Gender- en diversiteitsstudies samenvatting
Les 1: een introductie
Gender
- Engelstalig woord.
• In het Nederlands: sekseverschil, seksueel verschil, seksuele differentie – niet te vertalen.
- Term vanuit de grammatica: vaak gebruikt om verschil met ‘sekse’ weer te geven.
- Gaat in tegen de ‘natuurlijkheid’ van geslachtsverschillen.
• Denken in termen van mannelijkheid en vrouwelijkheid is niet vanzelfsprekend.
- Gender = proces dat te maken heeft met macht in feministische theorievorming.
- MAAR sekse verwees nooit naar biologisch geslacht alleen, het is ook een sociale of culturele
kwestie.
- Gender is niet ontstaan in het feminisme, maar in de Amerikaanse gedragspsychologie en
geneeskunde.
- Ongelooflijk recente uitvinding die dateert uit het midden van de 20e eeuw.
Geschiedenis van gender
- Gender als concept bestond al langer in de grammatica (1950), toen de sociaal geconstrueerde
sekseverschillen nog geen term kenden
Begin 20e eeuw:
- Kritische benadering van het biologisch determinisme en categorieën zoals sekse en ras.
- Men wilt meer en meer anders gaan denken.
- Sekse= biseksueel: elk individu was van nature een mix van mannelijk en vrouwelijk.
• Al het menselijke leven begon in utero met de biologische potentie om elk geslacht te
worden. Het verloop van de menselijke ontwikkeling leidde ertoe dat één geslacht
overheerste.
• Mensen verloren nooit de potentie om van geslacht te veranderen.
Vanaf jaren 1920:
- Sociologen en antropologen spreken over sekserollen en sekse status.
- Psychologen gebruikten termen als psychologische sekse en sekserol-identificatie.
- Men zit niet meer in dat biologisch determinisme.
Vanaf jaren 1950:
- Psychologen/psychiaters John Money, Joan Hampson & John Hampson-John deden onderzoek bij
intersekse personen en zo hebben zij gender binnengebracht in de wetenschappelijke literatuur.
• Ze waren in staat om de ontwikkeling van intersekse kinderen onder dwang te veranderen
met nieuwe synthetische en hormonen en pijnlijke niet-therapeutische plastische
chirurgie.
• Artsen namen routinematig chirurgische beslissingen over geslachtstoewijzing zonder de
kinderen of de familie te betrekken. Ze beslisten vaak over hun ware geslacht op basis van
welke plastische chirurgie makkelijker uit te voeren was.
• Met het ontwikkelen van een protocol voor het toewijzen van een binair geslacht creëerden
ze basisprocedures voor transseksuele geneeskunde (op dat moment ook in opkomst).
- Zij voelden dat ze toch een onderscheid moesten maken tussen het biologische en de identiteit,
want ze zagen dat intersekse personen ook een duidelijke genderidentiteit hadden.
- Het was vanzelfsprekend dat beiden niet kunnen samenvallen.
,Oorsprong van het concept gender
JOHN MONEY (1921-2006)
- Een psycholoog: begin jaren ’90 aangenomen bij Hopkins om de kliniek over te nemen waar
intersekse kinderen werden behandeld.
- Werk m.b.t. intersekse, nieuwe concepten:
• Gender: bakent de sociale en psychologische componenten af van wat vroeger allemaal
‘seks’ werd genoemd.
• Genderrol (1955): al die dingen aan te duiden die een persoon zegt of doet om zichzelf
bekend te maken als iemand die respectievelijk de status van man of vrouw heeft.
• Genderrol en -oriëntatie
- Kinderen leren gender zoals ze taal leren, het biologisch geslacht (hoe dan ook gedefinieerd)
determineert niet iemands genderrol en oriëntatie.
- Kind als tabula rasa: wat je op een kind ‘schrijft’ gaan ze aanleren. Net zoals een taal, welke taal
ouders tegen hun kind spreken die zullen ze overnemen.
DEFINITIE GENDER: The term gender role is used to signify all those things that a person says or does to
disclose himself or herself as having the status of boy or man, girl or woman, respectively. It includes, but
is not restricted to, sexuality in the sense of eroticism.
Het is niet iets dat je hebt, maar iets dat je aanleert, alleen kan je dit niet gemakkelijk afleren.
