INNOVATIE-ONDERZOEK
INHOUDSOPGAVE
Introductie ........................................................................................................................................................... 5
wat is innovatie-onderzoek? ...................................................................................................................................... 6
Windrichting 1: innovatie management: ................................................................................................................. 6
• Quadruple helix model................................................................................................................................ 6
Windrichting 2: HCI & designstudies ...................................................................................................................... 7
Windrichting 3: marktonderzoek ............................................................................................................................ 7
Windrichting 4: sociale wetenschappen ................................................................................................................. 7
Waarom innovatie-onderzoek? .................................................................................................................................. 8
Innovator’s dilemma ........................................................................................................................................ 8
Creatieve destructie ........................................................................................................................................ 8
Innovatiespiraal ............................................................................................................................................... 9
Rogers: diffusietheorie ..................................................................................................................................... 9
Hype Cycle van Gartner ................................................................................................................................. 10
Waar staat het vak voor? ......................................................................................................................................... 10
• Joy’s law .................................................................................................................................................. 11
• Hayek ...................................................................................................................................................... 11
• Linus’ law ................................................................................................................................................. 11
waarom innovatie-onderzoek in opleiding ................................................................................................................ 11
getuigenis Aron Lévi herregodts .......................................................................................................................... 12
Innovatrix: .............................................................................................................................................................. 12
Alexis Dewaele: innovatie en co-creatie in relatie tot (onderzoeks)impact ............................................................ 14
Wicked problems ............................................................................................................................................ 14
Bevorderende en belemmerende factoren ............................................................................................................... 14
Verschillende modellen om aan kennismakelaarsschap te kunnen doen ............................................................... 15
• Co-productie ............................................................................................................................................ 15
• Embedding ............................................................................................................................................... 15
• Knowledge broker ..................................................................................................................................... 15
• Boundary organisation .............................................................................................................................. 15
Stakeholders betrekken....................................................................................................................................... 15
Goede communicatie:......................................................................................................................................... 15
Communiceren met de pers: ............................................................................................................................... 16
Communicatie via sociale media ......................................................................................................................... 16
Meten ................................................................................................................................................................. 16
The Double Diamond ......................................................................................................................................... 17
Stephanie Van Hove – Comon ............................................................................................................................. 18
Futures & foresights: Ben Robaeyst ..................................................................................................................... 18
Alternatieve toekomsten met ‘the futures cone’ .................................................................................................. 19
Altternatieve toekomsten met de futures cone revised .......................................................................................... 19
Scenario planning process .................................................................................................................................. 20
1
, Environmental scanning .................................................................................................................................. 20
Weak signals ................................................................................................................................................... 20
Pestel-model ......................................................................................................................................................... 20
4 archetypes / generic futures: ................................................................................................................................ 21
• Continued growth ........................................................................................................................................ 21
• Collapse ...................................................................................................................................................... 21
• Discipline .................................................................................................................................................... 21
• Transformation ............................................................................................................................................ 21
2x2 method ............................................................................................................................................................ 21
Ideation .............................................................................................................................................................. 21
Windtunneling .................................................................................................................................................... 21
Foresight & scenarioplanning aan de Europese commisie – Yannick Dujardin ....................................................... 21
• Rigoureuze analyse van het heden ................................................................................................................ 22
Wat kan je doen met scenarios? .......................................................................................................................... 22
• Incasting ................................................................................................................................................. 22
• Visioning ................................................................................................................................................. 23
• Stress-testing ......................................................................................................................................... 23
• Back-casting ........................................................................................................................................... 23
Week 4: probleemidentificatie persona’s ............................................................................................................ 23
NPD: New Product Developement ........................................................................................................................... 24
Eiland 1: opportuniteiten verkennen ................................................................................................................... 25
markt verkennen: BEGRIJP DE CONTEXT .................................................................................................................. 26
Five Forces-analyse (Porter) ................................................................................................................................ 26
Expert interview .................................................................................................................................................. 26
scenario-analyse ................................................................................................................................................ 27
DELPHI Method .................................................................................................................................................. 28
SWOT analyse .................................................................................................................................................... 28
Probleemidentificatie: begrijpen van probleem ........................................................................................................ 29
