Inleiding
Voorkomen psychiatrie
Lifetime prevalence: 25%
o ¼ bevolking op zeker mooment psychiatrisch/neurologisch probleem
(incluis alcohol & middelenmisbruik)
Psychiatrische stoornis voorbije jaar: 10%, 57.5 miljoen EU (27 landen)
Geslacht
o Vrouw: ↑stemming (depressie) en angst, ↓alcohol
o Man: ↑alcohol (middelenmisbruik)
o Oude man met medische aandoening grote kans op zelfmoord
↑: jonge personen (18-24J), niet-getrouwd, gescheiden, werkloosheid
o Jongere x3 meer kans
o Relatie beter beschermd tegen depressie, indien slechte relatie valt voordeel weg
↓: hoogopgeleide
Invloed prevalentie psychiatrische stoornissen
Psychiatrische stoornis, geslacht, leeftijd, burgerlijke stand, professionele status, socio-
culturele factoren …
Mentale stoornissen in familie
o Nature: genetische kwetsbaarheid
o Nurture: seksueel misbruik (alcoholverslaving)
Meer dezelfde stoornissen bij gezinsleden van: depressie, angststoornissen, alcohol-
middelenmisbruik & afhankelijkheid, eetstoornissen …
Schizofrenie: 1% lifetime omhoog begin meestal voor 25 jaar, vrouwen soms nog 40 jaar
o Cannabis
o Nonkel/tante: + 4-6%
o Broer/zus: + 7-8%
o Moeder schizofreen + 10%
o Getrouwd schizofreen: +8% (soort zoekt soort) meer kans op schizofrene kinderen
Oorzaak
Complexiteit van oorzaken
Meer kans op schizofrenie indien in winter geboren: iets te maken met zwangerschap
(ondervoede zwangere dames in oorlog)
Seksueel misbruik associatie met ALLES, niet geweten wie wat (of combinatie): PTSD,
eetstoornissen, angststoornissen, depressie, middelenmisbruik, bipolair
Afwezigheid temporele associatie
Oorzaken liggen meestal op tijdsafstand van het ziektebeeld
o Vb. kinderverwaarlozing
Oorzaak en gevolg
Oorzaak kan leiden tot meerdere effecten
, o Vb. kinderverwaarlozing antosociale PD, suicide, depressie, middelen …
Effect kan ontstaan uit meerdere oorzaken
o Vb. leerstoornis oorzaak kan verschillende abnormaliteit zijn in ieder kind
o Vb. depressie oorzaak kan verschillend zijn
Genetica, kinderverwaarlozing, relatiebreuk, verlieservaring, schildklierproblemen,
bloedarmoede, medicatie (manisch door cortisone) …
Indirecte mechanismen
Vb. genetische predispositie meer stressful life events depressie
Voorbeschikkende factoren (predisposing factors) = factoren die vulnerabiliteit bepalen
Genetisch, uteriene omstandigheden, fysische-psychologishe-sociale factoren in kindertijd
Begrip predispositie: sommige auteurs “bij het begin”, andere “ook rekening met
veranderingen in later leven”
Belangrijk onderdeel van constitutie is “persoonlijkheid”
o Hoge kwetsbaarheid: perfectionistisch, bij angst meer kans op middelenmisbruik (vb.
indrinken)
Uitlokkende factoren (precipitating factors) = gebeurtenissen kort voor stoornis en “lijken deze te
hebben uitgelokt”
Fysisch: hersentumor, drugs …
Psychologisch, sociaal: joberlies, verhuis …
Onderhoudende factoren (maintaining or perpetuating factors) = factoren die duurtijd verlengen
van stoornis nadat ze is ontstaan
Belangrijk bij planning van behandeling
Vb. depressie met secundaire sociale terugtrekking: ! activeren & buitenkomen
Verschillende verklaringsmodellen (‘tijdsgeest’)
Gall en Frenologie
Phineas Gage: naald in frontale kwab 2 functies
2 functies
o Remming gedrag/emoties, nadenken voor dingen doen
o Planning, organisatie
Rijping: rond 25 jaar, nu pas later door curling parents (ouders doen tegenwoordig alles voor
je, maken je pad schoon)
Schade: op achterhoofd vallen (hersenen botsen naar voor: coup-contrecoup), CVA
Genen x omgeving: vb. seksueel misbruik meer kans antisociaal gedrag
Kwetsbare genen
o Maakt niet veel verschil uit als ze in normale omstandigheden opgroeien
o Slechter af bij kwetsbare omstandigheden
Normale genen
o Kunnen ook slecht af zijn bij kwetsbare omstandigheden
,Psychiatrie = probleem?
