijke constitutie en criminaliteit
- founding father v/d biosomatische benadering: aandacht voor lichaamsbouw (constitutie)
- de hele PH kon afgeleid worden uit lichaamsbouw
- 3 soorten, typologie:
- ‘Leptosoom’ (‘tenger en zwak’) -> minder crimineel, te zwak
- ‘Atleet’ (‘gespierd’ -> ‘agressief’) -> meer agressie door spieren
- ‘Pycnische’ mens (‘dik’ en ‘lomp’) -> minder crimineel, te dik en te lomp -> te lui
William Sheldon (1898-1977):
- Vrij invloedrijk
- Verder werken op theorie Kretschmer
- Constitutionele psychologie: de relatie tussne onze PH en onze lichaamsbouw
- Verband tussen lichaamsbouw en levensstijl
- Ontwikkeling eigen typologie:
- ‘Ectomorf’ (≈ ‘leptosoom’)
- ‘Mesomorf’ (≈ ‘Atleet’) -> vaker crimineel
- correlatie met temperament
- assertiever
- verminderd vermogen om driften in te houden
- moeilijker te onderwerpen aan gezag
- makkelijker overleven in criminele milieus
- ‘Endomorf’( ≈ ‘pycnisch’)
,7. De belgische eclectische criminele antropologie van louis vervaeck (1872-
1943)
Louis Vervaeck:
- Bijnaam Belgische Lombroso
- Eclectische school: geen extremen zoals de Franse of Italiaanse school (geen determinisme)
- Studie van veroordeelden in Belgische gevangenissen
- Moest lijden tot inzicht in kenmerken die tot gevangenschap leiden
- Lessen voor preventie (tertiaire preventie of geïndiceerde preventie)
- Scholen voor Criminologie in Leuven, daarna Gent, Luik, Brussel (voorlopers van onze opleiding)
8. Psychologisch positivisme
Henry Goddard (1866-1957):
- Theorie van de persoonlijkheid:
- Individuele kenmerken centraal, de primaire causale factor voor crimineel gedrag
- Zwakzinnigheid als de oorzaak van criminaliteit en deze is overerfbaar
- Belang:
- Meten van zwakzinnigheid, introduceerde voorlopers IQ-test
- Gebruikt / Misbruikt bij immigratiegolven naar V.S. -> elke migrant moest IQ test afleggen
- Stamboom (pedigree) studies
- bvb. Kallikak familie: vrouwelijke buitenechtelijke nakomelingen vertoonden generaties op
generatie zwakzinnigheid
- NOOT: deze data zouden ‘fake’ zijn, zie A. Rutherford
- Eugenetica beweging: beweging die streefde naar verbetering v/d mens streeft -> negatieve eigenschappen
uitroeien (negatieve eugenetica) (maar ook positieve eigenschappen bevorderen = positieve genetica)
- Overgenomen door nazi’s -> eugenetica volledig verdwenen (ook positieve) na WOII
- Goddard deed later afstand van zijn eigen methode om zwakzinnigheid in groepen in te delen
Hans Jurgen Eysenck (1916-1997):
- Studie van persoonlijkheidskenmerken
- Bouwt verder op Goddard zijn theorie (met nieuwe meetinstrumenten)
- Basis voor de hedendaagse PH theorieen
- Nagaan in welke mate er verbanden bestond tussen Ph kenmerken en delinquent gedrag
- Onderscheid:
- Extraversie: aangenaam in de omgang, actief, zorgeloos, vrolijk, dominant, assertief, sensatiezoekend
en waaghalzerig
- Extraverten zoeken actief stimulatie (zie verder, arousal theorie)
- Kan leiden tot geweld via lage zelfcontrole
- Introverten zijn het tegendeel en zijn kalmer
- Psychoticisme: agressief, antisociaal, koel, egocentrisch, niet empathisch, creatief, onpersoonlijk,
impulsief, koppig
- Onvermogen tot empathie (seriemoordenaars)
- Neuroticisme: angstig, depressief, irrationeel, verlegenheid, schuldgevoelens, gehumeurd zijn,
emotioneel zijn, lage ‘self-esteem’ en zich gespannen voelen (Eysenck onderzocht dit verband niet)
9. Beleidsmatige gevolgen van het biologisch en psychologisch determinisme
Eugentica beweging in de VS:
- Beweging ging gepaard met grote ‘morele kruistochten’ tegen bepaalde bevolkingsgroepen
- Het slechte moest uitgeroeid worden -> zwakzinnigen en ‘biologisch inferieuren’ werden gesteriliseerd
- Door sterilisatie kon men vermijden dat het kenmerken zich zou verspreiden en zou blijven over generaties
heen
, - MAAR totaal geen inzicht in genen -> werkt niet zo, te simplistisch
- Moderne biologische kennis (heden):
- Vooruitgang biologie
- Geen determinisme (populaties passen zich aan tijdens de ontwikkeling en fylogenetisch)
Adolphe Prins:
- Fundamentele veranderingen in strafrecht en criminele politiek (19e – begin 20 ste eeuw)
- Vraagstukkken: Wat met internering (mensen met verminderde vrije wil) en jongeren?
