Zoodieren – samenvatting 2019 – 2020
INLEIDING
Antropomorfismen = toe-eigenen van menselijke eigenschappen aan dieren
(vb. dolfijn lacht en is dus altijd gelukkig → onmogelijk: dolfijn heeft geen lipmusculatuur)
Door wetenschappelijk onderzoek → lijden van dieren verminderen!
HOOFDSTUK 1 – WETGEVING
1.1. LOKAAL NIVEAU
Vlarem:
→ Vergunningen leveren voor dieren die in beperkte aantal gehouden mogen worden zonder
erkenning als dierentuin
o Meldingsplicht
o Milieuvergunning
1.2. VLAAMSE WETGEVING
Dierentuin = elke inrichting dat voor het publiek toegankelijk is waar andere dieren dan
landbouwdieren, gezelschapsdieren of dieren van de soorten lama, alpaca, damhert en pauw worden
tentoongesteld.
Dierentuincommissie:
· “Wordt er voldaan aan de normen van een dierentuin?”
· Voor elk gewest
· Dossiers beoordelen
· Dier houden die niet op de lijst van minimumnormen → aanvraag indienen met aangetoonde
studie over diersoort → aanvragen ter goedkeuring
· Als particulier uitzondering van positieflijst aanvragen → theoretisch kan dit
→ dierentuincommissie keurt dit af!
1.3. FEDERALE WETGEVING
Positieflijst = lijst van diersoorten die toegelaten zijn om te houden (voor niet-dierentuinen)
· Belgisch initiatief
· Indien niet op de lijst → vergunning nodig
o Individuele vergunning
o Vergunning als dierentuin
o Aanvragen bij INBO (Instituut voor Natuur en Bos) + dierentuincommissie
· Recent: ook extra reptielenlijst (enkel in Vlaams gewest)
· Functie: bescherming van welzijn van dieren + bescherming van inheemse fauna & flora
+ bescherming van dieren tegen wildvang
Natuurdecreet:
· Behoud en bescherming van populaties → soortbescherming
· Schade dat wordt veroorzaakt door beschermde diersoorten kan vergoed worden
1
, Zoodieren – samenvatting 2019 – 2020
Erkenningsaanvraag = aanvraag ter erkenning van een dierentuin
· Verplichte gegevens:
o Overzichtsplan van de dierentuin
o Lijst van aanwezige dieren
o Kopie van milieuvergunning
o Kopie van contract met erkende dierenarts
o Lijst van personeelsleden & hun taken
o Naam & adres van de verantwoordelijke van het park
o Kopie van verzekeringsovereenkomst die burgerlijke aansprakelijkheid dekt
· Wettelijke voorschriften respecteren!
· Behoeftes, normen voor huisvesting, verzorging, hygiëne, etc.
· Verplicht: educatief programma + gecoördineerde internationale kweek- en
uitwisselingsprogramma’s
Soortenbesluit:
· Bescherming van de inheemse zoogdiersoorten in Vlaanderen → soortenbescherming en
soortenbeheer
· Beleid rond (her)introductie van zoogdiersoorten + beheer of bestrijding van soorten die
hinder, risico of schade kunnen veroorzaken, zoals invasieve soorten
· Verbod op jacht, vangen, doden of in gevangenschap houden van soorten
· Verbod op beschadiging / verstoring van woon- of schuilplaatsen
· Verbod op verhandeling / vervoeren van bepaalde soorten, levend of dood
· In de praktijk: moeilijk te controleren..
Minimumnormen
· Voor dieren die NIET op de positieflijst staan, wel voor dieren in dierentuinen
· Lijsten per dier
o Wetenschappelijke soortnaam
o Huisvesting met andere soorten? Andere individuen? Individueel?
o Basisgrootte van verblijf per dier
o + extra grootte bij meerdere dieren
o + faciliteiten (buitenverblijf, waterbad, …)
· Beperkingen:
o Kweekprogramma:
▪ moeder met pasgeborene wordt gezien als 1 dier
▪ moeder met gespeend jong zijn 2 dieren
o 2 diersoorten (soort + ondersoort) met dezelfde huisvesting, zorg, voeding, etc. zijn 2
aparte diersoorten → dus apart huisvesten..
kijken naar normen maar ook naar welzijn van dier!