Contextual inquiry ............................................................................................................................................... 29
FOCUs groups .................................................................................................................................................... 30
Problem-solution matrix ...................................................................................................................................... 30
BULL’s-Eye diagramming ..................................................................................................................................... 31
Habbit analysis ................................................................................................................................................... 31
Pitfall-escape line ............................................................................................................................................... 31
Wilde waters .......................................................................................................................................................... 32
Persona’s ........................................................................................................................................................... 32
innovation FOr users, With users & BY users ........................................................................................................ 33
Lead user research ............................................................................................................................................. 34
Hackathons ........................................................................................................................................................ 35
Toolkits for user innovation .................................................................................................................................. 35
Ideation: ideeën genereren...................................................................................................................................... 35
Creative brainstorm ............................................................................................................................................ 35
GIPS-brainstormkit ............................................................................................................................................. 36
Gamestorming .................................................................................................................................................... 36
Lotus Blossem .................................................................................................................................................... 37
Crowdsourcing ................................................................................................................................................... 37
COCD-box .......................................................................................................................................................... 37
2
,eiland 2: oplossingen vormgeven ........................................................................................................................ 38
NPD: new product developement ........................................................................................................................ 38
TECHNOLOGY READINESS LEVEL (TRL) ............................................................................................................. 39
Interne validiteit ............................................................................................................................................. 39
• Interne validiteit ....................................................................................................................................... 39
• Externe validiteit ....................................................................................................................................... 39
Conceptvalidatie .................................................................................................................................................... 40
Desired usage .................................................................................................................................................. 40
Storytelling ...................................................................................................................................................... 40
o Current state scenarios ......................................................................................................................... 40
o Future state scenarios ........................................................................................................................... 40
Scenarios of use .......................................................................................................................................... 41
Storyboard................................................................................................................................................... 41
Lego serious play ......................................................................................................................................... 42
Create: vormgeven van oplossen ......................................................................................................................... 42
Prototyping ..................................................................................................................................................... 42
Paper prototyping......................................................................................................................................... 42
Wireframes .................................................................................................................................................. 43
Focus ................................................................................................................................................................. 43
Featuritis ........................................................................................................................................................ 43
Card sorting .................................................................................................................................................... 43
Top task analysis ............................................................................................................................................. 44
Conjoint analysis ............................................................................................................................................. 44
Eye tracking..................................................................................................................................................... 45
Feature design & credit creation ....................................................................................................................... 45
Productvalidatie: testen .......................................................................................................................................... 46
Stimulated real life implementation ..................................................................................................................... 46
Proxy Technology assesment ........................................................................................................................... 46
Wizard of oz .................................................................................................................................................... 46
Usability ............................................................................................................................................................. 46
Heuristic evaluation......................................................................................................................................... 47
Jakob’s Ten Usability Heuristics .................................................................................................................... 47
Cognitive walktroughs ..................................................................................................................................... 47
Performance measurement ............................................................................................................................. 48
Thinking out lout protocol ................................................................................................................................ 48
CONCLUSIE USABILITY: ................................................................................................................................... 48
Effects................................................................................................................................................................ 49
A/B testing ...................................................................................................................................................... 49
Experiment...................................................................................................................................................... 49
• Between-subjects ................................................................................................................................. 50
• Within-subject designs .......................................................................................................................... 50
• Interne validiteit .................................................................................................................................... 50
• Externe validiteit ................................................................................................................................... 50
Quality of experienceonderzoek ....................................................................................................................... 50
Psychofysiologie ............................................................................................................................................. 51
EEG ............................................................................................................................................................. 52
