Geschiedenis van de landschaps- en tuinarchitectuur Charlie Fleurus
1 Waarom geschiedenis
1.1 Natuur werd cultuur
John Dixton Hunt (1936) -> Engels tuinhistoricus
- Eerste natuur : Immens en aloud, continu in beweging/verandering. Zonder enig
spoor van menselijke ingreep. Kent geen geschiedenis omdat
daarvoor de mens noodzakelijk is.
- Tweede natuur : Natuur die door de mens is veranderd, aangeplant, aangestuurd.
Het is iets cultureel een heef een geschiedenis door de menselijke
ingreep. En gefocust op productie.
- Derde natuur : Tuinen en parken ontstaan binnen de 2e natuur. Deze ingrepen in
de natuur zijn puur esthetisch bedoeld. Natuur word een
kunstwerk om van te genieten zonder op productie gericht te zijn.
=>
Holoceen : Meest recente tijdvak van het quartair, dat zon 11.000 jaar geleden begon.
Volgens sommige wetenschappers gaat het over het antropoceen( term gelanceerd
door Alexei Pavlof in 1920. Ook gebruikte Amerikaans journalist Andrew Revkin in het
boek Global Warming in 1992 het woord.
Anthrops : Grieks woord voor mens, verklaart dat het anthropoceen het tijdperk is dat
begon met de industriële revolutie rond 1700.
Pagina 1 van 62
,Geschiedenis van de landschaps- en tuinarchitectuur Charlie Fleurus
1.2 Natuur, Landschap, Tuin en Onze identiteiten
Identiteit : Hoe je je als persoon beleeft en naar andere presenteert. Iedereen ervaart
zich als een deel van een cluster van identiteiten; familie, school, jeugdbeweging,… dit
worden identificaties genoemd. En samen vormen ze hun identitieit.
Bepaalde factoren zoals verhalen en plaatsen spelen een centrale rol in het
construeren van deze identificaties.
Alle verhalen die rond een bepaalde plek leven kan je clusteren tot een subjectieve
beleefde geschiedenis van die plek. Ze bepalen de genius loci.
Letterlijk verwijst dit naar de ‘geest van de plek’. Geen spoken maar de sfeer die men
op de plek beleefd, het gevoel die ze opwerkt door de verhalen en geschiedenis van
haar.
Vb: Een oude populier die voor veel mensen verhalen bedroeg zoals afspreekplaats,
uitkijkpunt, speelgelegenheid,… de boom is een geheel van de identiteit van de plek
binnen de lokale gemeenschap.
Het is dus belangrijk om de geschiedenis van de plek te onderzoeken en te dialogen
met gebruikers vooraleer men veranderingen aanbrengt.
1.3 Hoe omgaan met de geschiedenis van een plek?
Rekening houden met de geschiedenis van een terrein betekent niet alles behouden of
verwijderen. Slechte plekken wilt men vergeten, goede wil men behouden. Dagelijkse
realiteit ligt meestal tussen behouden en vernieuwen, een combinatie hiervan is het
meest courant.
Bestaande natuur had heel veel tijd nodig om te geraken waar hij nu is, daarom moet
men goed nadenken over de veranderingen die men wilt uitvoeren. Omdat mensen
ongeduldig zijn zijn er gelukkig technische ontwikkelingen die alles kunnen versnellen en
mislukkingen kunnen minimaliseren.
Soms hecht men ook aan het belang van geschiedenis van de plek van een vroegere
situatie te herstellen.
Neogotische vernieuwingen in de 19e eeuw wouden de maatschappij behoeden voor
bepaalde veranderingen. Actieve terugkeer naar oude bouwvormen.
Folies : Nabootsing van ruïnes van gotische kastelen en kerken in gotische stijl.
