Les 1 13/02/19
BAROK
Term barok is 19e E term ‘grillige parel’
Mentaliteit die houdt van het grillige
Neobarok (film matrix)
1. Naturalisme/ verisimilitudo
Belangstelling voor rottend fruit
2. Gevoelens/ passions of the soul
Hoog, laag, verdriet, extase
3. Ruimte tijd en licht
De hemel zit nergens aan vast, soort fictieve ruimte
Kerken verlicht met kaarsen
Tijd: schilderijen staan stil (een muziekstuk speelt zich af in de tijd) bij de beeldende kunsten
is dit vele moeilijker. Barok veel meer verhalend de kunstenaar daagt je uit om het kijken te
vertragen
a. Trompe-l’oeil
b. Clair-obscur
4. Creatieve omgang met de klassieke oudheid
De kunst van de oudheid is een kunst die je alleen maar in verband brengt met de renaissance
maar ik de barok hebben bijna alle kunstenaars de oudheid geparafraseerd. Uitzondering:
Caravaggio
Duomo di san Giorgio
Trompe-l’oeil, fictieve realiteit
Alles wat de entourage is gaat mee een verhaal vertellen
1. ITALIE
1.1. Carracci (meestal nog tot de manieristische periode gerekend)
De slagerij
Je komt als kijker binnen, de compositie valt samen met het standpunt van de kijker. Echt
vlees: naturalisme. Soldaat = de bezoeker hij tast in zijn buidel, wegen van vlees
Doorlopen van de ruimte
Figuren die de diepte vergroten + maakt het verhalende karakter groter (man die een lam
slacht)
Niet tegelijk narratief
1.2. Caravaggio
In zijn eigen tijd al tot op zekere hoogte beroemd, werkte zich in de nesten, vermoord iemand
in Rome vlucht uit Rome. Liet een schamel atelier na toen hij vluchtte, stoelen, een paar
vleugels van engelen van echte veren gemaakt. Zijn stijl is van hele grote invloed
Medusa
Synthese van alles wat met barok te maken heeft. Barok werkt met licht, ruimte, tijd, antieke
oudheid (motief), wil indruk maken (het bloed). Geluid!! Openen van de mond (zeer belangrijk
in barok)
,Les 1 13/02/19
Waarom is het rond? Omdat het een wapenschild is APOTROPAISCH: als de medusa naar je
keek versteende je > ideaal voor wapenschild
<> PP Rubens
Emulatie, concurrentie tussen Caravaggio en Rubens
Echt afgehakt hoofd, dit is geen motief (bij Caravaggio eerder abstract)
NATURALISME dit is iemand van vlees en bloed
1e cyclus het leven van Matheus, de roeping, evangelies schrijven, marteling (drie schilderijen
hangen in 1 kapel Capella Contarelli
de roeping van sint Matheus
Matheus wordt geroepen door Jezus, Matheus vraagt zich af heb je het op mij? Herberg, bijna
naakte wand geopende ruimte waarbij de onderste lijn van het schilderij samenvalt met waar
je staat. Man die geld telt, bezigheden in herberg dan heb je de deur die open gaat, Christus
komt van rechts binnen in alle bescheidenheid conversatie tussen Christus en Matheus het
licht stuurt ons ‘heb je het op mij’. Matheus opgeslorpt door het geld. Mannen in heel erg
modieuze kledij. Christus te herkennen door zijn heel fijne NIMBUS
Clair obscur is heel sfeer bepalend
Het licht stuurt de aandacht en maakt duidelijk wat er gaande is
Christus komt uit de duisternis en zal het leven van Matheus overhoop gooien
Matheus voelt dat hij geroepen wordt kan er niet onderuit, wordt ten delen belicht
Spanning, dramatiek ondersteunt door de clair obscur
Matheus is een man in wereldlijke context
Schrijft het evangelie
Geïnspireerd door engel tijdens het schrijven
Matheus zit aan een tafel, hij heeft deze houding omdat hij opkijkt naar de hemel
Komt gedragen door een oplaaiend laken, geen vleugels
Matheus als naturalistisch weergegeven man, man ontdaan van het wereldse
Wankele krukje dramatiek
Is dit een manier van weergeven van Matheus in de 16e E: neen Caravaggio creëert een nieuw
type van voorstelling
(schilderij ervoor niet geaccepteerd: niet herkenbaar genoeg)
De spanning tussen het weergeven van gewone mensen en de geijkte iconografische manier
werd niet door iedereen geaccepteerd
Manier waarop het thema werd voorgesteld heeft kritiek uitgelokt
Revolutionair
De marteldood
Het meest atypische van de drie. Matheus ligt op de grond, rond hem enkele beulen die hem
meedogenloos zullen behandelen. Clair obscur, Matheus en de martelaar lichten op. Gruwelijk
spektakel, matheus wordt weerloos weergegeven op de trap, hij ligt dwars door het schilderij,
hij lijd. De engel die de palmtak van de martelaar komt brengen. De personages errond
distantieerden zich van wat er aan de hand is het jongetje wil weg schreeuwt luidkeels.