Stel: klein beschut olifantenpark → wet zegt dat er een groter verblijf moet zijn
→ we maken een groot nieuw park met alles erop en eraan
→ realiteit: olifanten gaan blijven gebruikmaken van hun klein beschut deel omdat ze
in het groot nieuw park niet beschut zijn → gevaar voor predatoren
maatregelen voorzien ter stimulering van dieren → enrichment!! (schuilplekken, …)
2
, Zoodieren – samenvatting 2019 – 2020
Toekomst:
· Nieuwe normen
· Natuurlijk gedrag vs. gevarieerd gedrag
o ‘wil men echt natuurlijk gedrag stimuleren?’ → vb. agressieve dieren
o Spelen met verrijking is geen natuurlijk gedrag..
o In gevangenschap: geen natuurlijke omgeving → natuurlijk gedrag onmogelijk!
o Natuurlijk gedrag = eten + voortplanten
o Mogelijkheden, intelligentie van dier komt niet tot uiting bij enkel natuurlijk gedrag
→ mens wil extra kunstjes, etc. zien
→ dier in natuurlijke omgeving: mensen zijn niet geïnteresseerd
· Enrichments = objecten / manieren om dieren te stimuleren
o Blijft onnatuurlijk gedrag
o Een bezighoud voor de dieren
o Toont de flexibiliteit van dieren: vb. kunstjes bij zeehonden aanleren
o Geeft variatie in gedrag → gevarieerd gedrag
▪ vb. jachtgedrag onttrokken indien eten gewoon wordt voorgeschoteld
▪ 80% van natuurlijke tijd van jacht is weg
▪ Die tijd compenseren met stimulatie van ander gedrag
→ positive reïnforcement via enrichments, displays, etc.
· Welfare parameters
o Kijken naar stressgedrag, stereotiep gedrag, gezondheidsstatus, voortplantingsstatus, ..
o Dieren benaderen zoals ze zijn in de omgeving waarin ze zitten
o Wel nog steeds wettelijk kader maar rekening houden met de omgeving/realiteit
1.4. EUROPESE WETGEVING
· Europese verordeningen → doorgetrokken op federaal niveau
Biodiversiteitsverdrag:
· Biologische diversiteit stimuleren + (her)introductie van inheemse soorten
Habitatrichtlijnen:
· Zorgen dat dieren een ideale habitat ter beschikking hebben
· vb. alle waterlopen dienen ononderbroken te zijn voor vissen
CITES:
· Convention on International Trade of Endangered Species (EX!!)
· Oplijsting van met uitsterven bedreigde diersoorten
· Enkel voor handel met dieren!!
· Niet voor uitwisseling van dieren
· Afhankelijk van land tot land! (vb. CITES België CITES Spanje)
· Beperkingen:
o Gaat ook over ‘stukken’ van dieren → vb. stuk schild van schildpad, ivoor, …
o Nadeel: vb. bloedstaal van dier in Nederland mag niet over de grens
IUCN Red List
· Classificatie van bedreigde diersoorten
· Adviezen aan economie over impact op ecologie
3
, Zoodieren – samenvatting 2019 – 2020
1.5. VRIJWILLIGE REGELGEVING
· EAZA = European Association of Zoos and Aquaria
o Internationale samenwerking tussen 300 dierentuinen
o Geen wildvang om dierentuinen te vullen!
o Educatie + wetenschappelijk onderzoek + conservatie van de biodiversiteit
· EAAM = European Association for Aquatic Mammals
o Normen & standaards voor leden, begeleiding administratie
· EEP = European Endangered Species Program
o Adviezen over fokbeleid
· WAZA = World Association of Zoos and Aquariums
o Internationale samenwerking tussen 300 dierentuinen en aquaria
o Samenwerking op gebied van fokprogramma’s, onderzoek, management, welzijn,
educatie en duurzaamheid
Belangrijk: controle voeren over normen!
1.6. FOKBELEID
Doelstellingen:
· Stabiele populatie opbouwen van een bepaalde diersoort
· Genetische “zuiverheid” van een diersoort versterken
· Afzwakking van populatie door inteelt vermijden
· Selecteren op specifieke eigenschappen binnen een populatie (vb. kleurvarianten, resistente
soorten, ..)
Methodes van fokbeleid:
· Selectie van individuele fokdieren:
o KI
o Uitwisselingsprogramma’s
o Afvoer / euthanasie van excesdieren en onzuivere dieren
· Beïnvloeden van reproductie binnen een populatie
o Hormonaal: via prikpil, oestruspreventie, …
o Chirurgisch: via sterilisatie, castratie
Uiteindelijke doel: verbetering van de populatie
→ Hoe “zuiverder” een populatie, hoe meer gevoelig aan “inteelt”
4