Hoge prevalentie van psychiatrische stoornissen (1/4)
Belangrijke van ‘global burden of disease’ (13.5%)
Belangrijkste oorzaken van ongeschiktheid (15-44j: 6/20)
Psychiatrie en hulpzoek gedrag
Jaarlijks 15% van de bevolking: psychiatrische problemen
2/3 zoekt geen hulp- 1/3 zoekt hulp (>HA)
2/3 van psychiatrische stoornis: 1stelijn
Treatment gap = % niet in behandeling
Schizofrenie (32.2%) onbehandelde: vaak daklozen (zakken dragen, tegen zichzelf praten)
Depressie (56.3%)
Bipolar disorder (50.2%)
OCD (57.3%)
Alcohol abuse and dependence (78.1%) grootst behandelde groep ! gigantisch probleem
o Meeste in behandeling middelenmisbruik heroïne: moeten in behandeling zijn om
metadonen te krijgen (minder kans op ziekte/dood)
Economische kost mentale stoornissen
Voor maatschappij, regeringen, personen met psychische problemen, zorgverleners en
families
<< Directe kosten: >>hopitalisatie (1/2 UK; 3/4 USA)
>>Indirecte kosten: verlies van productviteit, vroegtjdig overlijden
Behandeling van mentale stoornissen = duur maar geen behandeling is duurder
Tegenwoordig geestelijke gezondheidszorg (GGZ)
Shift weg van zorg in grote psychiatrische ziekenhuizen
Ontwikkeling van gemeenschap GGZ: outreachende zorg aan huis, mobiele teams
Integratie GGZ in algemene gezondheidsdiensten: 1ste lijn gezondheidszorg, algemene
ziekenhuisen, community services
Eerstelijn psychologen
5 kernfuncties binnen nieuwe GGZ-model
Functie 1: activiteiten inzake preventie & promotie GGZ, vroegdetectie, screening,
diagnosestelling
Functie 2a-b: ambulante intensieve behandelteams voor acute & chronische GGZ-problemen
Functie 3: rehabilitatieteams die werken rond re-integratie en sociale inclusie
Functie 4: intensieve residentiële behandelunits voor acute-chronische GGZ-problemen
indien ziekenhuisopname noodzakelijk is
Functie 5: specifieke woonvormen waarin zorg aangeboden kan worden indien
thuismilieu/thuisvervangend milieu niet in staat is om nodige zorg te organiseren
Stigma
Dorpsgek: integratie in dorp (iedereen weet dat er iets mee is), in stand veel minder
Proces stigmatizering: 4 key componenten vb. huidskleur
, Labelling: kenmerken als belangrijk verschillend
Stereotyping: linking van verschillen aan niet gewenste karakteristieken
Separating: onderscheid tussen normale en gelabelde groep als fundamenteel verschillend
Status loss and discrimination: devaluatie, verwerping, en uitsluiting van de gelabelde groep
o Verschil in wat mensen zeggen (nee ik ben geen racist) & hun gedrag
Grondslagen stigma
Problemen van kennis: onwetendheid
o Voorkomen
Problemen van attitude: vooroordelen
o Negatieve gedachte + emotie: angst, kwaadheid, afkeer, vijandigheid …
o Sterke predictor discriminatie
o Emotionele reacties mentale stoornissen: angst voor geweld
Vooroordeel psychiatrische stoornis = agressie: eigenlijk niet agressiever, juist meer
kans agressie aangedaan wegens kwetsbaar, psychose wel agressie mogelijk
Problemen van gedrag: discriminatie
o Verwerping en vermijdend gedrag
o Research naar hypothetische situaties, weinig ivm interventies
Stigma
Geen land of maatschappij waar personen met een mentale stoornis zelfde waarde ervaren
als personen zonder
o Voorkomen in elke maatschappij, suïcide veel hoger in België dan Nederland (meer over
praten)
Sterk verband tussen begrip voor mentale stoornissen en mogelijkheid om problemen te
vertellen
Kernervaringen van schaamte (zichzelf en anderen) en schuld (van anderen)
Mentale stoornissen = ultieme stigma
Verwerping en vermijding van GG = universeel probleem
Psychiatrische stoornis?
Bij ons automutilatie slecht, in bepaalde cultuur kruisigen is een eer (goed)
Geen consensus over normale gezonde fenomenen (niet te zien op MBV) (vroeger homo
abnormaal)
Psyschische stoornis
o Product hersenziekte
o Symptomen die artsen behandelen
o Statistische variatie norm (meisje met kort haar)
Culturele variatie
Ziektebeelden
Gelijke prevalentie nauwe definitie schizofrenie
Eetstoornissen: > ontwikkelde landen
Depressie: > focus op lichamelijke klachten in ontwikkelingslanden
Behandeling