Jongeman held naar achter. Repousuar figuren
Hand die toont dat er angst is ten opzichte van wat er gaande is. Jongemannen links die
nieuwsgierig zijn maar niet echt bij het tafereel betrokken zijn
,Les 1 13/02/19
Spanning tussen de machteloze matheus en de beul
(opzoeken peter greenberg). Geopende mond!! Ook de beul zelf moet zijn eigen daad kracht
bijzetten
Santa maria del popolo twee schilderijen van de bekering van paulus
Revolutionair
De bekering
Nachtelijk tafereel (bij de vorige ook). Twee protagonisten sint paulus en het paard (twee grote
motieven). Knecht naast het paard het getaande gezicht (rimpels)
RACCOURSI
Het paard als hoofdrolspeler omdat sint paulus bijna letterlijk schuil gaat onder het paard. Hoe
wordt deze scene meestal afgebeeld? Niet zo! Dit is ongezien, meestal sint paulus wordt van
zijn paard gebliksemd meestal het moment van de val, of paulus naast het paard heel eervolle
respectvolle manier, hier: een gewone man die van zijn paard valt. Sint paulus weergegeven
als soort van soldaat helm met veren
Slagschaduw op armen
De stofuitdrukking tactiliteit
Heel sterk rood bruin bepaald heeft te maken met de manier waarop de belichting werkt
Veel kritiek omdat hij de heilige veel te naturalistisch weergaf
De marteldood van sint Petrus
Grijze baard. Sint Petrus ondersteboven = heel uitzonderlijk. Diagonaal kruis. Torso van een
man van enige leeftijd. De nagels gaan doorheen zijn handen
Hoofdmotief: het achterwerk van een van de beulen hij helpt dat kruis mee oprichten, dit is
een man die het eigenlijk niet waard is om weer te worden gegeven en die krijgt hoofdpositie
Één van zijn voeten is heel zwart vanonder (geen stilering van de werkelijkheid) dit zijn mensen
van vlees en bloed mensen van de straat
Compositie toont de extreme vernedering van sint Petrus
Zijn bloes is naar boven geschoten toenmalige realiteit
Geijkte iconografie, goed herkenbaar, emotie (hier niet het soort van emotie dat de katholieke
kerk voor ogen had)
madonna del palafrenieri
Heel veel kritiek hierop ze vonden dit veel te realistisch niet volgens etikete
De heilige maria, anna (oude vrouw) en Christus (gewone jongen helemaal naakt)
Opgekocht door kardinaal bogese
Maria met nimbus maar ze ziet er heel wereldlijk uit
de dood van Maria
Maria wordt beweend door de apostelen rondom haar
Dit is geen sireen lichaam geen gestileerd lichaam maar dat van een drenkeling uit de thebe
die opgevist is en helemaan opgezwollen is
Het is een weerloos lichaam ze ligt ook niet met de handen gevouwen
Paulus die het hoofd in de handen houd
Magdalena als reïncarnatie van het verdriet laat zich over aan de wanhoop (hier is geen hoop
en dit zou moeten voor de christelijke beeld)
, 20/02 les 2
Beeldende kunsten 1600-1860
Verplichte literatuur: John rupert martin – barok
Laurie schneider adams –
Artemisia Gentileschi (werkte in de stijl van het Caravaggisme)
Allegorie van de schilderkunst
Werd geboren in de entourage van Caravaggio, treed in de sporen van Caravaggio maar
ontwikkeld eigen stijl
Stilistisch heel sterk
Past binnen het oeuvre van Caravaggio
Werkzaam in Rome, vader was kunstenaar
Diagonale compositie
Boezem als teken van vrouwelijkheid + instrument om aandacht van hetero seksuele
Poseert als kunstenaar en als vrouw
Clair-obscur
Judith onthoofd Holofernes
Opgeleid in het atelier van haar vader (belangrijke schilder die verschillende medewerkers had)
ze werd verkracht door één van deze medewerkers in het atelier (men weet dit door
processen). Artemisia was onteerd dus ze kon niet trouwen alleen met de man die haar
onteerd had. Tassi was al eens getrouwd dus dit was niet mogelijk = start van het proces. De
rechters geloofden haar niet dus hebben haar de duimschroeven aangezet. Maar ze gaf niet
toe. Tassi wordt verbannen uit Rome. Artemisia zal ook trouwen.
Artemisia werd gezien als een soort van symbool van de vrouw als slachtoffer, onderdrukking
van vrouwen. (Camille Claudel)
Onthoofding als poging tot castratie
Inwerken op de emoties van de toeschouwer adhv licht en ruimtelijke effecten heel typisch
voor de eerste fase van de barok
Sterke armen, half ontblootte boezem, weergave textiel, clair-obscur
RACOURSSI
Heilige Catharina (te herkennen aan het rad dat ze bijheeft)
Dit is ook een zelfportret