Personen uit klassieke strafrecht gehaald, onderworpen aan maatregelen, geenstraffen!
Het Oude (voor WOII) en het Nieuwe (na WOII) Sociaal Verweer:
- Doorbreekt het enge mensbeeld v/d ‘rationele factor’ (mensen zijn niet 100% beredeneerd)
- Maatschappijbeeld tijdens Sociaal Verweer:
- Collectivisme belangrijker dan Individualisme
- grondrechten primeren, rekening houden met schade aan anderen
- Een beweging die de maatschappij wilt beschermen tegen diegenen die er niet kunnen aan doen dat
ze delinquent gedrag stellen
- Periode = interbellum (tussen WO I en II):
- Voorlopig einde van biologisch determinisme, geen einde van positivisme.
- De bescherming van de maatschappij tegenover de verstokte recidivist
- men wou de samen koste wat het kost de sl beschermen
- MAAR ook Individualisering van maatregelen: Behandeling 'op maat' van de gedetermineerde delinquent
(iedereen andere inschatting, aanpassing aan ‘voedingsbodem’ van gedrag)
10. Het geval buikhuisen en disciplinaire conflicten
Wouter Buikhuisen (1933):
- Wisselwerking tussen individu en omgeving bestuderen
- Samenwerking met Sarnoff Mednick (onderzocht deze wisselwerking al langer)
- Angst van sociale wetenschappen dat een vernieuwde aandacht voor biologie zou kunnen leiden tot de
uitwassing v WOII!!
- Controverse in Nederland
- Verketterd en belachelijk gemaakt, beschuldigd van racisme -> heksenjacht
- Hoogleraar te Leiden naar anitquair te Spanje
- WEL in eer hersteld in 2006
Tijdsgeest is veranderd!:
- Themanummers 'Justitiële verkenningen' en WODC-rapporten
- Talrijke handboeken biosociale criminologie (vroeger dus helemaal niet)
- Levenswerk van A. Raine en S. Mednick
- Criminologisch pionierswerk van T. Moffitt en A. Caspi
- Oprichting ‘Division Biosocial Criminology’ binnen ‘American Society of Criminology’ (ASC): A. Walsh & K.
Beaver, J.P. Wright & M. DeLisi
Andere tijd waarin Buikhuisen in ere hersteld is
11. De belangrijkste bezwaren tegen een biosociale criminologie op een rij
De belangrijkste kritieken op biosociale criminologie:
1. Biosociale theorieën zijn deterministisch en sociaal gevaarlijk (dit is ‘pseudowetenschap’)
2. Aangezien betrokkenheid bij delictgedrag sociaal geconstrueerd wordt, kunnen er geen genen zijn die
betrokkenheid bij delictgedrag veroorzaken
3. Als wordt aangenomen dat een probleem biologisch is, leidt dat tot therapeutisch nihilisme
4. Betrokkenheid bij delictgedrag kan geen biologische oorzaken hebben omdat criminaliteitscijfers snel
veranderen terwijl een genetische verandering vele generaties duurt