- Gender verwijst naar de sociale en psychologische componenten van wat vroeger “sekse” werd
genoemd.
➔ De nieuwe zelfbenoemde taak van de geneeskunde werd het normaliseren van de ontwikkeling van
mensen van wie de genderidentiteit niet klopte met hun lichaam.
ROBERT STOLLER (1924-1991)
- Hij bouwde verder op het werk van Money en ging aan de slag met intersekse personen.
- 1962: eerste Gender Identity Research Clinic: focus op genderidentiteit en de problemen die
daarbij gepaard gaan.
- 1968: Sex and Gender: eerste boek met gender in niet-linguïstische vorm.
- Lanceert term ‘gender identiteit’ in plaats van ‘psychologische sekse’.
• Denkt heel stereotiep: gender gaat gepaard met seksualiteit.
- Hij en zijn collega’s werkten aan het bijbrengen van mannelijkheid in vrouwelijke jongens en
omgekeerd. Als sekse vooral sociaal geconstrueerd was dan moest iemand het repareren.
• Deed een casestudie bij twee jongens die geboren waren zonder penis. De ene jongen had
hier veel moeite mee en de andere jongen had hier geen moeite mee. Dit is volgens hem
afhankelijk van opvoeding.
- Psychologische en culturele connotaties, i.p.v. biologische:
• One can speak of the male sex or the female sex, but one can also talk about masculinity
and femininity and not necessarily by implying anything about anatomy or
physiology…Thus, while sex and gender seem to common sense inextricably bound
together, one purpose of this study will be to confirm the fact that the two realms are not
inevitably bound in anything like a one-to-one relationship, but each may go into quite
independent ways.”
• Gender: balans mannelijkheid en vrouwelijkheid in elke persoon, maar het idee was wel
dat bij een man de mannelijkheid meer aanwezig moest zijn.
- Stoller geen feminist !
• If gender was mostly socially constructed, then someone has to repair it when it is
improperly built…
• Stelt binaire visie op man/vrouw niet in vraag, stereotypes worden niet in vraag gesteld. Hij
wou vooral aantonen dat genderidentiteit aangeleerd werd.
,➔ Viriginia Prince beweert dat Stoller het onderscheid tussen sekse en gender van haar had geleend (niet
bewezen).
Man/vrouw zijn als culturele constructie
- Feminisme is veel ouder dan het concept gender.
- Vóór de jaren ’50 werd er al gedebatteerd over de historische, culturele en structurele factoren die
betekenis geven aan de categorieën “man” en “vrouw”.
- Bijvoorbeeld:
• Margaret Mead (1901-1978)
o Antopologe: zeer publiek figuur die echt een impact wou hebben.
o Toont culturele variabiliteit van sekserollen aan.
o Stelt zo heersende normen in VS in vraag.
• Simone De Beauvoir (1908-1988)
o Filosofe.
o Stelt het idee van sekse als biologisch bepaald in vraag: je wordt niet geboren als
vrouw, maar je wordt het.
o Inspiratiebron voor tweede feministische golf: algemene machtsstructuren in
vraag stellen. Eerste feministische golf is het stemrecht voor vrouwen.
MARGARET MEAD: COMING OF AGE IN SAMOA (1928)
Ging naar andere culturen om de visies rond man en vrouw te bestuderen. Ze heeft veldwerk gedaan op
Samoa, een eiland in de stille Oceaan. Het hoofdthema was het opgroeien van Samoa meisjes. Groeien
meisjes op Samoa hetzelfde op als hier?
- Er bestaat geen puberteitscrisis op Samoa: meisjes mogen vrijuit experimenteren; geen taboe op
seksualiteit.
- Wij, in Europa en Amerika, zijn de scheppers van de puberteitscrisis omdat het ontluiken van
seksualiteit tegengehouden wordt door school of andere disciplineringsvormen.
- Contrast met puriteins fallocentrisch in de VS: centraal staan van mannelijke normen en waarden.
- Stelt het idee dat pubertijdscrisis deel uitmaakt van natuurlijke seksuele ontwikkeling in vraag.
MARGARET MEAD VS. DEREK FREEMAN
- Mead is bekritiseerd geweest door de sociobioloog Derek Freeman.
- Heeft in de jaren 1980 film gemaakt met de vrouwen die Mead had geïnterviewd.