Pupil dialation .............................................................................................................................................. 52
Galvanic skin response ................................................................................................................................ 52
Heart rate .................................................................................................................................................... 53
CONCLUSIE psychofysiologie ....................................................................................................................... 53
Eiland 3: busiess(model)eiland ........................................................................................................................... 54
3
, methoden inschatting ............................................................................................................................................. 55
adoptiepotentieel ................................................................................................................................................... 58
Innovation scales ................................................................................................................................................ 58
Intention surveys ................................................................................................................................................ 59
PSAP (= product specific adoption potention) schaal ............................................................................................ 60
Economic diffusion modelling.............................................................................................................................. 61
WTP ....................................................................................................................................................................... 61
Van Westendorp methode ................................................................................................................................... 62
= Bowling Pin Model ............................................................................................................................................ 63
eiland 4: gebruik................................................................................................................................................. 63
Attitudes ................................................................................................................................................................ 64
In-depth interview / diepteinterview ..................................................................................................................... 64
Experience map .................................................................................................................................................. 64
Photo elication ................................................................................................................................................... 65
Q-sort ................................................................................................................................................................ 65
Diepteinterviews ................................................................................................................................................. 66
Tekstuele dagboeken .......................................................................................................................................... 66
Videodagboeken ................................................................................................................................................. 67
Design probes ................................................................................................................................................. 67
Implicit association testen (IAT) ........................................................................................................................... 67
Nethnography ..................................................................................................................................................... 68
Experience samling ............................................................................................................................................. 68
observaties ............................................................................................................................................................ 68
niet-participatief ................................................................................................................................................. 69
patricipatory observation .................................................................................................................................... 69
voor- & nadelen observatie .................................................................................................................................. 69
digital traces .......................................................................................................................................................... 70
logging ............................................................................................................................................................... 70
Mixed method research ................................................................................................................................... 71
Phase 0: online recruitement survey .............................................................................................................. 71
Phase 1: one week of mapping mobile news .................................................................................................. 72
Phase 2: in-depth interview with probing ....................................................................................................... 72
data mining ........................................................................................................................................................ 72
(online) cohort analysis & churn ........................................................................................................................... 72
web scraping & api’s (= application programming interfaces) ................................................................................ 73
Content analysis & NLP ....................................................................................................................................... 73
social network analysis ....................................................................................................................................... 74
wilde waters: kenniscontainers ............................................................................................................................... 74
lean innovation board.......................................................................................................................................... 75
gastles ideation ................................................................................................................................................. 75
4
,INTRODUCTIE
Uitvinding <> innovatie
• Uitvinding: Creëren van iets nieuws, bijvoorbeeld een apparaat, methode of technologie, dat niet eerder bestond
• Innovatie: Toepassing en grootschalig gebruik van uitvinding of nieuwe manier om bestaande middelen te
gebruiken, met als doel waarde te creëren
= INNOVATIEMATRIX
• Incrementele innovaties: iets dat al bestaat binnen een bepaalde markt, maar wel een lichte verbetering is (vb
iphone)
• Architecturale innovatie: binnen de markt is iets wel nieuw, maar het is iets dat eigenlijk wel bestond
(technologie die erachter zit is veranderd) (vb virtuele rondleiding in museum)
• Disruptieve innovatie: binnen bestaande markt een heel nieuwe technologie gaan toevoegen (vb AI gebruiken
voor ontcijferen archieven)
• Radicale innovatie: breken los van de markt en van de technologie (videos maken zonder menselijke
tussenkomst)
INNOVATIE DICHOTOMIEËN:
• Enabeling technologies vs Implementatie
o Enabling technologies: Technologieën die iets mogelijk maken door implementatie/door iets te gebruiken
<>
o Implementatie: wat wij als eindegebruiker ermee kunnen doen
• Disruptief (Netflix) vs incrementeel (Streamz: concept bestond al)
• Closed vs Open
o Closed: alles zelf gaan bedenken, eigen eco-systeem
o Open: iedereen werkt samen
Open innovatie is een vorm van innoveren, waarbij de grenzen van het organisationele systeem verlegd en
overschreden worden. Hierbij kunnen waardevolle ideeën zowel van binnen als van buiten de organisatie komen; en
kunnen deze ideeën en ontwikkelde technologieën ook van binnen en van buiten de organisatie op de markt gezet
worden. Dit breekt dus de grenzen open van de gesloten benadering van innovatie, waarbij onderzoek en ontwikkeling
enkel plaats vindt binnen de grenzen van de onderneming
• QoS vs QoE
o Zie later in smv
o QoE: wat mensen als meerwaarde gaan ervaren
5
, Quality of Service
Bedrijven hebben vaak briljante ingenieurs of technologische kennis in huis die het maximum uit een technologie
kunnen halen, en qua performatie en dus de zogenaamde QoS excellereren.
Technologisch excellereren is echt nog niet meteen innoveren. Het is niet omdat iets technologisch mogelijk is, dat het
ook user-centric is, dat het op een duurzaam business model is gestoeld of society proof is. Om die inschatting te
maken is een nieuwe set vaardigheden vereist
Quality of Experience
Technologisch excellereren wordt pas innoveren als die technologie voor de gebruiker ook een betere QoE met zich
mee brengt, en daarnaast voor de markt duurzaam is en voor de maatschappij een society-proof business model kan
garanderen. Technologie als middel met andere woorden, en niet als doel. Het doel hoort de gebruiker en diens QoE te
zijn.
INNOVATIE: user-centric innovation
• An innovation is an idea, practice or object that is perceived as new by an individual or other unit of adoption -
Rogers
INNOVATIE: idee
Metaverse: innovatie als idee
→ Eigenlijk bestaat het nog altijd niet ondanks alle middelen die er zijn ingepompt
Solid: heruitvinden van het internet, gecentraliseerd internet
→ gebruiker als baas van zijn eigen data ipv de grote bedrijven
INNOVATIE: praktijk
→ iets anders doen dan waarvoor de technologie eigenlijk bedoelt was
• Voorbeeld studente die viraal ging op tiktok door het lezen van nieuws en posten op tiktok
Innovatie: product of dienst
WAT IS INNOVATIE-ONDERZOEK?