Pagina 2 van 62
,Geschiedenis van de landschaps- en tuinarchitectuur Charlie Fleurus
Je kan ook, alles aan een plek veranderen om van nul te herbeginnen. En een breuk te
maken met het verleden, soms kan zo een breuk met de geschiedenis van de plek
nuttig zijn, bevrijdend of zelfs inspirerend. Modernisme (specifieke beweging in
kunsten, architectuur, design en visie op de samenleving) is hier aan gekoppeld
Charles - Eduard Janneret - Gris aka Le Corbusier (vertegenwoordiger van modernisme
in de architectuur) benaderde de stad, tuin en landschap van uit een nieuwe filosofie.
Zijn visies werden onder meer gepubliceerd in Vers une Architectuur (1923),
Ubernisme (1925) en L’art decoratif d’aujourdhuid (1925)
Volgens Le Corbusier moesten steden grondig veranderen, stadscentrums moesten
verticaal gebouwd worden in een groene omgeving dat men een park noemt,
woonijken niet langs drukke wegen en zonder kleinen groene ruimtes.
Garden cities of tuinwijken zijn wijken waarbij wonen en groen actief worden
gecombineerd. Bedacht door Ebenezer Howard (1850-1928
Zonder Amerikaans architect Louis Sullivan werden de ideeën van Le Corbusier echter
onmogelijk, hij bedacht door middel van de uitvinding van de mechanische lift de
skyscraper.
2 Bronnen
- Primaire bronnen -> Materiaal uit het verleden zelf (locaties, ecosystemen, sporen in
de grond, zaden , planten, teksten, beeldmateriaal, gebouwen, voorwerpen)
- Secundaire bronnen -> wanneer er onderzoek op deze primaire bronnen is uitgevoerd
noemt men het resultaat hiervan secundaire bronnen (wetenschappelijke
voordrachten, artikels, boeken, websites)
Onder de primaire bronnen zijn er in de LTA 3 types relevant; locaties, afbeeldingen,
teksten.
2.1 Locaties
Locaties bezoeken, ervaren en in detail observeren en onderzoeken is essentieel.
Produceer je eigen documentmateriaal, notities, schetsen, foto’s, video’s. Plaatsen
vertellen heel wat over hun verleden. Als je goed oplet zijn restanten ervan te zien in de
actuele situatie.
In situ : op locatie/te plaatsen onderzoek doe naar sporen van het verleden
Pagina 3 van 62
, Geschiedenis van de landschaps- en tuinarchitectuur Charlie Fleurus
4 niet-intrusieve methode voor archeologisch onderzoek;
- archeologische veldobservatie
- topografische opmetingen
- luchtfotografie
- geofysische veldobservatie (elektromagnetisch weerstandsonderzoek)
3 intrusieve benaderingen;
- gebouwenanalyse (boringen, afgravingen)
- afgraven
- materiaalinventarisatie
Afhankelijk van het doel van het onderzoek, van de mate waarin de locatie een rijke
natuurlijke en culturele geschiedenis heeft, en uiteraard ook van de voorhanden
middelen, wordt in tuin archeologisch onderzoek een aanpak bepaald.
Verdrag van Malta of Verdrag van Valetta : 20 landen van de raad van Europa die zich
hebben geëngageerd bodemonderzoek te beschermen.
Tuin-en landschapsarcheologie draagt bij tot onze kennis van het verleden. Tegelijk biedt
zij informatie voor de reconstructie van historisch waardevolle tuinen of landschappen.
Maar ook voor nieuwe ontwerpen waarin men de herinnering aan de geschiedenis van
een locatie wil integreren. Zo geven de rode bakstenen bankjes en de rode bakstenen
lijnen in de bestrating op de Bijloke campus.
2.2 Beeldmateriaal
Naast locaties, geven afbeeldingen uit het verleden als primaire bron een kijk op de
voorbije toestand van landschappen en tuinen. Het gaat over plannen, kaarten,
tekeningen, schilderijen, fresco’s, etsen, maquettes, wandtapijten, beeldhouw-of
houtsnijwerk, video’s, films, foto’s, enzovoort. Naar mate latere ontwikkelingen ter
plaatse veel of zelfs alle sporen hebben uitgewist, worden historische afbeeldingen een
cruciale bron om het verleden te kennen.
Voorbeelden van; Maquette, plan-reliëf, schets
Pagina 4 van 62