- Stelt vast dat wat Mead beschreven had, niet klopte.
• Samao gebruiken veel humor en overdrijving, dus verhalen over vrije seksualiteit zijn
volgens hem niet waar.
• Wel degelijk maagdelijkheidsideaal maar 50 jaar later, vrouwen reeds gekerstend.
o Gekerstend: ze hebben Christelijke waarden gekregen.
o Tegenargument: tuurlijk zeggen die vrouwen dat dat niet waar is, ze hebben
Christelijke waarden nu. Dit is bewijs hoe snel alles veranderd.
- Freeman gaat uit van een universele psycho-biologische ontwikkeling en Mead was een
antropologe dus ze benaderen het beide van een andere invalshoek.
- Fundamenteel debat: wat is het belangrijkst NATURE of NURTURE?
, MARGARET MEAD: SEX AND TEMPAREMENT IN THREE PRIMITIVE SOCIETIES (1933)
Ze deed een vergelijkende studie van samenlevingen in Papoea-Nieuw-Guinea. Ze gaat drie volkoren gaan
onderzoeken en legde contrasterende genderrollen bloot.
- Arapesh: mannen en vrouwen vreedzaam van aard; mannen noch vrouwen voerden oorlog.
• Genderrollen zijn niet duidelijk.
• Ze zijn allemaal vrouwelijk in onze visie op gender.
- Mundugumor: mannen en vrouwen oorlogszuchtig van aard.
• Wij leggen dit uit aan de hand van gender, maar dat is hier niet het geval.
• Ze zijn allemaal mannelijk in onze visie op gender.
- Tchambuli: mannen dirkten zich op en besteedden hun tijd aan het versieren van zichzelf; vrouwen
praktisch gezind en verrichtten handenarbeid.
• Hier zag je wel heel duidelijke genderrollen.
• Omgekeerde genderrollen in vergelijking met de Westerse cultuur.
- Toont culturele variabiliteit van genderrollen aan.
- Nurture belangrijker dan nature.
- Mens heeft een grote psychobiologische plasticiteit: in sommige culturen is iedereen
oorlogszuchtig en in andere niet.
• Genderrollen worden door cultuur bepaald.
• Ze wou aantonen dat nurture belangrijker is dat nature.
SIMONE DE BEAUVOIR: LE DEUXIÈME SEXE (1949)
- La deuxième sexe was haar belangrijkste werk, over het tweede, minderwaardige geslacht.
- On ne naît pas femme, on le deviant: men wordt niet geboren als vrouw, men wordt het. Het wordt
ons zo aangeleerd en opvoeding is dus van groot belang.
- Gaat over de verschillende oorzaken van de minderwaardigheid van vrouwen.
- De Beauvoir weerlegt biologische en psychologische verklaringen en schets hoe doorheen de
geschiedenis beperkende sociale rollen zijn toegeschreven aan vrouwen.
- Utopisch: schetst toekomst van gelijkheid tussen mannen en vrouwen.
Introductie van gender in feministische literatuur (jaren 60-70)
- De term gender zoals we die nu begrijpen is voor het eerst verschenen bij Amerikaanse feministes
vanaf de jaren 60.
- Bedoeling: de fundamenteel sociale aard van sekseverschillen benadrukken om hierarchieën en
machtsonevenwichten tussen mannen en vrouwen te kunnen aankaarten.
- Shift van biology is destiny naar socialisation is destiny: het is niet de biologie die telt, het draait om
de socialisatie en de opvoeding.
- De centrale vraag: als gender maakbaar is waarom het dan houden als het is, als het resulteert in
de onderdrukking van vrouwen?
- Heeft geleid tot een proliferatie aan feministische analyses van de onderdrukking van vrouwen.
KATE MILLET, SEXUAL POLITICS (1970)
- Schreef het boek: sexual politics: ze bekijkt en analyseert hoe seks beschreven wordt en dat is naar
haar gevoel erg patriarchaal.
- Eén van de eerste feministes die de term gender gebruikt in verwijzing naar Money en Stoller: Sex
is biological, gender psychological, and therefore cultural.
- Kijkt naar de relatie tussen de seksen en naar seksualiteit in een politiek licht.
- Brede definitie van politiek als “all power-structured relationships”
- Stelling dat het persoonlijke politiek is.