WINDRICHTING 1: INNOVATIE MANAGEMENT:
=hoe we als bedrijf naar innovatie gaan kijken
• Gesloten innovatiemodel onder druk → te risicovol
• Open innovatie: kennis als handelswaar
o Interne en externe kennis zijn even belangrijk, en worden steeds vaker gezien als
o Perspectief van de organisatie (dus niet naar de innovatie)
o Innovatiemanagement is inherent verbonden met businessmodel
o Spill-overs kunnen en moeten gemanaged (kennismanagement in de plaats van kennislekken)
o Kennis is alomtegenwoordig, niet schaars
• QUADRUPLE HELIX MODEL: gemakkelijk met elkaar in dialoog gaan tss overheid, maatschappij, academisch
onderzoek en bedrijven
→ benadrukt het belang van kennisuitwisselijk tussen de 4 groepen actoren
Deze windrichting van innovatiemanagement bekijkt innovatie dan ook als een proces van kennisuitwisseling. Hoe kan
een organisatie deze externe expertise gebruiken om de innovatie beter te maken en de kans op falen te reduceren?
6
, WINDRICHTING 2: HCI & DESIGNSTUDIES
→ materialiseren van innovatieve oplossing
= het tastbaar maken van een concept / idee
• Design-thinking: een idee zo rap mogelijk tastbaar maken
• HCI (=human computer interaction): interactie tussen
technologie en mens
o Onderzoek naar een betere gebruiksvriendelijkheid
kadert binnen deze traditie
Design thinking: is een proces waarbij expliciet een cyclische manier van werken, alsook een iteratieve manier van werken
wordt gehanteerd
Design thinking start met het begrijpen van de doelgroep en het blootstellen van de noden, nog voor er aan innovatie-
ontwikkeling wordt gedaan
Design thinking biedt een algemeen kader voor contextverkenning (emphatize) tot implementatie
WINDRICHTING 3: MARKTONDERZOEK
• 4 P’s (prijs, product, productie en plaats)
• Gelijkenis marketing vs innovatie-onderzoek: focus op gebruiker voorop
• Verschillen:
• Strategische marketing:
o kruispunt waar strategisch management meer rekening houdt met de
gebruiker, en
o waar marketing en klassiek gebruikersonderzoek hun inzichten een meer strategische doorvertaling
geven
Strategische marketing is dan het kruispunt waar strategisch management rekening houdt met de gebruiker, en waar
marketing en klassiek gebruikersonderzoek hun inzichten een meer strategische doorvertaling geven. Een insteek dat
moet helpen voorkomen dat de gebruikersfocus niet beperkt blijft tot korte termijn impact en de mogelijke van
kortzichtigheid. Op lange termijn loont het volgens hem meer om op de echte noden van gebruikers te focusser, eerder
dan louter op het verkopen van producten.
• Minder strategisch:
o Marktonderzoek is dus zeker geen innovatie-onderzoek
o Innovatie-onderzoek ontstaat waar marktonderzoek, marketing en strategisch management naar
elkaar toe convergeren.
WINDRICHTING 4: SOCIALE WETENSCHAPPEN
→ What people say – do (context) – feel
7
, o Vb Eyetracking
Hoe we kennis over de gebruiker, de mens, vergaren is bij uitstek het domein van sociale wetenschappen.
2 belangrijkste dimensies waarmee de sociale wetenschappen bijdragen aan innovatie-onderzoek:
• Methoden
• Theorieën
WAAROM INNOVATIE-ONDERZOEK?
Vanuit 3 verschillende zuilen kijken naar innovattie
• Maatschappij (kennis/innovatie-economie)
• Markt (CAP, creative destructie, spiraal)
• Mens (empowerment uitdagingen / jobs)
INNOVATOR’S DILEMMA: veel tijd en energie nodig voor te innoveren, roept ook vaak weerstand op
→ innoveren of houden we vast aan wat we vandaag al doen/kennen?
CREATIEVE DESTRUCTIE: als je innoveert zijn er bepaalde praktijken die verloren kunnen gaan, innovatie gaat vaak ten
koste van andere bestaande praktijken / technologiëen / ideeën / producten / business modellen
• ! Korte termijn invloed van negatieve effecten van innovatie worden overschat
• ! Lange termijn wordt onderschat
→ Schattingsfouten liggen aan de basis van het hoge aantal falende innovatie
→ Goed innoveren: vereist vaardigheid van degelijk innovatie-onderzoek om in alle fasen van het innovatie-
ontwikkelingsproces de juiste inschatting te kunnen maken met betrekken tot het potentieel van een innovatie
(die inschatting moet vaak snel gemaakt worden)
→ Innovatie staat centraal in het beleid
Innovatie als differentiator
Niet louter de technologie waarover het gaat, maar ook hoe mensen het gaan gebruiken
8
